Tomazo Kampanela
| Tomazo Kampanela | |
|---|---|
 Tomazo Kampanela | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 6. septembar 1568. |
| Mesto rođenja | Stilo, |
| Datum smrti | 21. maj 1639. (70 god.) |
| Mesto smrti | Pariz, Kraljevstvo Francuska, |
Tomazo Kampanela (ital. Tommaso Campanella; Stilo, 5. septembar 1568 — Pariz, 21. maj 1639)[1][2] je bio italijanski filozof, teolog, astrolog i pesnik.[3]
Biografija
[uredi | uredi izvor]Rođen je u Stignanu (u županiji Stilo) u provinciji Ređo di Kalabria u Kalabriji, južnoj Italiji. Kampanela je bio neobičan dečak, sin siromašnog i nepismenog obućara. Ušao je u Dominikanski poredak[4] pre svoje četrnaeste godine,[5] uzimajući ime fra 'Tomazo u čast Tome Akvinskog. Studirao je teologiju i filozofiju sa nekoliko majstora.
U početku je bio razočaran aristotelskom ortodoksijom i privukao empiricizam Bernardina Telesija (1509-1588), koji je učio da je znanje senzacija i da sve stvari u prirodi imaju senzaciju. Kampanela je napisao svoj prvi rad, Philosophia sensibus demonstrata ("Filozofija koja je pokazala čula"), objavljena 1592. godine, u odbrani Telesija.[6]
Godine 1590. je u Napulju započeo da se bavi astrologijom; astrološke spekulacije postale su stalna karakteristika njegovih spisa. Heterodoksni stavovi Kampanele, naročito njegovo protivljenje autoritetu Aristotela, doveli su ga u sukob s crkvenim vlastima.[7] Potkazan inkviziciji, uhapšen je u Padovi 1594. godine i izveden pred Svetog ured u Rimu, nakon čega je bio zatvoren u manastiru do 1597. godine.[8]
Nakon oslobođenja, Kampanela se vratio u Kalabriju, gde je optužen za vođenje zavere protiv španske vladavine u svom rodnom gradu Stilu. Cilj Kampanele je bio uspostavljanje društva zasnovanog na zajednici roba i žena, jer na osnovu proročanstva Đoakina od Fjore i njegovih sopstvenih astroloških zapažanja, predvideo pojavu Doba Duha u godini 1600.[9] Izdat je od strane dvojice kolega zagovornika, a zatim je uhapšen i zatočen u Napulju, gde je bio mučen na rafu.[10] Čak i dok je bio u ѕatvoru, Kampanela je imao uticaja na intelektualnu istoriju ranog 17. veka održavajući epistolarne kontakte s evropskim filozofima i naučnicima, neapolitskim kulturnim krugovima i Kavarađiovim komisionarima.[11] Kampanela je priznao sve i bio bi ubijen da nije glumio ludilo i zapalio ćeliju. Mučen je još više (ukupno sedam puta), a potom, osakaćen i bolestan, osuđen je na doživotnu zatvorsku kaznu.[12][13]
Metafizika, 1638
[uredi | uredi izvor]
Kampanella je proveo dvadeset i sedam godina u zatvoru u Napulju, u raznim utvrđenjima. Tokom svog pritvora napisao je svoja najvažnija dela: Španska monarhija (1600), politički aforizmi (1601), Atheismus triumphatus (Osvojeni ateizam, 1605-1607), Quod reminiscetur (1606?), Metaphysica (1609-1623), Theologia (1613-1624) i njegov najpoznatiji rad, Grad Sunca (originalno napisan na italijanskom jeziku 1602, objavljen na latinskom jeziku u Frankfurtu (1623), a kasnije u Parizu (1638).
