Pređi na sadržaj

Stara Dongola

Koordinate: 18° 08′ S; 30° 24′ I / 18.13° S; 30.40° I / 18.13; 30.40
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Stara Dongola
arap. دنقلا العجوز
Crkva od granitnih stubova u Staroj Dongoli
Administrativni podaci
Država Sudan
Vilajetseverni
Stanovništvo‍
Geografske karakteristike
Koordinate18° 08′ S; 30° 24′ I / 18.13° S; 30.40° I / 18.13; 30.40
Stara Dongola na karti Sudana
Stara Dongola
Stara Dongola
Stara Dongola na karti Sudana

Stara Dongola (staronubijski: ⲧⲩⲛⲅⲩⲗ, Tungul; arapski: دنقلا العجوز, Dunkula al-ʿAjuz) je napušteni grad u dahašnjem severmom vilajetu države, Sudan, koji se nalazi na istočnoj obali Nila Vadi Hovar.Ona je predstavljala važan grad u srednjovekovnoj Nubiji i bila je polazna tačka za karavane koji su se kretali na zapad do Darfura i Kordofana, od četvrtog do četrnaestog veka Stara Dongola je bila glavni grad države Makurija. Poljski arheološki tim vrši iskopavanja grada od 1964. godine. Urbani centar stanovništva preselio se nizvodno 80 km (50 milja) na suprotnu stranu Nila tokom devetnaestog veka, i postao moderna Dongola.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Osnivanje i procvat[uredi | uredi izvor]

Crkva sa granitnim stubovima.

Arheološko nalazište koje obuhvata Staru Dongolu prostire se na oko 200 hektara. U njenom južnom delu se nalaze citadela i urbane zgrade, dok su na severu otkrivene sjajne prigradske rezidencije. Tu se nalaze i groblja povezana sa kasnijim fazama funkcionisanja grada, uključujući islamske grobnice sa kupolama.

Stara Dongola je osnovana u petom veku kao tvrđava. U citadeli, koja je bila kraljevska rezidencija, nalazile su se brojne palate i javne zgrade. Sredinom šestog veka sa dolaskom pravoslavnog hrišćanstva Dongola je postala glavni grad Makurije. Grad je dodatno proširen, uključujući i oblast izvan citadele. Sagrađeno je nekoliko crkava.[1] Iz tog razloga javila se potreba, da za upotrebljavanjem naziva koje su im dali savremeni arheolozi, Zgrada Iks i Crkva sa kamenim pločnikom. Ova dva objekta podignuta su oko 100 metara od centra grada koji je ograđen zidinama, što ukazuje da se u to vreme grad već protezao preko prvobitnih zidina tvrđave. Zgradu Iks ubrzo je zamenila Stara crkva.

Plan stare Dongole u ​​srednjem veku

Sredinom sedmog veka, dve glavne crkve su uništene, ali su ubrzo obnovljene. Građevinski materijal je uzet iz Stare crkve i korišćen je za popravku gradskih zidina. Arheolozi veruju da je ovo uništenje dokaz od tome da su se odigrale Prva (642) i Druga bitka kod Dongole (652).

Rekonstrukcija krstoobrazne crkve

Krajem sedmog veka nad Starom crkvom je podignuta Crkva od granitnih stubova. Ukrašena sa 16 granitnih stubova, svaki sa bogato ukrašenim granitnim kapitelima, crkva od granitnih stubova je možda bila saborna crkva Stare Dongole.

Procvat grada odigrao se u devetom i jedanaestom veku, ali je građevinska aktivnost trajala do četrnaestog veka.[1] Crkva od kamenih pločnika je u to vreme zamenjena Crkvom u obliku krsta. Druge zgrade koje koje su se koristile u Staroj Dongoli u to vreme uključuju mnoge druge crkve, najmanje dve palate i značajan manastir na severnoj strani grada. Nekoliko kuća je bilo dobro opremljeno i imale su kupatila i zidne slike.

