Starosedeoci Argentine
 Pampa narod | |
| Ukupna populacija | |
|---|---|
| 955.032 (2,38% od argentinske populacije) | |
| Regioni sa značajnom populacijom | |
| argentinski severozapad (provincije Huhuj 15%, Čubut i Neuken 12%) | |
| Jezici | |
| španski, nekoliko jezika starosedelaca (toba kom, viči, kečua, mapuče) |
Argentina ima 35 autohtonih etničkih grupa ili Argentinsko-američkih starosedelaca, prema komplementarnoj anketi starosedelačkog stanovništva iz 2004. godine[1], prvog pokušaja vlade da nakon više od 100 godina prizna i klasifikuje stanovništvo prema etničkoj pripadnosti. Tokom anketiranja, baziranom na samoidentifikaciji, oko 600.000 Argentinaca je sebe deklarisalo kao Američke starosedeoce ili prvu generaciju potomaka Američkih starosedelaca, što čini, 1.49% stanovništva. Najbrojniji su bili Mapuče, Kola, Toba, Guarani, Viči, Diagita, Mokovi i Varpe. Mnogi Argentinci tvrde da imaju barem jednog domorodačkog pretka; u nedavnom genetskom istraživanju koji je proveo Univerzitet u Buenos Ajresu, više od 56% od 320 Argentinaca od kojih su uzeti uzorci ima najmanje jednog domorodačkog pretka u jednoj roditeljskoj lozi i oko 11% u obe roditeljske loze.[2]
Provincija Huhuj, na severozapadu Argentine, je dom većem procentu domaćinstva (15%) sa najmanje jednim domorodačkim pretkom ili je direktan potomak nekog od starosedelaca; Čubut i Neuken provincije imaju oko 12%.[3]
Domorodačko stanovništvo Argentine ima kompleksnu istoriju, od kada su bili većina pa su brojčano nadjačani u odnosu na crnce u kolonijalnom dobu Argentine i prvim decenija posle nezavisnosti Argentine, do učešća u velikoj imigraciji u Argentinu (1850—1855), do toga da su skoro preplavljeni u odnosu na ukupno stanovništvo Argentine (na kraju krajeva, u Argentinu je došlo 6,6 miliona stanovnika, i veći broj je samo kod SAD gde je 27 miliona).[4][5]
Praistorija
[uredi | uredi izvor]Najraniji dokazi o starosedeocima zasad otkrivenim na području današnje Argentine je arheološko nalazište Piedra Mueso u provinciji Santa Kruz, koje vodi do 11000. p. n. e.[6] Pećina ruku (šp. Cueva de las Manos), u istoj provinciji, je stara preko 10.000 godina.[7] Oboje je najstariji dokaz domorodačke kulture Amerika, i da će, sa brojem sličnih drevnih nalazišta negde drugo u hemisferi, dovesti u pitanje hipotezu "Klovis kulture" u vezi naseljavanja Amerika (pretpostavka, bazirana na nedostatku dokaza u suprotno, je ta da je Klovis kultura bila prva u Zapadnoj hemisferi).[8]
Istorija
[uredi | uredi izvor]
Do 1500. godine, mnoge različiti starosedelačke zajednice živele su gde se sada smatra modernom Argentinom. Nisu bili ujedinjena grupa već mnogo nezavisnih, sa različitim jezicima, društvima i međusobnim odnosima. Kao rezultat toga, nisu dočekali dolazak Španske kolonizacije kao jedan i imali su različite reakcije oko dolaska Evropljana. Španci su na starosedeoce gledali sa visine, do te tačke da su se čak pitali da li oni imaju dušu, što je pratilo opšte razmišljanje Evrope. Iz ovog razloga, vrlo malo su zapisivali istorijskih podataka o njima.[9]
U 19. veku veliki pokreti stanovništva su promenili demografiju izvorne Patagonije. Između 1820. i 1850. godine je izvorno Teuelče pleme poraženo i proterano sa svoje teritorije od strane Mapuče armije. Do 1870. godine većinz severne Patagonije i jugoistok Pampe su preuzeli Mapuči.[10] Tokom generacije 1880. godine, evropska imigracija je žestoko ohrabrena kao način preuzimanja prazne teritorije, podešavajući nacionalno stanovništvo i, kroz njihove kolonijalne napore, postepeno uvodila naciju na svetsko tržište. Ove promene se možda najbolje mogu rezimirati antropološkom metaforom koja kaže da su "Argentinci sišli sa brodova".[11] Snaga imigracije i doprinos Argentinskoj etnografiji je očigledna posmatranjem činjenice da je Argentina postala druga država na svetu koja je primila najviše imigranata, sa cifrom od 6,6 miliona, dok su SAD prve sa 27 miliona.
