Stare stočarske kolibe na Tari
Stare stočarske kolibe, na područjima planine Tara i u okviru NP Tara, letnja su su staništa za polunomadsko stanovništvo i ispašu stoke na odvojenom imanju u letnjem periodu.[1] Građene su u 18, 19. i u prvoj polovini 20. veka.[2]
Značaj
[uredi | uredi izvor]U svakodnevnom životu porodica na Tari važu ulogu imaju izdvojeno imanje i podvojenost života. Zbog ekonomske organizacije porodice i efikasnijeg iskorišćavanja imanja, gotovo sve seoske kuće imale su izdvojene kolibe u planini, pa ih možemo smatrati letnjim stočarskim staništem, ili isturenim planinskim staništem, čija je ključna namena bila stočarenje u letnjem periodu i prerada mleka.[1]
Kod koliba je leti izgonjena stoka, uobičajeno nakon kosidbe trave (sena), i nije postojao određeni ili unapred dogovoreni dan za izgon stoke. Stoka je u selo vraćana s jeseni, kad na planini više nema šta da pase i kad počnu snegovi. Iako je većina tarskih seoskih porodica imala kolibe i iako je bilo i kuća bez kolibe, nije bilo zajedničkih koliba niti zajedničkog čuvanja stoke u smislu udruživanja.[1]
Položaj
[uredi | uredi izvor]Najveći broj koliba na širem prostoru Tare su u Đurovini, Ljutom Polju i Gavranu pripadale su porodicama Popović, Vračarić, Filipović, Pjević, Janković iz Kremana, Kostić, Janjić, Rogić, Bogdanović iz Bioske i Vrutaka. Procenjuje se da na Tari danas ima oko 650 stočarskih koliba.[3]
Izgled
[uredi | uredi izvor]Kolibe za stanovanje pravljene su od drveta (crnog bora i smrče). Postavljene su, najčešće bez maltera, na kameni suhozid. Na temeljne grede slagana su brvna kao zidovi a krov na četiri vode pokrivan je borovom šindrom. Uobičajeno, to je bila drvena građevina, obično jednoprostorna, s ognjištem na sredini, a brvnare su imale dve prostorije jednu za boravak i spavanje, drugu za sakupljanje i preradu mleka a pravljena je i zasebna prostorija za spremanje i čuvanje sira i kajmaka.[1]
Postojali su i kolibe kućeri - koje su za postolje imale sanke, pa su se zapregom lako prebacivale.
Blizu koliba građene su štale i torovi, od drveta ili čak od kamena.
Uslovi smeštaja
[uredi | uredi izvor]
Svi koji su boravili na kolibi spavali su zajedno u istoj prostoriji. Ipak, od 1970-ih godina grade se kolibe od čvrstih materijala, a mnogi su sa smanjenjem stočnog fonda i prelaskom na intenzivno stočarstvo na mestu starih i trošnih koliba sagradili prave stambene kuće. U nekim slučajevima pojedine inokosne porodice su nakon deobe velikih porodica kojima su pripadale odlazile da žive u tim kućama sagrađenim na mestu kolibe.[4]
Sve do ove transformacije koliba, život na kolibi je, bio ujedno i svojevrsna sinteza s prirodom, a neki od najstarijih korisnika koliba... sećaju se bliskih susreta s divljim životinjama, najčešće s medvedima, pošto je Tara njihovo prirodno stanište.[1]
Kolibe su obično bile bez vode i struje. Struja se prvi put uvodi u kolibe tek od 1980-ih godina.[1]
Vidi još
[uredi | uredi izvor]Izvori
[uredi | uredi izvor]- ^ a b v g d đ Dr Miloš Matić Kultura društvenih odnosa ruralnog stanovništva Tare Etnografski muzej u Beogradu, Originalni naučni rad 392(497.11-15 Tara)
- ^ Cvijić, Jovan. 1966. Balkansko poluostrvo i južnoslovenske zemlje. Beograd: Zavod za izdavanje udžbenika
- ^ Pantelić, Nikola i Nikola Pavković. 1964. Selo i neki oblici društvenog života. Glasnik Etnografskog muzeja 27: 361–367.
- ^ Mitrović, Milovan. 1998. Sociologija sela. Beograd: Sociološko društvo Srbije.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Leksikon nacionalnih parkova Srbije - TARA. Beograd: JP Službeni glasnik; JP Nacionalni park Tara;GI "Jovan Cvijić"-SANU. 2015. str. 315. ISBN 978-86-519-1899-8.