On je branio Galilea Galileja na svom prvom suđenju svojim radom Odbrana Galileja (napisan 1616, objavljen 1622).[14] Tokom vremena pre svog drugog suđenja, 25. septembra 1632, Kampanela je pisao Galileu:
„Na moje veliko gađenje čuo sam da su gnusni teolozi Kongregacije usmereni na zabranu dijaloga Vaše ekselencije i da neće biti prisutan niko ko razume matematiku ili obnavlja stvari. Imajte na umu da, dok Vaša Ekselencija tvrdi da je prikladno zabraniti teoriju zemljinog pokreta, niste obavezni da verujete da su razlozi onih koji su vam protivni dobri. To je teološko pravilo, a dokazuje drugi Veće Nice koji je odredilo da Angelorum imagines depingi debent, quam‘am vere corporei sunt (Slike anđela moraju biti prikazane kao što su u telu): dok je dekret validan, razlog za to nije, pošto svi naučnici danas kažu da su anđeli nemerljivi. Postoji mnogo drugih osnovnih razloga. Bojim se nasilja ljudi koji to ne razumeju. Naš Papa puno buke protiv ovoga i govori kao Papa, ali niste čuli za to, niti razmišljate o tome. Po mom mišljenju, Vaša Ekselencija bi trebalo da piše Velikom vojvodi Toskane, pošto stavljaju Dominikance, Jezuite, Teatine i sekularne sveštenike koji su protiv vaših knjiga u ovom vijeću, trebalo bi priznati i oca Kastelija i mene.”
Kampanela je napokon pušten iz zatvora 1626. godine,[5] posredstvom Pape Urbana VIII, koji ga je lično zastupao sa Filipom IV iz Španije. U Rimu mu je vraćena puna sloboda 1629. godine. U Rimu je živeo pet godina, gde je bio urbani savetnik sa astrološkim usmerenjem. Urbanu su bile preko potrebne Kampaneline magične veštine da ga zaštiti od opasnosti od dva predstojeća pomračenja. Papini neprijatelji su mislili da mogu da iskoriste njegovu lakovernost i pouzdano su predvideli da đe pomračenja 1628. i 1630. godine zasigurno najaviti papinu propast. Kampanela je sproveo prirodne magijske prakse opisane u njegovoj kratkoj raspravi De siderali fato vitando (Kako izbeći sudbinu koju diktiraju zvezde).[5] Kampanelina magija je uspela i papa je preživeo. Zauzvrat, ovaj potonji je dozvolio magičaru da osnuje školu u Rimu da propoveda svoje ideje, ignorišući njegove očigledne jeresi.[15] On je živeo je pet godina u Rimu, gde je bio Urbanov savetnik za astrološka pitanja.
Godine 1634, nova zavera u Kalabriji, koju je predvodio jedan od njegovih sledbenika, pretila je novim nevoljama. Uz pomoć kardinala Barberinija i francuskog ambasadora de Noa, pobegao je u Francusku, gde je sa izrazitom naklonošću primljen na dvoru Luja XIII.[5] Zaštićen od strane kardinala Rišeljea i sa penzijom od kralja, proveo je ostatak svojih dana u samostanu Sent-Onore u Parizu. Njegovo poslednje delo bila je pesma koja slavi rođenje budućeg Luja XIV (Ecloga in portentosam Delphini nativitatem).
Kampanelino delo De sensu rerum et magia (1620) delimično je inspirisalo prvi rad na engleskom, Zlatni špijun Čarlsa Gildona (1709).[16]
Istoričar Džon Hedli opisao je Kampanelu kao „čoveka koji je težio da destabilizuje vladajuće sile onoga što je identifikovao kao tiraniju, sofizam i licemerje i da uzdrma svet u novi poredak“.[17]
Radovi
[uredi | uredi izvor]- Philosophia sensibus demonstrata, 1591
- Monarchia Messiae, 1605
- Prodromus philosophiae instaurandae, 1617
- Apologia pro Galileo (na jeziku: latinski). Frankfurt am Main: Gottfried Tampach. 1622.
- La città del sole, 1602 (Latin Civitas solis, 1623)
- Atheismus triumphatus, 1631, Paris 1636
- Medicinalium libri (na jeziku: latinski). Lugduni: ex officina Ioannis Pillehotte : sumptibus Ioannis Caffin, & Francisci Plaignard. 1635.
- Metaphysica (na jeziku: latinski). 1. Paris. 1638.
- Metaphysica (na jeziku: latinski). 2. Paris. 1638.
- Metaphysica (na jeziku: latinski). 3. Paris. 1638.
- Poesie. Bari: Laterza. 1915.
-
Apologia pro Galileo, 1622
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Firpo, Luigi (1974). „CAMPANELLA, Tommaso”. Dizionario Biografico degli Italiani (na jeziku: italijanski). 17.