Ekspanzija Evropskih imigracionih zajednica i železničkog transporta zapadno u Pampu i južno u Patagoniju se suočila sa Malon napadima raseljenih plemena. Ovo dovodi do Osvajanja pustinje 1870-ih, što je rezultovalo sa preko 1300 mrtvih domorodaca.[12][13] Posledično se uticalo na domorodačke kulture tokom procesa marginalizacije, koje je promovisala vlada tokom druge polovine 19. veka i početka 20. veka.[14]
Obimna istraživanja, pretragu i pisanje Huan Bautiste Ambrosetija i drugih etnografa tokom 20. veka je ohrabrilo šire interese domorodačkih naroda u Argentinu, i njihovi doprinisu nacionalnoj kulturi su dalje naglašavni tokom administracije Huana Perona 1940-ih i 1950-ih kao deo rustične kreolske kulture i vrednosti koje je uzvišavao Peron tokom tog doba.[15] Diskriminatorna politika prema ovim ljudima i drugim manjinama se zvanično završila 3. avgusta 1988. godine, aktom o Antidiskriminacionom zakonu (zakon 23.592) od strane predsednika Raula Alfonsina,[16] i suprostavljao se više sa uspostavljanjem vladinog biroa, Nacionalnog instituta protiv diskriminacije, ksenofobije i rasizma (INAD) 1955. godine.[17] Provincija Korijentes je, 2004. godine, postala u zemlji koja je nagradila domorodački jezik (Guarani) kao jednim od zvaničnih jezika,[18] i svih 35 domorodačkih naroda je priznato i od Popisa domorodačkih naroda 2004. i od dodavanja samoidentifikacijskih kategorija popisom iz 2010. godine; domorodačke zajednice i Afro-Argentinci tako postaju jedine grupe kojima je priznata etnička kategorija iz popisa 2010. godine.[19]
Demografija
[uredi | uredi izvor]U dodatku sa domorodačkim stanovništvom Argentine, većina Argentinaca ima nekog domorodačkog pretka. Mnoge genetske studije pokazuju da genetski otisak Argentine nije velikom većinom evropski. U jednom od najsveobuhvatnijih genetskih studija koje su uključivale Argentinu, 441 Argentinac iz severoistočnih, severozapadnih, južnih i centralnih provincija (naročito urbanog skupa Buenos Ajresa) zemlje, primećeno je da je Argentinsko stanovništvo sačinjeno u proseku od 65% Evropljana, 31% starosedelaca i na kraju 4% ima Afričko poreklo.[20] Takođe su ustanovljene velike razlike u poreklu između Argentinaca i onih koji su putovali kroz zemlju.
Na primer, stanovništvo severozapadnih provincija Argentine (uključujući provinciju Salta) čine 66% starosedeoci, 33% Evropljani i 1% osobe sa AFričkim poreklom. Evropska imigracija na severozpaadne delove je ograničena i izvorno domorodačko stanovništvo je veoma cvetalo nakon njihovog prvobitnog pada dolaskom Evropskih bolesti i kolonizacije.
Slično, studije su pokazale da je stanovništvo severoistočnih provincija države (na primer, Misiones, Čako, Korijentes i Formosa) bilo u proseku 43% starosedeoci, 54% Evropljani i 3% osobe Afričkog porekla. Stanovništvo južnih provincija Argentine, kao što su Rio Negro i Neuken, ima u proseku 40% starosedelaca, 54% Evropljana i 6% osoba Afričkog porekla. Na kraju, samo u područjima masivne istorijske Evropske imigracije u Argentini, mahom centralnih provincija, Buenos Ajres i okolnih urbanih područja, su velikom većinom Evropskog porekla, sa prosekom od 17% starosedelaca, 76% Evropljana i 7% osoba AFričkog porekla.