Zgrada u kojoj se nalazio presto

Knjiga znanja, putopis koji je sastavio španski monah ubrzo posle 1348. godine, pominje da su se u Staroj Dongoli naselili đenovljanski trgovci; možda jer su tamo prodrli kao posledica trgovačkog ugovora iz 1290. između Đenove i Egipta.[2]

Veliki manastir Svetog Antonija[uredi | uredi izvor]

Oko 1,5 km severoistočno od citadele nalazi se takozvani Kom H gde je otkriven manastir. Prema natpisu posvećen je Svetom Antoniju Velikom, ali se u literaturi pominje i manastir Svete Trojice. [3]To je verovatno bio jedan od prvih hrišćanskih građevinskih projekata u Dongoli. [4]Episkop Dongole Georgios, koji je umro 1113. godine, sahranjen je u jednoj od kripti u crkvi. Natpis na njegovoj pogrebnoj steli ukazuje da je Sveti Antonije Veliki bio ktitor manastira.[3] U bogatom skupu tekstova na grčkom, koptskom i staronubijskom koji se nalazi u arhiepiskopskoj kripti[1] pojavljuje se i posveta Svetoj Trojici.[3]

Na zidovima manastirskih zgrada otkriveno je oko 100 kompozicija iz perioda od jedanaestog–trinaestog veka. [1]Mnoge od ovih slika su jedinstvene, kako sa umetničke tako i sa ikonografske tačke gledišta. [3]Prikazivale su Hrista, Mariju, Apostole, scene iz Starog i Novog Zaveta, kao i velikodostojnike.[1]

Sala za ustoličenje[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Prestona sala Dongole

Monumentalna reprezentativna građevina interpretirana kao Prestolna sala makurskih kraljeva je masivna odbrambena građevina dimenzija 28 m k 18 m k 12 m, smeštena na stenovitom ogranku istočno od tvrđave. Sagrađena je u 9. veku. [5]Zgrada je imala dva sprata; visina zidova iznosila je 6,5 m u prizemlju i 3,5 m na spratu.[4] Godine 1317. pretvorena je u džamiju, što je događaj koji o kojem je sačuvan trag u temeljnoj steli koju je podigao Sajf el Din Abdulah Baršambu. Svečana prestona sala na prvom spratu pretvorena je u prostoriju za molitvu. Džamija je ostala u upotrebi do 1969. godine, kada je zgrada pretvorena u istorijski spomenik.[6]

Napuštanje[uredi | uredi izvor]

Tokom trinaestog i četrnaestog veka grad je bio u opadanju. Nekoliko puta su ga napali Arapi. Preživeli natpis podignut u Staroj Dongoli nosi datum 1317. godine, što se obično smatra zapisom o vojnoj ekspediciji koju je poslao egipatski sultan kako bi postavio svog kandidata Abdulaha, možda muslimanskog Nubijanca, na tron.[7] Kraljevski dvor je napustio Dongolu 1364. godine.[1]

Muslimnsko groblje sa kubetima.

Pod Fundžom, Stara Dongola je postala prestonica severnih provincija. Francuski putnik Šarl Žakes Ponket posetio je grad 1699. godine i u svojim memoarima opisao ga je tako što je naveo da se nalazi na padini peščanog brda. Njegov opis Stare Dongole se nastavlja: Kuće su loše građene, a ulice napola puste i ispunjene gomilama peska, koje su nastale usled poplava sa planina. Dvorac se nalazi u samom centru grada. Velika je i prostrana, ali su utvrđenja neznatna. Zadivljuje Arape, koji su gospodari otvorene zemlje.

U ovom periodu nastavljeni su intenzivni trgovinski odnosi sa Dalekim istokom, kao i Evropom. [1]Međutim, trgovina je opala nakon uspona Šaigija konfederacije plemena. [8]Godine 1812. Mameluci su pobegli u Sudan da bi izbegli čistke u Egiptu i osvojili su Staru Dongolu. Osnovali su grad Nova Dongola niz reku, koji je rastao, pomerajući privredni i trgovački centar regiona od Stare Dongole.[8]

Muslimansko groblje[uredi | uredi izvor]

Veliko muslimansko groblje sa brojnim kubetima, podignuto u 17. veku, i svedoči o značaju Stare Dongole i u vremenima nakon srednjeg veka.

Poljska arheološka ekspedicija u Staroj Dongoli[uredi | uredi izvor]

Poljske arheološke i konzervatorske radove u Dongoli pokrenuo je Kazimiež Mihalovski. Poljski centar za mediteransku arheologiju Univerziteta u Varšavi sprovodi istraživanje na tom lokalitetu od 1964. godine, uz podršku Sudanske nacionalne korporacije za antikvitete i muzeje. Prvi šef ekspedicije bio je arhitekta Antoni Ostrasz. Kasnije su Stefan Jakobjelski i Vlodimir Godlevski rukovodili iskopavanjima tokom 60 godina. [1]Od 2017. godine, sprooveden je projekat „UMMA: Urbana metamorfoza zajednice srednjevekovnog afričkog glavnog grada“ (EIC Starting Grant), koji vodi Artur Obluski, aktivan je u proučavanju najmlađih slojeva lokaliteta.[9]

