Sulavesi
 Sulavesi | |
  Sulavesi | |
| Geografija | |
|---|---|
| Koordinate | 2° J; 121° I / 2° J; 121° I 2° J; 121° I / 2° J; 121° I |
| Površina | 174.600 km2 |
| Visina | 3,478 m |
| Administracija | |
Sulavesi (indon. Sulawesi,[1] bivši Celebes) je indonežansko ostrvo. Ima površinu od 174.600 km² što ga čini jedanaestim ostrvom po veličini na svetu. Površina od 2.290 km² je pretvorena u nacionalni park Lore Lindu.
Sulavesi je okružen na zapadu Borneom, na severu Filipinima, na istoku molučkim ostrvima i na jugu malo sundskim ostrvima. Ostrvo ima jedinstven oblik, kojim dominiraju četiri velika poluostrva. Centralnim delom ostrva dominiraju planine, tako da su poluostrva između sebe bolje povezana morem nego kopnom.
Ostrvo je podeljeno u šest provincija: Gorontalo, Zapadni Sulavesi, Južni Sulavesi, Centralni Sulavesi, Jugoistočni Sulavesi i Severni Sulavesi. Najveći gradovi na ostrvu su Makasar (bivši Ujung Padan) na jugozapadnoj obali i Manado na severozapadu.
Ostrvo ima oko 15,5 miliona stanovnika i gustinu naseljenosti od 83 stanovnika po km². Većina pripadaju dvema etničkim i jezičkim grupama, Toradža i Bugis. Jezik bugis se govori na jugozapadu ostrva, a toradža u centru. Pored njih postoje još dve etničke zajednice i jezika, makasar na jugu i mandar na severu.
Geografija
[uredi | uredi izvor]Sulavesi je jedanaesto po veličini ostrvo na svetu,[2] koje pokriva površinu od 180.680,7 km2 (69.761 sq mi). Centralni deo ostrva je krševito planinski, tako da su ostrvska poluostrva tradicionalno udaljena jedno od drugog, sa boljom vezom morem nego drumom. Tri zaliva koja dele Sulaveska poluostrva su, od severa ka jugu, Tomini, Tolo i Boni.[n 1] Oni razdvajaju Minahasu ili severno poluostrvo, Istočno poluostrvo, Jugoistočno poluostrvo i Južno poluostrvo.
Makasarski moreuz se nalazi duž zapadne strane ostrva.[6] Ostrvo je okruženo Borneom na zapadu, Filipinima na severu, Malukom na istoku i Floresom i Timorom na jugu.
Manja ostrva
[uredi | uredi izvor]Ostrva Selajar koja čine poluostrvo koje se proteže južno od jugozapadnog Sulavesija do Floresovog mora administrativno su deo Sulavesija. Ostrva Sangihe i Talaud protežu se na sever od severoistočnog vrha Sulavesija, dok ostrvo Buton i njegovi susedi leže pored njegovog jugoistočnog poluostrva, ostrva Togijan su u zalivu Tomini, a ostrvo Peleng i ostrva Bangaj čine klaster između Sulavesija i Molučkih ostrva. Sva gore pomenuta ostrva i mnoga manja su administrativno deo šest provincija Sulavesija.[7][8]
Geologija
[uredi | uredi izvor]
Prema rekonstrukcijama ploča, veruje se da je ostrvo nastalo kolizijom terena sa Azijske ploče (formirajući zapad i jugozapad) i sa Australijske ploče (formirajući jugoistok i Bangaj), sa ostrvskim lukovima koji su se ranije nalazili u Pacifiku (formirajući severno i istočno poluostrvo).[9] Zbog svog višestrukog tektonskog porekla, razni rasedi obeležavaju kopno i kao rezultat toga ostrvo je podložno zemljotresima, uključujući smrtonosne zemljotrese 2018. i 2021. godine.
