Ulica Zmaj Jovina (Sombor)
  Zmaj Jovina
| |
|---|---|
  | |
| Početak | Trg Svetog Trojstva |
| Kraj | Trg Republike i Venac vojvode Radpmira Putnika |
| Dužina | 130 m |
| Širina | 8 do 9 m |
| Stvorena | |
| Nazvana | |
| Stari nazivi | Elefant ulica, Poštanska |
 | |
|
Pogled na ulicu
 
| |
Ulica Zmaj Jovina jedna je od najstarijih gradskih ulica Somboru. Proteže se pravcem koji povezuje Trg Svetog Trojstva i Trg Repulike i Venac Vojvode Radomira Putnika. U njoj se i danas nalaze mnogi značajni objekti.
Ime ulice[uredi | uredi izvor]
Ulica je nekada nosila naziv po čuvenoj gostionici "Elefant" koja se nalazila na njenom uglu. Pošto se u ulici nalazio poštansko-telegraski ured sedamdesetih godina 19. veka ulica dobija naziv Poštanska. Pred Prvi svetski rat ulica je nazvana imenom Varoši Đule, kaločko-bačkog nadbiskupa, koji je bio rođen u Somboru. Posle Prvog svetskog rata, od 1919. godine, ova ulica nazvana je imenom srpskog pesnika Jovana Jovanovića Zmaja (Novi Sad, 6. decembar 1833 — Sremska Kamenica, 14. jun 1904), kako se i danas zove.[1]
Ulica kroz istoriju[uredi | uredi izvor]
Ulica je u potpunosti bila popločana sitnom kockom, odnosno lomljnjnim kamenom 1874. godine. Detaljna rekonstrukcija ulice urađena je krajem 20. veka (1996), od kada je Ulica Zmaj Jovina postala pešačka zona.[1]
Susedne ulice[uredi | uredi izvor]
- Trg Svetog Trojstva
- Trg cara Lazara
- Trg Republike
- Venac vojvode Radomira Putnika
Ulicom Zmaj Jovinom[uredi | uredi izvor]
Grašalkovićeva palata[uredi | uredi izvor]
Na uglu ulica Zmaj Jovine i Trga cara Lazara nalazi se Grašalkovićeva palata. Ona zauzima znatan deo desne strane ulice.
Grašalkovićeva palata je ime dobila po grofu Antonu Grašalkoviću (1693-1771), upravniku kraljevskih komorskih dobara, vlastelinu Baje i najznačajnijem visokom carskom činovniku Sombora. Grašalkovićeva palata je 24. jula 1750. godine dobila kamen temeljac i tada je započeta izgradnja monumentalne namenske spratne palate za administraciju, koja je završena 1763. godine. Dugačko bočno (levo) krilo u Zmaj Jovinoj ulici dozidano 1891. godine, kada je kompletna fasada dobila novi usaglašen ukras. Kao kulturno dobro od velikog značaja, stavljena je pod zaštitu Zakona o zaštiti spomenika kulture.[2]
Galerija "Milana Konjovića"[uredi | uredi izvor]
Sa leve strane ulice, na njenom samom početku je bočna strana Galerije "Milana Konjovića" koja se sa svojom prednjom stranom nalazi na Trgu Svetog Trojstva.
Galerija „Milan Konjović“ u Somboru je otvorena 10. septembra 1966. godine zbirkom od 500 odabranih radova Milana Konjovića, koje je veliki umetnik svom rodnom gradu Somboru poklonio uz geslo:
„Слике ове, миљенице моје, са љубављу дарујем родном граду, оне једино њему и припадају.“
Zgrada u kojoj je smešten legat je sagrađena na temeljima zdanja u kojem je Ferdinand Plank 1766. godine otvorio prvu apoteku u gradu, u stilu bidermajera, a kasnije je za potrebe farmacije, 1838. godine renovirao Emil Gale. Obimna rekonstrukcija za galeriju izvedena je posle 1961. godine.[3]
Osnova objekta je pravougaona, jednostavne arhitektonske koncepcije, fasade u stilu bidermajera, koja je plitko razuđena s vertikalnom i horizontalnom podelom. U izgledu na sve četiri strane strogo je simetrična i po tome je karakteristična. Centralni deo zida, rizalit prema trgu je izvučen u odnosu na bočne fasadne ravni, čime je naglašen ulaz u zgradu. Druga veća rekonstrukcija enterijera prizemlja za depo slika i dela podruma za biblioteku i arhivu izvedena je 2011-2012, prema projektu arhitekte Sime Jančića. Površina izložbenih prostorija prizemlja i sprata iznosi oko 240 m². Projekat postamenta biste uradio je somborski arhitekta Mirko Ivšić. Na bočnom zidu zgrade, kod biste otkrivena i bronzana ploča, sa natpisom zahvalnosti umetnika : „Slike ove miljenice moje sa ljubavlju darujem rodnome gradu, one jedino njemu pripadaju".[4]
Zbirka Galerije danas broji 1.084 odabrana dela Milana Konjovića i pruža presek kroz čitav stvaralački vek slavnog slikara, a dela se prezentuju u vidu retrospektivnih izložbi i povremenih tematskih izložbi.[3]
Objekat je kao kulturno dobro od velikog značaja pod zaštitom.