U maju 2021, arheolozi predvođeni Obluskim su objavili otkriće nove apside crkve ukrašene slikama koje opisuju dva reda kolosalnih figura, kao i pričvršćeni zid i obližnju kupolu velike grobnice u Staroj Dongoli, koja je mogla biti saborna crkva i najveća poznata crkva iz srednjovekovne Nubije.[10] Obluski je izvestio: „Apsida je duboka oko 9 metara. To znači da je istočni deo zgrade sačuvan do impresivne visine od tri sprata tipične za stambene zgrade. Kako je navedeno“ sve to ukazuje na veliku šansu da postoji više slika i natpisi pod našim nogama, baš kao u Farasu“.[11][12][13] U februaru 2023. godine, Poljski centar za mediteransku arheologiju na čelu sa Obluskim objavio je otkriće staroegipatskih hijeroglifa ispisanih na kamenim blokovima i figuralnim ukrasima kao elemenata iz faraonskog hrama. [14]Pored toga, poljski arheolozi su otkrili razne neobične zidne slike verovatno iz trinaestog veka. Jedna od ovih slika je portret Bogorodice, a druga prikazuje scenu sa arhanđelom Mihailom i nubijskim kraljem. Držeći kralja u naručju, arhanđel ga predstavlja Isusu koji sedi na oblaku i pruža mu ruku da bi je poljubio. „Ovo je potpuno neuobičajeno za vizantijsku hrišćansku umetnost, koja generalno ne pokazuje mnogo interakcije ili kontakta između smrtnika i besmrtnika“, rekao je vođa tima Artur Obluski.[15]

Belaške[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g d đ e ž „Dongola”. pcma.uw.edu.pl. Pristupljeno 2020-06-16. 
  2. ^ Crawford, O. G. S. (1949). „"Some Medieval Theories about the Nile"”. The Geographical Journal. 114 (1/3): 6—23. JSTOR 1789985. doi:10.2307/1789985. 
  3. ^ a b v g Godlewski, Włodzimierz (2013). Dongola : ancient Tungul : archaeological guide (PDF). Polish Centre of Mediterranean Archaeology. University of Warsaw. ISBN 978-83-903796-6-1. OCLC 912866350. 
  4. ^ a b Godlewski, W., Dzierzbicka, D., Łajtar, A. (eds.). Dongola 2015–2016. Fieldwork, Conservation and Site Management, (=PCMA Excavation Series 5), Warszawa: PCMA, WUW 2018, DOI https://doi.org/10.31338/uw.9788323534877
  5. ^ Artur Obłuski, Włodzimierz Godlewski, Wojciech Kołątaj, Stanisław Medeksza, Cristobal Calaforra-Rzepka; The Mosque Building in Dongola. Conservation and Revitalization project; Polish Archaeology in the Mediterranean 22 (Research 2010); 2013; pp.248–272; ISSN 1234-5415 (Print), ISSN 2083-537X (Online)
  6. ^ M. Elfasi (editor); General History of Africa III. Africa from the Seventh to the Eleventh Century; 1988; pp.199-201; ISBN 92-3-101 709-8
  7. ^ P. L.; Shinnie, M. (1965). „New Light on Medieval Nubia”. The Journal of African History. 6 (3): 263—273. JSTOR 180167. doi:10.1017/S002185370000579X. 
  8. ^ a b Beška, Emanuel (2020-01-01). „SWAN SONG IN THE NILE VALLEY: THE MAMLUK STATELET IN DONGOLA (1812 – 1820)”. Asian and African Studies. 
  9. ^ „UW archaeologist with the ERC grant”. 
  10. ^ „Newly discovered church in Dongola could have been a cathedral, say archaeologists”. Science in Poland. 31. 5. 2021. 
  11. ^ „Discovery of the remains of the largest church in Old Dongola | University of Warsaw”. en.uw.edu.pl. Pristupljeno 2021-09-01. 
  12. ^ „Church discovered in Sudan could be medieval cathedral”. HeritageDaily – Archaeology News (na jeziku: engleski). 2021-06-01. Pristupljeno 2021-09-01. 
  13. ^ Gershon, Livia. „Ruins of Monumental Church Linked to Medieval Nubian Kingdom Found in Sudan”. Smithsonian Magazine (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-09-01. 
  14. ^ Szotek, Andrzej (2023-02-27). „Hieroglyphs discovered in Old Dongola, Sudan”. 
  15. ^ Weiss, Daniel (January—February 2024). „A Painted Prayer - Archaeology Magazine”. www.archaeology.org. Pristupljeno 2023-12-20.  Proverite vrednost paramet(a)ra za datum: |date= (pomoć)

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

Spoljne veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Стара_Донгола&oldid=27934419”