Staroplaninska bolorija
| Boloria eunomia | |
|---|---|
| |
| Naučna klasifikacija | |
| Carstvo: | |
| Tip: | |
| Klasa: | |
| Red: | |
| Porodica: | |
| Potporodica: | |
| Rod: | |
| Vrsta: | B. eunomia
|
| Binomno ime | |
| Boloria eunomia Esper, 1799
| |
| |
| Rasprostranjenost staroplaninske bolorije u Srbiji prisutna
| |
| Sinonimi | |
| |
Staroplaninska bolorija[1][2] (lat. Boloria eunomia) vrsta je leptira iz porodice šarenaca (lat. Nymphalidae).
Opis i rasprostranjenje
[uredi | uredi izvor]
Krila su narandžasta s tamnim šarama, pri čemu je boja lako prepoznatljiva i u letu. S donje strane krila se nalaze uokvirene i prepoznatljive tačke ispunjene belom bojom po kojima je jednostavno prepoznati leptira.[3] Dužina prednjih krila je 20–24 mm.
-
Staroplaninska bolorija -
△ Staroplaninska bolorija
Staroplaninska bolorija naseljava čitav Palearktik, od Evrope, preko Rusije, Mongolije i Kine, sve do Severne Amerike. U Evropi je česta vrsta Skandinavije, dok se u ostatku kontitenta javlja retko i lokalno, samo na visokim planinama.[4] Centralnu Evropu nastanjuje podvrsta eunomia, dok je na severu zamenjuje podvrsta ossiana. U Severnoj Americi leptir ima podvrste triclaris (od Njufaundlenda do Alberte), nichollae (Alberta) i denali (Aljaska i severni Jukon).
Staništa ovog leptira su uglavnom otvorena tresetišta koja se razvijaju na kiseloj podlozi i vlažnim terenima. Kod nas naseljava male površine pokraj staroplaninskih potoka gde se razvija tresetna vegetacija i vegetacija visokih zeleni, pri čemu retko zalazi izvan vlažnih terena. Na ovim staništima razvija se biljka srčanik (Polygonum bistorta) kojom se hrane gusenice leptira.
Leptir predstavlja reliktnu vrstu koja se zadržala iz perioda boreala koji je nastupio ubrzo nakon glacijacije.
Ekologija vrste
[uredi | uredi izvor]Odrasli leptiri se kod nas sreću tokom juna i jula.[3] Staroplaninska bolorija ima poligin način parenja kao i većina drugih leptira sa kratkim životnim vekom[5] Mužjaci žive oko pet, a ženke oko sedam dana. Mužjacima je cilj da prenesu svoje gene na što veći broj potomaka i da se pare što više puta, dok ženke mogu da jednostavno odlete ili da se pridruže udvaranju sa mužjakom. Nakon parenja ženka polaže jaja u grupama od dva do četiri ispod listova biljke hraniteljke gusenica[6]. Kada se jaja izlegu nakon 7-8 dana mlade gusenice počunju da se hrane na donjoj strani lista. U našim krajevima leptir se hrani srčanikom[4] dok se u Americi gusenice mogu sresti na ljubičici i vrbi[7]
Prisustvo u Srbiji
[uredi | uredi izvor]Kako joj ime kaže, staroplaninsku boloriju na Balkanu srećemo samo na Staroj planini u Srbiji i Bugarskoj. U Srbiji je otkrivena tek 2005. godine u okolini Babinog zuba,[8] prilikom izrade Odabranih područja za dnevne leptire Srbije. Većina ovih populacija je potpuno uništeno prilikom izgradnje skijališta ili su svedene na malu površinu povoljnih staništa što važi i za gotovo izumrlu populaciju na Jabučkom ravništu koja je otkrivena tek nedavno. Pored lokaliteta u okolini Babinog zuba, leptir naseljava još nekoliko potoka ispod Midžora gde je otkriven tek 2014. godine[9] i za sada nije ugrožen od strane čoveka.
Ugroženost i zaštita
[uredi | uredi izvor]Staroplaninska bolorija se ne smatra ugroženom vrstom na svetskom i evropskom nivou. Ipak zbog malih i izolovanih populacija koje su ugrožene izgradnjom skijališne infrastruktire, ova vrsta se u Srbiji smatra ugroženom (EN).[8] Pošto je otkrivena kasno nije uvršćena u spisak zaštićenih i strogo zaštićenih vrsta Srbije iako njenoj zaštiti treba posvetiti veću pažnju u narednom periodu.
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ „Biološka raznovrsnost Srbije”. bioras.petnica.rs. Arhivirano iz originala 11. 01. 2018. g. Pristupljeno 18. 03. 2015.
- ^ „Boloria eunomia”. Alciphron — baza podataka o insektima Srbije. Arhivirano iz originala 24. 09. 2015. g. Pristupljeno 18. 03. 2015.
- ^ a b Popović, M. & Đurić, M. 2011. Dnevni leptiri Srbije - priručnik. HabiProt, 198 str.
- ^ a b Tolman, T. & Lewington, R. 2011. Collins Butterfly Guide: The most complete guide to the Butterflies of Britain and Europe. Harper Collins Piblishers, 384 str.
- ^ Baguette, Michel (1998). „Sex-biased density-dependent migration in a metapopulation of the butterfly Proclossiana eunomia”. Acta Oecologica. 19 (1): 17—24.
- ^ „Bog Fritillary Boloria eunomia (Esper, 1800)”. Butterflies and Moths of North America. Arhivirano iz originala 23. 07. 2009. g. Pristupljeno 24. 5. 2010.
- ^ „Species Page - Boloria eunomia”. Entomology Collection. Arhivirano iz originala 10. 06. 2012. g. Pristupljeno 24. 5. 2010.
- ^ a b Jakšić, Predrag; van Swaay, Chris; Đurić, Milan (2007). „Boloria eunomia (Esper, 1799): a new species for Serbia (Nymphalidae)” (PDF). Nota Lepidopterologica. 30 (1): 64—70.[mrtva veza]
- ^ Popović, Miloš; Đurić, Milan (2014). Dnevni leptiri Stare planine (Lepidoptera: Papilionoidea)Beograd, 208 str. Beograd: Javno preduzeće „Srbijašume“. ISBN 978-86-83049-17-2.
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]
- http://www.habiprot.org.rs/Alciphron/pregled.php?grupa=8&vrsta=441696 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (24. septembar 2015)
- BioRaS — Biološka raznovrsnost Srbije (jezik: srpski) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (11. јануар 2018)
- Butterflies of Europe (језик: холандски)