- ^ Lacordaire, Henri-Dominique (1883). Life of Saint Dominic. Prevod: Hazeland, Edward, Mrs. London: Burns and Oates.
- ^ „Tommaso Campanella | Italian Philosopher, Poet, Theologian | Britannica”. www.britannica.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2024-01-28.
- ^ Hook, Walter Farquhar (1848). An ecclesiastical biography, containing the lives of ancient fathers and modern divines, interspersed with notices of heretics and schismatics, forming a brief history of the church in every age. 4. London: F. and J. Rivington; Parker, Oxford; J. and J. J. Deighton, Cambridge; T. Harrison, Leeds. str. 467.
- ^ a b v g Ernst, Germana, "Tommaso Campanella", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2014 Edition), Edward N. Zalta (ed.)
- ^ Chisholm 1911.
- ^ Campanella, Tommaso (2011). Sherry Roush, ur. Selected Philosophical Poems of Tommaso Campanella.
- ^ "Tommaso Campanella (1568-1639)", The Galileo Project, Rice University
- ^ „Corrado Claverini, Tommaso Campanella e Gioacchino da Fiore. "Riaprire il conflitto" a partire dal pensiero utopico e apocalittico, "Giornale Critico di Storia delle Idee" 11, 2014 (in Italian)” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 26. 12. 2016. g. Pristupljeno 19. 06. 2019.
- ^ C. Dentice di Accadia, Tommaso Campanella, 1921, pp. 43-44 (in Italian)
- ^ Giardino, Alessandro (2017). „The Seven Works of Mercy”. Aries. 17 (2): 149—170. doi:10.1163/15700593-01600100.
- ^ Tommaso Campanella Biography
- ^ Norman Douglas, The Death of Western Culture
- ^ Memorie y lettera inedita di Galileo Galilei, Second part, published in Modena, 1821, page 144. Il Padre Tommaso Campanella al Galileo. (Libreria Nelli) Roma 25 Settembre 1632. Con gran disgusto mio ho sentito che si fa Congregazione di Teologi irati, a proibire i Dialoghi di V. S.; e non ci entra persona. che sappia matematica, nè cose recondite. Avverta che mentre V.S. asserisce che fu ben proibita l’opinione del moto della terra, non è obbligata a creder che anche e ragioni de’ contraddicenti sien buone. Questa è regola teologica; e si prova perchè nel Concilio Niceno secondo fu decretato che Angelorum imagines depingi debent, quom‘am vere corporei sunt: il decreto è valido, e non la ragione; giacché tutti i scolastici dicono che gli Angeli sono incorporei a tempo nostro. Ci son altri fondamenti assai. Dubito di violenza di gente che non sa. Il Padre Nostro fa fracassi contra, e dice ex ora Papa: ma tu non è informato, nè può pensare a questo. V. S. per mio‘ avviso faccia scriver dal Gran Duca, che siccome mettono Domenicani e Gesuiti e Teatini e Preti secolari in questa Congregazione contro i vostri libri, ammettano anche il Padre Castelli e me.
- ^ Hannam, James (2010). God's Philosophers. London: Icon Books Ltd. str. 320—21. ISBN 978-184831-150-3.
- ^ Wu, Jingyue (2017). „'Nobilitas sola est atq; unica Virtus': Spying and the Politics of Virtue in The Golden Spy; or, A Political Journal of the British Nights Entertainments (1709)”. Journal for Eighteenth-Century Studies. 40 (2): 237—253. doi:10.1111/1754-0208.12412.
- ^ John M. Headley (2019-01-15). Tommaso Campanella and the Transformation of the World. Princeton Legacy Library. ISBN 9780691657172.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- John M. Headley (2019-01-15). Tommaso Campanella and the Transformation of the World. Princeton Legacy Library. ISBN 9780691657172.
- Campanella, Tommaso (2011). Sherry Roush, ur. Selected Philosophical Poems of Tommaso Campanella.
- Ovaj članak uključuje tekst iz publikacije koja je sada u javnom domenu: Krisholm, Hug, ed. (1911). "Kampanela, Tomaso". Enciclopӕdia Britanika. 5 (11. izdanje).