U drugom istraživanju, koje je nazvano Regionalni šablon genetske mešavine u Južnoj Americi, istraživači su uzimali u obzir rezultate iz genetske studije nekoliko stotina Argentinaca iz cele zemlje. Studije ukazuju da su Argentinci kao celina sačinjeni od 38% starosedelaca, 58.9% Evropljana i 3,1% osoba sa AFričkim poreklom. Ponovo, bila je velika razlika u genetskom poreklu u različitim regionima zemlje.[21] Na primer, Argentinc iz Patagonije su bili 45& starosedeoci, 55% Evropljani. Stanovništvo severozapadnog dela zemlje su činili 69% starosedeoci, 23% Evropljani i 8% Afrikanci. Stanovništvo dela Gran Čako su činili 38% starosedeoci, 53% Evropljani i 9% Afrikanci. Stanovništvo Mesopotamije su činili 31% starosedeoci, 63% Evropljani i samo 6,4% Afrikanci. Na kraju, stanovništvo regiona Pampe su činili 22% starosedeoci, 68% Evropljani i 10% Afrikanci.
Na kraju u jednom istraživanju severozapadnih delova provincije Argentine, ukupno 1293 osobe iz Huhuja, Salte, Tukumana, Santjago del Estera i La Rioha je korišteno. Studije su pokazale da je španski doprinos dominirao na severozapadnu sa 50%, zatim slede starosedeoci sa 40% i Afrikanci sa 10%. Prema istraživanjima, Argentinci iz Huhuja su bili 53% starosedeoci, 47% Evropljani i 0,1% Afrikanci. Argentinci iz Salte su bili 41% starosedeoci, 56% Evropljani i 3,1% AFrikanci. Oni iz Katamarke su bili 37% starosedeoci, 53% Evropljani i 10% AFrikanci. Osobe iz La Riohe su bili u proseku 31% starosedeoci, 50% Evropljani i 19% Afrikanci. Stanovnici Santjaga del Estera su bili u proseku 30% starosedeoci, 46% Evropljani i 24% Afrikanci. Stanovnici Tukumana su bili u proseku 24% starosedeoci, 67% Evropljani i 9% Afrikanci.
Domorodačke zajednice danas
[uredi | uredi izvor]
Argentina ima 40 miliona stanovnika. Dodatna anketa domorodačkog stanovništva, objavljenog u Nacionalnom institutu za statistiku i popis, pokazuje broj od 600.329 ljudi koji sebe vide kao starosedeoce ili pripadnike starosedelaca.[22]
Zbog više razloga različite organizacije starosedelaca ne veruju da je ovo kredibilna anketa; Prvo, metodogolija koja je korištena anketi nije adekvatna, pošto veliki broj domorodaca živi u urbanim područjima gde anketa nije u potpunosti provedena. Drugo, mnogi domoroci u zemlji kriju svoj identitet zbog straha od diskriminacije. Štaviše, kada je anketa osmišljena 2001. godine, bazirana je na postojanju 18 poznatih grupa u zemlji, a danas ih ima preko 31. Ovo povećanje odražava rastuću opreznost među starosedeocima u smislu etničke pripadnosti.
Kako većina Argentinaca veruje da je većina starosedelaca izumrla ili je na ivici istog, ili da su se njihovi potomci asimilirali u zapadnjačku civilizaciju pre dosta godina, pogrešno se drže ideje da više nema starosedelaca u zemlji. Upotreba pežorativa za starosedeoce kao za lenje, odsutne, prljave, neobrazovane i divljake su deo svakodnevnog govora u Argentini. Zbog ovih netačnih stereotipa mnogi starosedeoci su bili primorani da kriju svoj identitet da bi izbegli diskriminaciju.
Čak i od 2011. godine mnogim domorocima je odbijeno pravo na zemlju i ljudska prava. Mnogi iz Toba zajednice se i dalje bore da zaštite zemlju za koju tvrde da je njihova drevna teritorija. Vođa zajednice starosedelaca Feliks Dijaz tvrdi se njegovim ljudima uskraćuje medicinska pomoć, da nemaju mnogo pijaće vode i da trgovci podižu cene hrane. Takođe tvrdi da sudije neće da ni saslušaju žalbe domorodaca.
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ „Encuesta Complementaria de Pueblos Indígenas”. Arhivirano iz originala 11. 06. 2008. g. Pristupljeno 11. 08. 2015.
