Tvrđava u Haniji je niz odbrambenih unutrašnjih i spoljašnjih zidina i drugih utvrđenja koja okružuju grad Haniji na ostrvu Kritu u Grčkoj.[1] Unutrašnje gradske zidove prvo su izgradili rimljani u antičko doba, a obnovili Vizantijski carevi. Spoljne zidove tvrđave podigla je u 16. veku Mletačka republika.[2] Neke od utvrđenja srušene su u 20. veku, ali delovi vizantijskih i venecijanskih zidina i dans su sačuvani.
Na osnovu arheoloških istraživanja, prva utvrđenja u današnjem gradu Haniji (grč. Χανιά, ital. Canea) nastala su u omanjem Hanijskom zalivu između dva poluostrva, Akrotiri i Spata. Naime u helenističkom periodu (koji datira od 3. veka p. n. e.) prva civilizacija na području današnje Hanije bila je kritska, a na području današnjeg grada Haniji nalazio se tadašnji grad-država Cydonia (jer današnje ime Hanija dolazi od turske reči Han), koji je bio okružen zidinama. Hanija se spominje i u Odiseji. 69. p. n. e. kao grad potpao pod vlast Rima, koji je zadržao mnogo povlastica, poput kovanja sopstvenog novca do kraja 3 veka n. e.
Prvi deo vizantijske uprave nad gradom trajao je od 395. godine do 824. godine, tokom kojeg grad i ostrvo Krit postaju hrišćaski po karakteru.[3] Kada je ojačalo Vizantijsko carstvo u 6. i 7. veku, ono je dogradilo utvrđenje pre nego što su grad uništili Saraceni 828. godine, koji su dali gradu današnje ime.
Veruje se da je vizantijski zid izgrađen u 7. veku na temeljima prethodno postojećeg helenističkog utvrđenja. Materijali koji su korišteni u gradnji bili su kamenje starih zidova, ali i sa drugih lokacije kojih je u vreme moralo biti uglavnom na ruševinama nakon čestih razornih zemljotresa.
Vizantijski zid je zaštićen jarkom s morskom vodom koji je nekoliko vekova transformisao brdo u veštačko ostrvo.
Ostaci unutrašnjeg bedema iz 7. veka, koji je izgradnjom novog u 16. veku izgibio funkciju
Kada su u 16. veku izgrađeni novi venecijanski zidovi, grad je proširen i ovo vizantijsko utvrđenje iz 7. veka je zastarelo, i nije bilo u funkciji.
Krit je 961. godine ponovo ušao u sastav Vizantije, i taj period traje do 1204. godine. Grad dobija na značaju i novom izgradnjom okužuje se moćnim zidinama, kako bi sprečili arapsku invaziju.[1] Neki delovi vizantijskog zida iz ovog perioda i dalje postoje u ulici Sifaka. Takođe, grad postaje i episkopsko sedište.
Smatra se da je topografija brda oko Hanijia primorala vizantijske graditelja da prate tok drevnog antičkog zida. Glavni građevinski materijal bio je isti — kamen iz drevne Sitonije, jer je grad većim delom uništen nakon perioda arapske vladavine (824-961).
Nakon Četvrtog krstaškog rata (1204) i pada Vizantije, Krit je dodeljen markizu Bonifaciju od Monferata, koji je grad ubrzo prodao Mlecima.
Mletačka vlast je nastavila upravu nad Kritom iz Hanije i grad se službeno naziva La Canea. Mletačka vlast postepeno uspostavlja dobru saradnju sa mesnim stanovništvom, pa u gradu počinje novo razdoblje burnog razvoja. U to vreme stari grad dobija današnji izgled.
