Treći donji kutnjak

Zubi gornje vilice
Stalni zubi čovjeka
Treći donji kutnjak

Treći donji kutnjak stalne denticije (levo) markiran crveno. U mlečnoj denticiji (desno) ne postoji umnjak.
Klasa sjekutića Centralni sjekutić Lateralni sjekutić Klasa očnjaka Gornji očnjak Klasa pretkutnjaka Prvi pretkutnjak Drugi pretkutnjak Klasa kutnjaka Prvi kutnjak Drugi kutnjak Treći kutnjak (umnjak)
Zubi donje vilice
Klasa sjekutića Centralni sjekutić Lateralni sjekutić Klasa očnjaka Donji očnjak Klasa pretkutnjaka Prvi pretkutnjak Drugi pretkutnjak Klasa kutnjaka Prvi kutnjak Drugi kutnjak Treći kutnjak (umnjak)

Treći donji kutnjak ili donji umnjak (lat. dens molaris tercius inferior s. sapientiae) je osmi zub od medijalne linije u oba donja kvadranta i predstavlja distalni završetak donjeg zubnog luka. U kontaktu je samo sa drugim molarom, a okluzalnu jedinicu formira sa drugim i trećim kutnjakom suprotne vilice. On je veći od gornjeg umnjaka, ali manji od ostalih donjih molara. Pokazuje pravilne topografsko-anatomske znake, pod uslovom da ima „tipičan“ oblik krune. Osnovna funkcija mu je mlevenje i gnječenje hrane.

U mandibularnom dentalnom luku postoje dva umnjaka, koja se obeležavaju na sledeći način:

stalni donji desni treći kutnjak – 48;
stalni donji levi treći kutnjak – 38.

U pitanju je veoma varijabilan zub u pogledu veličine i oblika krune i korenova. Često može biti kongenitalno odsutan u vilici ili impaktiran, a i vreme nicanja je potpuno varijabilno.

Kruna

Kruna zuba (lat. corona dentis) je varijabilna i može biti izrazito mala do ekstremno velika. Na griznoj površini prisutno je tri, četiri ili pet kvržica. Sprovedene studije su pokazale da postoje dva osnovna tipa donjeg umnjaka.

Tip I se javlja češće i u ovom obliku umnjak je toliko sličan donjem drugom kutnjaku, da ih je veoma teško razlikovati. Na griznoj površini su prisutne četiri kvržice.

Tip II označava donji umnjak koji liči na prvi kutnjak, sa pet kvržica i sličnim oblikom krune.

Bukalna površina krune je u celosti konveksna sa maksimumom konveksiteta u cervikalnoj i mezijalnoj trećini. Ova površina prelazi u mezijalnu u oštrijem luku nego u distalnu, odnosno pokazuje pravilan znak luka.

Lingvalna strana je kratka i ima sferičnu konturu i zaobljene kvržice. Maksimum konveksiteta ove površine se nalazi u okluzalnoj trećini, a prelaz u proksimalne strane (mezijalnu i distalnu) je zaobljen.

Proksimalne površine pokazuju sfernu konturu i mezijalna strana je je viša i šira od distalne.

Spoljašnje okluzalno polje je ovoidnog oblika. Trigonid (odnosno mezijalna polovina krune) je uočljivo širi nego talonid (distalni deo). Kontura unutrašnjeg okluzalnog polja je istog oblika i naglašeno je komprimovana u transverzalnom i sagitalnom pravcu. Kvržice su slabije izražene i zaobljenije u odnosu na prvi i drugi molar, ali su regularnog oblika i rasporeda. Sa druge strane, uočljiva je iregularnost fisurnog kompleksa, tako da okluzalna površina zuba liči na analogne površine nekih primata.

Vrat

Vrat zuba (lat. collum dentis) se nalazi u predelu gleđno-cementnog spoja i pokazuje sasvim blage krive pružanja.

Koren

Koren zuba (lat. radix dentis) je ekstremno varijabilan u pogledu broja, oblika, veličine i stepena zakrivljenosti korenskih grana. Najčešće je prisutan jedan masivan koren sa distalnim nagibom.

Dimenzije

Mezio-distalna širina	Vestibulo-oralna širina	Visina krune	Dužina korena	Ukupna dužina zuba
Treći donji kutnjak (umnjak)
10,0 mm	9,5 mm	7,0 mm	11,0 mm	18,0 mm

Razvoj zuba

Početak kalcifikacije	Kompletno formirana kruna	Nicanje (erupcija)	Završen rast korena
8 – 12 godina	12 - 16 godina	17 - 21 godina	18 - 25 godina

Vidi još

Literatura

Željko Martinović: Osnovi dentalne morfologije, II izdanje („Službeni glasnik“ Beograd). 2000. ISBN 978-86-7549-175-0.;
Olga Janković, Verica Vunjak: Morfologija zuba, VII издање („Завод за уџбенике и наставна средства“ Београд). 2001. ISBN 978-86-17-08912-0.;
Darinka Stanišić-Sinobad : Osnovi gnatologije, I издање („БМГ“ Београд). 2001. ISBN 978-86-7330-139-6., COBISS-ID 94080780;