Antikvarnica knjiga[uredi | uredi izvor]
Na levoj strani ulice na broju 3 nalazi se jedina Antikvarnica knjiga u Somboru.
Fijaker-plac[uredi | uredi izvor]
Ulica izlazi na Trg Republike i centralni gradski Fijaker-plac. Fijaker je prepoznatljiv i opevan simbol Sombora. Krajem 20. veka, poslednji somborski fijakeri sa gradskih ulica, osim jednog, namenjenog turistima, su preseljeni u sećanja, kaskajući još samo kroz pesme i priče o starom Somboru.[5] Ulicama grada još se može provozati u fijakeru koji ima svoje mesto, svoj plac gde dočekuje putnike, turiste, koji na taj način žele proći somborskim ulicama.
Trg umetnosti[uredi | uredi izvor]
Posle Drugog svetskog rata ulica je dobila, sa leve strane, omanji park iza nekadašnje Tunerove kuće (Danas Galerija "Milana Konjovića"). Godine 1996. kada je urađena detaljna rekonstrukcija, uređen je i parkić iza Galerije“Milan Konjović” i čini Trg umetnosti.
Biste somborskih umetnika[uredi | uredi izvor]
- Na Trgu umetnosti se nalazi spomenik proslavljenom dirigentu Silvesteru Hajnalu. Bronzana bista rad je vajara Save Halugina iz Subotice, a inicijativu za podizanje spomen obeležja pokrenuli su, krajem 2005, Silvesterovi pevači i poštovaoci, potom je formiran Odbor za podizanje spomen obeležja, koji je ovu ideju sproveo u delo u saradnji sa UG "Moj Sombor". Silvester Hajnal, u okviru Somborskog pevačkog društva, osnovao je 1985. Mešoviti omladinski hor "Juventus Kantat".[6]
- Ovde je povodom stogodišnjice rođenja velikog umetnika, Milana Konjovića 20. oktobra 1998, otkrivena bronzana bista na uglu zgrade prema Gimnaziji, delo ruske skulptorke Olge Solovljev, urađena 1953. godine.[7]
Česma[uredi | uredi izvor]
Na početku leve strane ulice 1992. godine podignuta je česma načinjena od kamena, sa grbom Sombora, iz čije kapije na grbu, simbolično, teče voda.[1]
Dalmatinski podrum[uredi | uredi izvor]
Na sredini leve strane ulice na broju 3 nalazi se, već decenijama jedna od najpoznatijih i najomiljenijih somborskih kafana, “Dalmatinski podrum”, koja sa ovim imenom postoji od 1961. godine.[1]
Pešačka zona[uredi | uredi izvor]
Ulica Znmaj Jovina je pešačka zona od i za razliku od mnogih ulica u centru grada, ova ulica je otelenjena. U ulici je posađena specifična drvna vrsta – piramidalni grab.[8]
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Bista Silvesteru Hajnalu -
Pogled na ulicu -
Fijaker - plac -
Trg Republike -
Antikvarnica knjiga -
Galerija "Milana Konjovića" -
Grašalkovićeva palata -
Parkić - Trg umetosti
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g Stepanović, Milan. „Ulica J. J. Zmaja (Elefant ulica)”. Ravnoplov. Pristupljeno 22. 10. 2020.
- ^ Vojnović, Milan; Jančić, Sima. „Grašalkovićeva palata”. Moj Sombor. Pristupljeno 22. 10. 2020.
- ^ a b „Galerija "Milan Konjović"”. Konjović. Arhivirano iz originala 26. 10. 2020. g. Pristupljeno 22. 10. 2020.
- ^ Vojnović, Milan; Jančić, Sima. „Galerija "Milan Konjović"”. Moj Sombor. Pristupljeno 22. 10. 2020.
- ^ Stepanović, Milan. „Somborski fijakeri”. Ravnoplov. Pristupljeno 22. 10. 2020.
- ^ „Kratki rezovi”. Danas. Pristupljeno 22. 10. 2020.
- ^ „Somborci svoje velikane u bronzi ovekovečili”. Dnevnik. Pristupljeno 22. 10. 2020.
- ^ „Orezivanje stabala u Zmaj Jovinoj”. Zeleni Sombor. Arhivirano iz originala 26. 10. 2020. g. Pristupljeno 22. 10. 2020.