Trepljasti crvi
| Trepljasti crvi | |
|---|---|
| |
| Bedford's Flatworm, Pseudobiceros bedfordi | |
Naučna klasifikacija 
| |
| Domen: | Eukaryota |
| Carstvo: | Animalia |
| Tip: | Platyhelminthes |
| Klasa: | Turbellaria Ehrenberg, 1831 |
| redovi | |
|
(Acoela) | |
Trepljasti crvi (Turbellaria) su parafiletska grupa pljosnatih crva (Platyhelminthes), čije je telo pokriveno jednoslojnim trepljastim epitelom pomoću koga se kreću. Vode slobodnoživeći način života najviše u morima, mada ima i slatkovodnih vrsta kao i onih koje žive na vlažnim mestima na kopnu. Malih su dimenzija, veličine od nekoliko milimetara do nekoliko desetina santimetara (60 cm), koje dostižu neke tropske vrste. Obično su jakih boja, a samo je mali broj vrsta beličast ili bezbojan.
Telo im je listolikog oblika i dorzo-ventralno je spljošteno pa se na njemu razlikuju :
- trbušna strana je ravna i njome obično puze po podlozi;
- leđna strana koja je ispupčena.
- glaveni deo na kome se nalaze različiti čulni organi:
- čulne dlačice
- čulne jamice
- oči
- dva izraštaja u vidu pipaka (aurikule) na kojima su čulne ćelije.
Kožno-mišićni sloj i parenhim
[uredi | uredi izvor]Kožno-mišićni sloj je izgrađen od:
- jednoslojnog, trepljastog epitela koji pokriva površinu tela i u kome se nalaze:
- žlezdane ćelije koje luče sluz čime se olakšava puzanje po podlozi; kod nekih vrsta ovaj sluzavi sekret može da služi za pričvršćivanje za podlogu ili može da bude otrovan;
- ćelije sa rabditima koje se smatraju posebnim oblikom žlezdanih ćelija; rabditi su posebne štapićaste tvorevine koje se prilikom nadraživanja ovih ćelija izbacuju u spoljašnju sredinu, gde u dodiru sa vodom stvore zaštitni sloj sluzi oko životinje
- bazalne membrane koja se nalazi ispod epitela i njegov je proizvod; za nju se pričvršćuju mišići;
- mišića koji su zaslužni za kretanje i raspoređeni su u nekoliko slojeva sledećim redosledom idući od bazalne membrane ka unutrašnjosti tela:
- kružni
- kosi
- uzdužni
Pored ovih slojevito raspoređenih mišića planarije imaju i dorzo-ventralne mišiće koji se pružaju od leđne ka trbušnoj strani prolazeći kroz parenhim.
Parenhim je vezivno tkivo mezodermalnog porekla i sastoji se od:
- zvezdastih ćelija spojenih preko nastavaka i
- tečnosti koja ispunjava međućelijske prostore.
Parenhimsko tkivo ima više uloga:
- transport hranljivih materija od creva ka unutrašnjim organima procesom difuzije, pošto krvni sistem nije razvijen;
- transport štetnih i nepotrebnih materija koje nastaju kao proizvodi metabolizma do ekskretornih organa (protonefridija)
- u njemu se skladište rezervne hranljive materije;
- kao svako vezivno tkivo daje potporu organima.
Unutrašnji organi
[uredi | uredi izvor]Crevo se slepo završava u parenhimu i sastoji se iz prednjeg i srednjeg creva. Zadnje crevo i analni otvor ne postoje pa se kroz usni otvor unosi hrana i izbacuju nesvareni produkti. Ždrelo, kao deo prednjeg creva, je dobro razvijeno mišićavo i može da se izbaci kroz usta i njime uhvati plen. Srednje crevo je razgranato po čitavom telu čime se omogućava transport hrane.
Disanje se obavlja celom površinom tela, a krvni sistem nije razvijen. Izlučivanje se vrši protonefridijama koje se prvi put u životinjskom svetu javljaju upravo kod planarija.
Nervni sistem se sastoji od moždane ganglije i vrpci koje polaze od nje, dakle, vrpčastog je tipa. Kod najvećeg broja vrsta od ganglije polazi tri para vrpci: trbušne, leđne i bočne.
Razmnožavaju se na dva načina:
- polno, imaju složen hermafroditni polni sistem; iako su hermafroditi veoma retko dolazi do samooplođenja;
- bespolno – poprečnom deobom.
Imaju veliku moć regeneracije pa ako se telo iseče na nekoliko delova iz svakog od njih će se kompletirati nova jedinka.
Klasifikacija
[uredi | uredi izvor]Prema građi creva trepljasti crvi su podeljeni na redove:
- Acoela
- Rhabdocoela
- Alloeocoela
- Tricladida
- Polycladida
- Catenulida
- Haplopharyngida
- Lecithoepitheliata
- Macrostomida
- Nemertodermata
- Prolecithophora
- Seriata
- Temnocephalida
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Biblioteka Planeta Zemlja i život na njoj, Čovek i životinjski svet, ZUNS i Srpsko biološko društvo, Beograd, 1987.
- Dogelj, V, A: Zoologija beskičmenjaka, Naučna knjiga, Beograd, 1971.
- Krunić, M: Zoologija invertebrata 1, Naučna knjiga, Beograd, 1977.
- Krunić, M: Zoologija invertebrata 2, Naučna knjiga, Beograd, 1979.
- Mariček, Magdalena, Ćurčić, B, Radović, I: Specijalna zoologija, Naučna knjiga, Beograd, 1986.
- Matoničkin, I, Habdija, I, Primc - Habdija, B: Beskralješnjaci - bilogija nižih avertebrata, Školska knjiga, Zagreb, 1998.
- Marcon, E, Mongini, M: Sve životinje sveta, IRO Vuk Karadžić, Beograd, 1986.
- Radović, I, Petrov, Brigita: Raznovrsnost života 1 - struktura i funkcija, Biološki fakultet Beograd i Stylos Novi Sad, Beograd, 2001.
- Ratajac, Ružica: Zoologija za studente Poljoprivrednog fakulteta, PMF u Novom Sadu i MP Stylos Novi Sad, 1995.
- Petrov, Brigita, Radović, I, Miličić, Dragana, Petrov, I: Opšta i sistematska zoologija (praktikum), Biološki fakultet, Beograd, 2000.
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]
- BioNet škola Arhivirano na sajtu Wayback Machine (21. novembar 2008)