Sulavesi, za razliku od većine drugih ostrva u biogeografskom regionu Volacea, nije istinski okeansko, već složeno ostrvo u centru zone sudara Azije i Australije.[10] Delovi ostrva su ranije bili vezani za azijsku ili australsku kontinentalnu marginu i odvojeni su od ovih oblasti vikarijatnim procesima.[10] Na zapadu je otvaranje Makasarskog moreuza odvojilo Zapadni Sulavesi od Sundalanda u eocenu pre oko 45 miliona godina.[10] Na istoku, tradicionalni pogled na kolizije više mikrokontinentalnih fragmenata isečenih iz Nove Gvineje sa aktivnom vulkanskom marginom u Zapadnom Sulavesiju u različitim vremenima od ranog miocena pre oko 20 miliona godina. To je nedavno zamenjeno hipotezom da je ekstenzivna fragmentacija usledila nakon jednog miocenskog sudara Zapadnog Sulavesija sa Sula Spurom, zapadnim krajem drevnog naboranog pojasa variskog porekla u kasnom paleozoiku.[10]
Praistorija
[uredi | uredi izvor]Najstariji dokaz o ljudima na Sulavesiju su kamena oruđa koja su proizveli arhaični ljudi, koja datiraju od pre više od 200.000 do 100.000 godina, a pronađena su na lokalitetu Talepu u jugozapadnom Sulavesiju[11]
Pre oktobra 2014, naseljavanje Južnog Sulavesija od strane savremenih ljudi procenjeno je na oko 30.000 godina pne na osnovu radiokarbonskih datuma dobijenih iz stenskih skloništa u Marosu.[12] U to vreme nisu pronađeni raniji dokazi o ljudskoj okupaciji, ali je ostrvo gotovo sigurno činilo deo kopnenog mosta koji je korišćen za naseljavanje Australije i Nove Gvineje najmanje 40.000 godina pre nove ere.[13] Nema dokaza da je Homo erectus stigao do Sulavesija; oruđa od sirovog kamena prvi put otkrivena 1947. na desnoj obali reke Valane u Baruu (danas deo Bone regenstva), za koje se smatralo da datiraju iz pleistocena na osnovu njihove povezanosti sa fosilima kičmenjaka,[14] sada se smatra da datiraju možda od 50.000 godina pne.[15]
Napomene
[uredi | uredi izvor]- ^ Technically, Tomini[3] and Boni[4] are defined as gulfs by the International Hydrographic Organization, while Tolo is considered a bay of the Molucca Sea.[5]
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ „Celebes”. Dictionary.com Unabridged. Random House.
- ^ Gursky, Sharon L. (2015). The Spectral Tarsier. Routledge. str. 8. ISBN 9781317343974.
- ^ IHO (1953), §48 (d).
- ^ IHO (1953), §48 (k).
- ^ IHO (1953), §48 (c).
- ^ „Makassar Strait”. Encyclopedia Britannica. Encyclopedia Britannica, Inc. Pristupljeno 23. 8. 2017.
- ^ „Southeast Sulawesi”.
- ^ „South Sulawesi”.
- ^ „Researchers find biggest exposed fault on Earth”. 28. 11. 2016.
- ^ a b v g Von Rintelen & al. (2014).
- ^ van den Bergh, Gerrit D.; Li, Bo; Brumm, Adam; Grün, Rainer; Yurnaldi, Dida; Moore, Mark W.; Kurniawan, Iwan; Setiawan, Ruly; Aziz, Fachroel; Roberts, Richard G.; Suyono (2016-01-14). „Earliest hominin occupation of Sulawesi, Indonesia”. Nature (na jeziku: engleski). 529 (7585): 208—211. Bibcode:2016Natur.529..208V. ISSN 0028-0836. PMID 26762458. S2CID 1756170. doi:10.1038/nature16448. hdl:10072/142470.
- ^ Glover, Ian. „Leang Burung 2: An Upper Palaeolithic rock shelter in South Sulawesi, Indonesia". Modern Quaternary Research in Southeast Asia 6:1–38; David Bulbeck, Iwan Sumantri, Peter Hiscock, "Leang Sakapao 1: A second dated Pleistocene site from South Sulawesi, Indonesia"”. Modern Quaternary Research in Southeast Asia. 18: 111—28.
- ^ C.C. Macknight (1975) The emergence of civilization in South Celebes and elsewhere, in A. Reid and L. Castles (ed.) Pre-Colonial state systems in Southeast Asia. Kuala Lumpur: Malaysian Branch of the Royal Asiatic Society: 126–135.
- ^ Bartstra, Gert-Jan; Keates, Susan; Basoek; Kallupa, Bahru (1991). „On the dispersal of Homo sapiens in Eastern Indonesia: the Paleolithic of South Sulawesi” (PDF). Current Anthropology. 32 (3): 317—21. S2CID 144963750. doi:10.1086/203960.
- ^ Bulbeck, David; Sumantri, Iwan; Hiscock, Peter. „Leang Sakapao 1: A second dated Pleistocene site from South Sulawesi, Indonesia”. Modern Quaternary Research in Southeast Asia. 18: 111—28.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Limits of Oceans and Seas, 3rd ed. (PDF), International Hydrographic Organization, 1953, Arhivirano iz originala (PDF) 5. 10. 2018. g., Pristupljeno 6. 10. 2015.
- Von Rintelen, T.; et al. (2014), „A Snail Perspective on the Biogeography of Sulawesi, Indonesia: Origin and Intra-Island Dispersal of the Viviparous Freshwater Gastropod Tylomelania”, PLOS ONE, 9 (6): e98917, Bibcode:2014PLoSO...998917V, PMC 4090239
, PMID 24971564, doi:10.1371/journal.pone.0098917 . - S. Supomo (1995). „Indic Transformation: The Sanskritization of Jawa and the Javanization of the Bharata”. Ur.: Peter Bellwood; James J. Fox; Darrell Tryon. The Austronesians: Historical and Comparative Perspectives. Canberra: Australian National University. str. 309—332. ISBN 9780731521326. doi:10.22459/A.09.2006.