Razvoj na kulturnom planu se naročito sagledava u godina posle pada Carigrada, kada mnogo školovanih ljudi iz nekadašnje prestonice dolazi na hrišćanski Krit, gde postaju nosioci nove kulture, nastale mešanjem grčko-vizantijskih i italijansko-renesansnih uticaja. Haniji je izabran za sedište rektora (generalnog administratora) u regionu i Hanija se razvijala kao značajan komercijalni centar plodne poljoprivredne regije. Mnoge važne zgrade u gradu izgrađene su tokom ove ere, a promovisane su i intelektualne aktivnosti (pisana reč, muzika, obrazovanje).
U toku tri veka od venecijanske okupacije (1205 — 1669.) Hanijija, rasla je i moć Otomanskog carstva i primorale Mlečane da podignu masivna utvrđenja oko gradova Heraklion, Retimno i Hanija. Izgradnja tvrđave u Haniji koja je povrena vojnom arhitekti Michele Sanmicheli započela je 1538. godine i trebalo je da se završi za oko 20 godina.
Međutim, zidovi nisu sprečili otomansku vojsku da 1645. godine osvoji grad posle dvomesečne opsade. Osmanlije su se iskrcale u blizini manastira Gonije u Kisamosu, koji su opljačkali i spalili. Haniji pada pod osmansku vlast. Grad je po osvajanju opljačkan, mnoštvo stanovništva je izginulo ili pobeglo iz grada. Gradske crkve se pretvaraju u džamije, gradi se amam i druge zgrade istočnjačkog tipa. I pored strašnog stradanja Hanija zadržava vodeću ulogu na ostrvu zahvaljujući tome što postaje sedište pašaluka na Kritu, a u gradu se javlja i muslimanska („turska”) manjina.
Utvđenje je pretrpeo značajna oštećenja i u prvobitnom obliku postoji samo na nekoliko mesta. Veliki delovi su srušeni a na njihovom mesgtu izgrađeni novu objekti, zbog čega je teško odrediti tačan tlocrt, mada su arheološka iskopavanja stvorila ukupan utisak o njegovom izgledu.
Zid se sastojao od ravnih odseka koji su činili ovalni obris, a bio je opremljen kulama, dva glavna ulaza sa istoka i zapada i manjim kapijama. Istočna kapija nalazi se na raskrsnici između ulice Kanavero i ulice Daskalogianis, a zapadne od trga Sintrivani (fontana).[4]
Utvrđenja su bila vrhunska za to istorijsko razdoblje, sa:
zidovinama, dugim 6 km, visokim preko 20 metara, pod uglom od 20° u odnosu na vertikalu kako bi se topovske kugle rikošetirale od njih.
dubokim jarkom oko zidova, 60 m širokog i 15 m dubokog (koji se i danas vidi na zapadnoj strani zidova gde su oni najbolje sačuvani),
Šest bastiona, koja su ojačavala utvrđeni zid,
Tri glavna kapija.
Obe su kapije bile okružene kvadratnim kulama. Sredinom 13. veka Hanija je pala u ruke Mlečana, čiji je glavni prioritet bila odbrana i zaštita grada. U tu svrhu, od 1538. do 1549. godine, inženjer po imenu Michele Sammichiel imenovan je za nadgledanje izgradnje novih zidina.
Nova utvrđenja, koja su takođe okruživala lučko područje, obuhvatala su četvorostrani zid utvrđen jarkom, kontra karponom, bastionima i bedemima u obliku srca. Glavna kapija tvrđave bila je takozvana Rethemniotiki Porta (Porta Retimiotta), u južnom delu tvrđave.[2]
Tvrđava Firkas Tvrđava Firkas (tur. kasarnu) sagrađena je 1620. godine kako bi Mlećani zaštitila ulaz u luku. Ako je postojala opasnost od napada, ulaz u luka je mogao da se zatvorit lancem koji je povezivao tvrđavu Firkas sa bazom svetionika. Topovi bi se takođe mogli postaviti na veoma nizak nivo (kro lučne otvore na dnu zida) kako bi mogli da pucaju na brodove na vodi. U unutrašnjosti Firkasa bila je smeštena kasarna mletačkih vojnika i nalazilo se skladišta i velike podzemna cisterna.[4]
Grčka
.jpg)
