Ulijari

Ulijari (oultari, oulgarci) su u srednjem veku bili kategorija zavisnog stanovništva zadužena za gajenje pčela i prikupljanje pčelinjih proizvoda na feudalnim vlastelinstvima.

Vladari, manastiri, crkve, vlastela imali su svoje ulijanike (pčelinjake) o kojima su se, oslobođeni drugih rabota i nameta, starali ulijari. Prilikom osnivanja ili darivanja manastira vladari i vlastela često prilažu svoje ulijanike sa ulijarima. Glad za pčelinjim proizvodima, naročito voskom u crkvi i izvoznoj trgovi-ni, nezadovoljena pčelinjim desetkom, uslovilo je stalno širenje kategorije ulijara. Prema sačuvanim podacima, manastir Hilandar zajedno sa pirgom imao je preko 15 ulijanika na raznim lokacijama. O površini i broju košnica pojedinih ulijanika mogu se posrednim putem izvoditi zaključci.

Sasvim retko sreću se čisto ulijarske naseobine, obično su u pitanju ulijanici u okviru zemljoradničkih naselja ili su, jednostavno, smešteni van sela, na izdvojenim manastirskim posedima pogodnim za uzgoj pčela. U pojedinim slučajevima ubeležene su im međe. Na površini određenoj za ulije crkovne nalazio se ili jedan ulijanik o kojem se staralo više ljudi, ili više manjih ulijanika, svaki poveren po jednom ulijaru. U zavisnosti od veličine ulijanika broj ulijara se kretao od 1 do 4. U radu sa primitivnim košnicama sa nepokretnim saćem jedan pčelar mogao je bez naprezanja da opslužuje i preko stotinu košnica.

Ulijanici sa četiri ili više ulijara, kao hilandarski ulijanik Zahak na Bistrici, su brojali više stotina, pa i hiljadu košnica. Osim najopštije sročenog zaduženja zavisnih pčelara da pasu ulije, drugih podataka o tehnologiji rada i načinu predavanja proizvoda gotovo da nema. Ulijari su bili dužni, to se u nekoliko povelja izričito naglašava, ako propadne pčelinjak da ga od sebe postavljaju.

Dobijanje meda i voska neodvojivo je vezano za sam pčelinjak i mora se obavljati odmah po vađenju saća iz košnica. Ulijari su, moguće je, upravi manastirskoj predavali pretopljeni vosak (prečišćen ili neprečišćen) i med. Sedmorica podložnika Arhanđelovog manastira, za koje povelja veli: a se ljudi koji daju vosak, verovatno su ulijari, obeleženi po glavnom i crkvi najpotrebnijem proizvodu gajenja pčela. Poziv ulijara ostavio je osetnog traga u onomastici. U srednjovekovnim aktima pominju se sela: Ulijari kod Prištine, više Skadra, kod Krupišta (Ulijarije kon Krupišti s ulijanikom), dve Ulijarevine, na Ljubovićevoj luci i na Bistrici, selo Ulare. Zanimanje je moglo predstavljati pridevak uz ime ili čak postati osnova za prezime (Cragija Ulijar). U jednom poznijem zapisu sreće se žensko ime Ulijana.