- Carlhoff, Selina; Duli, Akin; Nägele, Kathrin; Nur, Muhammad; Skov, Laurits; Sumantri, Iwan; Oktaviana, Adhi Agus; Hakim, Budianto; Burhan, Basran; Syahdar, Fardi Ali; McGahan, David P. (2021-08-26). „Genome of a middle Holocene hunter-gatherer from Wallacea”. Nature (na jeziku: engleski). 596 (7873): 543—547. Bibcode:2021Natur.596..543C. ISSN 0028-0836. doi:10.1038/s41586-021-03823-6.
- Moore, MW; Brumm (2007). „Stone artifacts and hominins in island Southeast Asia: New insights from Flores, eastern Indonesia”. Journal of Human Evolution. 52 (1): 85—102. PMID 17069874. doi:10.1016/j.jhevol.2006.08.002.
- „Finding showing human ancestor older than previously thought offers new insights into evolution”.
- Pope, G G (1988). „Recent advances in far eastern paleoanthropology”. Annual Review of Anthropology. 17 (1): 43—77. doi:10.1146/annurev.an.17.100188.000355.
- Whitten, T; Soeriaatmadja, R. E.; Suraya A. A. (1996). The Ecology of Java and Bali. Hong Kong: Periplus Editions Ltd. str. 309—312.; Pope, G (15. 8. 1983). „Evidence on the Age of the Asian Hominidae”. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 80 (16): 4988—4992. Bibcode:1983PNAS...80.4988P. PMC 384173 . PMID 6410399. doi:10.1073/pnas.80.16.4988 .
- Whitten, T; Soeriaatmadja, R. E.; Suraya A. A. (1996). The Ecology of Java and Bali. Hong Kong: Periplus Editions Ltd. str. 309.
- de Vos, J.P.; P.Y. Sondaar (9. 12. 1994). „Dating hominid sites in Indonesia” (PDF). Science Magazine. 266 (16): 4988—4992. Bibcode:1994Sci...266.1726D. doi:10.1126/science.7992059 .
- Whitten, T; Soeriaatmadja, R. E.; Suraya A. A. (1996). The Ecology of Java and Bali. Hong Kong: Periplus Editions Ltd. str. 309.
- Delson, Eric; Harvati, Katerina; Reddy, David; Marcus, Leslie F.; Mowbray, Kenneth; Sawyer, G. J.; Jacob, Teuku; Márquez, Samuel (1. 4. 2001). „The Sambungmacan 3 Homo erectus calvaria: A comparative morphometric and morphological analysis: Sambungmacan 3 Homo Erectus Analysis” (PDF). The Anatomical Record. 262 (4): 380—397. PMID 11275970. S2CID 25438682. doi:10.1002/ar.1048 .
- Brown, P.; Sutikna, T.; Morwood, M. J.; Soejono, R. P.; Jatmiko; Wayhu Saptomo, E.; Rokus Awe Due (27. 10. 2004). „A new small-bodied hominin from the Late Pleistocene of Flores, Indonesia.”. Nature. 431 (7012): 1055—1061. Bibcode:2004Natur.431.1055B. PMID 15514638. S2CID 26441. doi:10.1038/nature02999.; Morwood, M. J.; Soejono, R. P.; Roberts, R. G.; Sutikna, T.; Turney, C. S. M.; Westaway, K. E.; Rink, W. J.; Zhao, J.- X.; van den Bergh, G. D.; Rokus Awe Due; Hobbs, D. R.; Moore, M. W.; Bird, M. I.; Fifield, L. K. (27. 10. 2004). „Archaeology and age of a new hominin from Flores in eastern Indonesia.”. Nature. 431 (7012): 1087—1091. Bibcode:2004Natur.431.1087M. PMID 15510146. S2CID 4358548. doi:10.1038/nature02956.
- Morwood, M.; Soejono, R. P.; Roberts, R. G.; Sutikna, T.; Turney, C. S. M.; Westaway, K. E.; Rink, W. J.; Zhao, J.- X.; van den Bergh, G. D.; Rokus Awe Due; Hobbs, D. R.; Moore, M. W.; Bird, M. I.; Fifield, L. K. (27. 10. 2004). „Archaeology and age of a new hominin from Flores in eastern Indonesia.”. Nature. 431 (7012): 1087—1091. Bibcode:2004Natur.431.1087M. PMID 15510146. S2CID 4358548. doi:10.1038/nature02956.
- Sutikna, T.; Tocheri, M.W.; Morwood, M.J.; E. W. Saptomo; Jatmiko; R. Due Awe; S. Wasisto; K. E. Westaway; M. Aubert; B. Li; J-x. Zhao; M. Storey; B. V. Alloway; M. W. Morley; H. J. M. Meijer; G. D. van den Bergh; R. Grün; A. Dosseto; A. Brumm; W. L. Jungers; R. G. Roberts (21. 4. 2016). „Revised Stratigraphy and Chronology for Homo floresiensis at Liang Bua in Indonesia”. Nature. 532 (7599): 366—369. Bibcode:2016Natur.532..366S. PMID 27027286. S2CID 4469009. doi:10.1038/nature17179.
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Geografske | |
| Ostale | |
