Stećci u Piperima

Stećci u Piperima
Svetska baština Uneska
Zvanično ime	Stećci - srednjovekovni nadgrobni spomenici
Mesto	Bosna i Hercegovina
Kriterijum	kulturna: iii, vi
Referenca	1504
Upis	2016. (41. sednica)
Veb-sajt	http://whc.unesco.org/en/list/1504

Stećci u Piperima predstavljaju skup od dvadesetak stećaka smeštenih u selu Piperi, u okolini Lopara. Stećci su nađeni na tri lokacije koje međusobno nisu mnogo udaljene. U blizini njih nalazi se i jedna zemljana gomila koju narod naziva Crkvinom ili Crkvištem, i postoji mogućnost da se u srednjem veku tu nalazila crkva, što bi arheološka iskopavanja mogla da provere. Ukupno se na ovim lokacijama nalazi 21 stećak, što ne znači da se detaljnim istraživanjem ne bi našli novi spomenici. Šest spomenika poseduje ćiriličke natpise koji govore o pokojnicima sahranjenim ispod kamenih gromada.

Najbolje očuvan natpis jeste na stećku ispod koga je sahranjen Miloš Bratosalić, jedan od lokalnih srednjovekovnih velikaša. Na još jednom stećku u Piperima nalazi se natpis u kojem se spominje još jedan Bratosalić, a nije isključeno da se i neki od natpisa koje je danas teško rekonstruisati odnosi takođe na neke druge pripadnika roda Bratosalića. Natpis Miloša Bratosalića preveden na moderni srpski jezik glasi:

Ovde leži Miloš Bratosalić
na svojoj zemlji (n)a Visorah (Visori)
a postaviše biljeg sinovi
Pribisav i Pribil i Radiš i (Mi)Liša
i Vuk i s rod(om)

Kako se može videti, ovi pokopani Bratosalići bili su velikaši u Visorima, a Visori su obližnje selo, koje je u državi Kotromanića bilo i sedište istoimene župe koju su kasnije Turci pretvorili u svoju nahiju pod istim imenom. Područje Majevice u ranom srednjem veku bilo je deo „krštene Srbije”, kako je naziva Porfirogenit u svom poznatom spisu „O narodima”, a njome je vladao i kralj Stefan Dragutin Nemanjić kao „sremski kralj”. U četiri sačuvana natpisa spominje se „Plemenito na Visorah”. Predlog „na” može se uzeti kao i „iz”, pa bi na osnovu toga Bratosalići bili iz Visora.

Svi natpisi Pipera liče jedan na drugi, iako u nekim pojedinostima postoji razlika. Po svemu izgleda da su oni delo dvojice majstora iste radionice, odnosno istog centra. Po tipovima i varijantama većine slova izgleda najvjerovatnije da natpisi Pipera potiču iz druge polovine 14. i početka 15. veka.

Kada je reč o prezimenu Bratosalić, još je Daničić utvrdio postojanje muškog imena Bratoslav u 13. i 14. veku, i prezimena Bratosalić iz 15. veka. Bratosalići i Bratoslavići spominju se više puta tokom 15. veka, ali kao Dubrovčani. O Bratosalićima sa Majevice ne postoje podaci.

Što se tiče postanka sela Pipera, ono je nastalo doseljavanjem srpskih stočara sa područja današnje Crne Gore u kojoj postoji istoimeno pleme, ili eventualno sa područja Hercegovine, za vreme Turske okupacije ili nešto pre toga, jer se zna da su 15. i 16. vek periodi velikih migracija srpskog stanovništva sa istoka i juga srpskog etničkog prostora prema zapadu i severu. Za sada izgleda verovatnije da su Visori postojali i pre Pipera i da se predeo današnjih Pipera ranije nazivao Visorima.

Vidi još

• Piperi
• Opština Lopare

Literatura

• Mramor Miloša Bratosalića iz Visora na sajtu Opušteno Arhivirano na sajtu Wayback Machine (8. avgust 2020)
• Naše starine – Godišnjak zavoda za zaštitu spomenika kulture Bosne i Hercegovine, XII, Sarajevo, 1969
• Šefik Bešlagić, Leksikon stećaka, Sarajevo, 2004.