- ^ [1] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (20. avgust 2011)Estructura genética de la Argentina, Impacto de contribuciones genéticas - Ministerio de Educación de Ciencia y Tecnología de la Nación
- ^ Indec. Porcentaje de hogares por provincia que se reconoce descendiente de un pueblo indígena Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. april 2020) (Spanish)
- ^ https://web.archive.org/web/20070610215422/http://www.cels.org.ar/Site_cels/publicaciones/informes_pdf/1998.Capitulo7.pdf
- ^ https://web.archive.org/web/20110814202421/http://docentes.fe.unl.pt/~satpeg/PapersInova/Labor%20and%20Immigration%20in%20LA-2005.pdf
- ^ Welcome Argentina: Expediciones Arqueológicas en Los Toldos y en Piedra Museo (Spanish)
- ^ Cueva de las Manos. UNESCO WHC website
- ^ „Smithsonian: Paleoamerican Origins”. Arhivirano iz originala 5. 1. 2009. g. Pristupljeno 11. 8. 2015.
- ^ Galasso 111-112
- ^ Neuquén: Los pueblos originarios y los posteriores part I Arhivirano na sajtu Wayback Machine (1. maj 2015), part II Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. april 2020)
- ^ Trinchero, Héctor Hugo (2006). „The genocide of indigenous peoples in the formation of the Argentine Nation-State1”. Journal of Genocide Research. 8 (2): 121—135. S2CID 71409403. doi:10.1080/14623520600703008.
- ^ "Argentina Desert War 1879–1880" Arhivirano na sajtu Wayback Machine (1. maj 2018). Onwar.com. 2003.
- ^ Jens Andermann. "Argentine Literature and the 'Conquest of the Desert', 1872–1896". Birkbeck, University of London. Pristupljeno 2009-09-02.
- ^ Bartolomé, Miguel Alberto (2003). "Los pobladores del 'desierto' Genocidio, etnocidio y etnogénesis en la Argentina" [The inhabitants of the 'desert' genocide, ethnocide and ethnogenesis in Argentina]. Cuadernos de Antropología Social (in Spanish) . 17 (1): 162—89 http://www.scielo.org.ar/scielo.php?pid=S1850-275X2003000100009&script=sci_arttext&tlng=en. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć). - ^ Karush, Matthew B.; Chamosa, Oscar (21. 5. 2010). The New Cultural History of Peronism: Power and Identity in Mid-Twentieth-Century Argentina. Duke University Press. str. 113. ISBN 978-0-8223-9286-6.
- ^ Ley 23.592 Antidiscriminatoria (Spanish)
- ^ http://inadi.gob.ar Sitio oficial del instituto Nacional contra la Discriminación (INADI) (Spanish)
- ^ Ley Provincial Nº 5.598, Corrientes Arhivirano na sajtu Wayback Machine (29. februar 2012) (Spanish)
- ^ INDEC. Censo 2010. (Spanish)
- ^ Avena, Sergio; Via, Marc; Ziv, Elad; Pérez-Stable, Eliseo J.; Gignoux, Christopher R.; Dejean, Cristina; Huntsman, Scott; Torres-Mejía, Gabriela; Dutil, Julie; Matta, Jaime L.; Beckman, Kenneth; Burchard, Esteban González; Parolin, María Laura; Goicoechea, Alicia; Acreche, Noemí; Boquet, Mariel; Ríos Part, María Del Carmen; Fernández, Vanesa; Rey, Jorge; Stern, Mariana C.; Carnese, Raúl F.; Fejerman, Laura (2012). „Heterogeneity in Genetic Admixture across Different Regions of Argentina”. PLOS ONE. 7 (4): e34695. Bibcode:2012PLoSO...734695A. PMC 3323559
. PMID 22506044. doi:10.1371/journal.pone.0034695 .
- ^ Godinho, N.M.O.; Gontijo, C.C.; Diniz, M.E.C.G.; Falcão-Alencar, G.; Dalton, G.C.; Amorim, C.E.G.; Barcelos, R.S.S.; Klautau-Guimarães, M.N.; Oliveira, S.F. (2008). „Regional patterns of genetic admixture in South America”. Forensic Science International: Genetics Supplement Series. 1 (1): 329—30. doi:10.1016/j.fsigss.2007.10.069.
- ^ "Indigenous Peoples in Argentina". International Work Group for Indigenous Affairs. Pristupljeno June 9, 2013.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Karush, Matthew B.; Chamosa, Oscar (21. 5. 2010). The New Cultural History of Peronism: Power and Identity in Mid-Twentieth-Century Argentina. Duke University Press. str. 113. ISBN 978-0-8223-9286-6.