- Radovi sa prevodom na engleski jezik
- The City of the Sun; A Poetical Dialogue between a Grandmaster of the Knights Hospitallers and a Genoese Sea-Captain, his guest. Translated to English by editor Henry Morley, Project Gutenberg.
- City of the Sun (text derived from Ideal Commonwealths, P.F. Collier & Son, New York. 1901. Displayed by eBooks@Adelaide University of Adelaide Library, South Australia)
- Ideal Commonwealths; Contains excerpts from City of the Sun and short biography, by Editor: Henry Morley, Professor of English Literature at University College, London; Fifth Edition, 1890, Project Gutenberg.
- Sonnets of Michelangelo Buonarrotti and Tommaso Campanella, 1878; translated into Rhymed English, by John Addington Symonds, author of Renaissance in Italy.
- Bedouelle, Guy (2017). Saint Dominic: The Grace of the Word. Ignatius. ISBN 978-1-68149-414-2.
- Beebe, Catherine (1996). Saint Dominic and the Rosary. Ignatius. ISBN 978-0-89870-518-8.
- Ashley, Benedict M. (2009). The Dominicans. Wipf and Stock. ISBN 978-1-60608-933-0.
Blötzer, Joseph (1910). „Inquisition”. Ur.: Herbermann, Charles. Catholic Encyclopedia. 8. New York: Robert Appleton Company.- Billot, Marcel (1999). Henri Matisse The Vence Chapel: The Archive of a Creation. Milan, Italy: Menil Foundation. ISBN 978-88-8118-402-6.
- Bowring, Sir John (1859). A Visit to the Philippine Islands. London.
- Cleary, Columba; Murphy, Eleanora; McGlynn, Flora (1997). Being Driven Forward: The Story of Mother Rose Niland and the Foundation of Newcastle Dominican Sisters. Boksburg.
- Butler, Edward Cuthbert (1911). „Dominic, Saint”. Ur.: Chisholm, Hugh. Encyclopædia Britannica (na jeziku: engleski). 8 (11 izd.). Cambridge University Press.
- Duggan, Anne; Greatrex, Joan; Bolton, Brenda; Boyle, Leonard E. (2005). Omnia disce: medieval studies in memory of Leonard Boyle, O.P. ISBN 9780754651154.
- Feeney, Robert (1991). The Rosary: "The Little Summa". Aquinas Press. ISBN 978-0-9622347-7-4. OL 1575444M.
- Gouws, Mariette (1978). All for God's People: 100 Years: Dominican Sisters, King William's Town. Generalate of the King Dominican Sisters.
- Hastings, James; Selbie, John Alexander; Gray, Louis Herbert (1919). Encyclopædia of Religion and Ethics: Picts-Sacraments. 10. T. & T. Clark. ISBN 9780567065100.
- Hinnebusch, William A. (1951). The Early English Friars Preachers. Ad S. Sabinae.
- Hinnebusch, William A. (1975). The Dominicans: A Short History. Dominican Publications. ISBN 978-0-907271-61-1.
- Lach, Donald F. (1994). Asia in the Making of Europe. I: The Century of Discovery. Book 2. University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-46732-0.
- Lee, Paul (2001). Nunneries, Learning, and Spirituality in Late Medieval English Society: The Dominican Priory of Dartford. Boydell & Brewer. ISBN 978-1-903153-02-4.
- Lomonaco, Amedeo (13. 7. 2019). „Il filippino Gerard Timoner III eletto nuovo maestro dei domenicani” [The Filipino Gerard Timoner III elected new Dominican master]. Vatican News (na jeziku: italijanski). Pristupljeno 13. 7. 2019.
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]
- Ernst, Germana. „Tommaso Campanella”. Ur.: Zalta, Edward N. Stanford Encyclopedia of Philosophy.
- Tomazo Kampanela na sajtu Projekat Gutenberg (jezik: engleski)
- Tomazo Kampanela na sajtu Internet Archive (jezik: engleski)
- Tomazo Kampanela na sajtu LibriVox (jezik: engleski)
- Peter Forshaw (2010) 'Astrology, Ritual and Revolution in the Works of Tommaso Campanella (1568-1639)'.
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Akademske | |
| Ljudi | |
| Ostale | |
