Umbrijel (satelit)
| Umbrijel | |
|---|---|
|
| |
| Otkriće | |
| Otkrio | Vilijam Lasel |
| Datum otkrića | 24. oktobar 1851.[1] |
| Karakteristike orbite | |
| Velika poluosa | 266.000[2] km |
| Periapsis | 264.963[2] km |
| Apoapsis | 267.037[2] km |
| Ekcentricitet | 0,0039[2] |
| Period revolucije | 4,144[3]:193 |
| Prosečna brzina revolucije | 16.804,6[2] km/h |
| Period rotacije | 4,144[3]:193 |
| Nagib | 0,128°[2] |
| Fizičke karakteristike | |
| Srednji poluprečnik | 584,7[2] km |
| Površina | 4.296.116,52[2] km² |
| Masa | 1,2214 × 1021[2] kg |
| Zapremina | 873.313.109[2] km³ |
| Gustina | 1,459[2] g/cm³ |
| Gravitacija | 0,238[2] m/s² |
| Magnituda | 14,8[3]:193 |
| Albedo | 0,18[3]:193 |
.jpg)
Umbrijel ili Uran II je prirodni satelit Urana. Otkrio ga je 24. oktobra 1851. engleski astronom-amater Vilijam Lasel zajedno sa Arijelom. Prethodna posmatranja Vilhelma Heršela (1790—1802) i Lasela (1847) nisu bila dovoljno pouzdana.[3]:193 Ime je dobio po zlom duhu iz satirične poeme Aleksandra Poupa „Ukradena lokna“ (engl. The Rape of Lock).[1] Rotacija i revolucija Umbrijela su sinhrone, odnosno okrenut je ka matičnoj planeti uvek istom stranom.[4]
Osobine
[uredi | uredi izvor]Umbrijel je jedan od pet „velikih“ satelita Urana (uz Mirandu, Arijel, Titaniju i Oberon).[4][5] Smatra se da je Umbrijel u svom primitivnom stanju, odnosno da nikad nije razvio dovoljno toplote kako bi se diferencirali jezglo i kora.[6]:4992[7] Mada je po veličini, masi i položaju vrlo sličan Arijelu, Umbrijel je dvostruko tamniji od njega i, s obzirom na broj kratera kojima je prekriven, dosta stariji. Mada, treba imati u vidu da je Vojadžer 2 snimio svega po jednu trećinu površine ova dva satelita, te bi možda sličnost među njima bila veća kada bi postojali snimci kompletne površine.[8]
Svi veliki sateliti Urana se sastoje od stenovitog materijala i 40-50% leda,[9] a nešto veća gustina Ubrijela nagoveštava da je u njemu zastupljeniji stenoviti materijal nego u drugim velikim satelitima.[10]
Najizrazitija osobina Umbrijela je njegov mali albedo.[9] Grafit i drugi ugljenički materijal, zatamnjenje usled izloženosti ultraljubičastom zračenju, najverovatnije metana,[8][10] ali ovo pitanje i dalje čeka razrešenje.[1]
Krateri
[uredi | uredi izvor]Krateri Umbrijela su nazvani po zlim dusima.[6]:4173 Vojadžer 2 je snimio sledeće kratere:[3]:193
| Naziv | Širina (jug) | Dužina (istok) | Prečnik (km) |
|---|---|---|---|
| Alberih | 33,6 | 44,2 | 52 |
| Fin | 37,4 | 44,3 | 43 |
| Gob | 12,7 | 27,8 | 88 |
| Kanaloa | 10,8 | 345,7 | 86 |
| Malinž | 22,9 | 13,9 | 164 |
| Minepa | 42,7 | 8,2 | 58 |
| Peri | 9,2 | 4,3 | 61 |
| Setibos | 30,8 | 346,3 | 50 |
| Skajnd | 1,8 | 331,7 | 72 |
| Vuver | 4,7 | 311,6 | 98 |
| Vokolo | 30,0 | 273,6 | 208 |
| Vunda | 7,9 | 273,6 | 131 |
| Zlajden | 23,3 | 326,2 | 44 |
Najsvetliji krater, Skajnd, ima centralno ispupčenje. Vunda, blizu ekvatora (na vrhu fotografije gore desno; Umbrijel je, kao i Uran, položen na bok tako da se na središtu slike nalazi južni pol) je oivičena prstenom svetlog materijala. Priroda ovog materijala nije poznata, a s obzirom na položaj na fotografiji, nije do kraja izvesno čak ni da li je Vunda krater.[1][1]
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ a b v g d „Umbriel: Overview”. Solar system Exploration. NASA. Pristupljeno 4. 1. 2014.
- ^ a b v g d đ e ž z i j k „Umbriel: Facts & Figures”. Solar system Exploration. NASA. Arhivirano iz originala 05. 01. 2014. g. Pristupljeno 4. 1. 2014.
- ^ a b v g d đ Moore, Patrick (2000). The Data Book of Astronomy (na jeziku: engleski). Taylor & Francis. ISBN 978-0-7503-0620-1. Pristupljeno 16. 11. 2021.
- ^ a b „Umbriel”. Universe Today. Pristupljeno 4. 1. 2014.
- ^ Seeds, Michael A.; Backman, Dana E. (2011). The Solar system. Boston: Brooks/Cole. str. 536—537. ISBN 978-1-4390-5036-1.
- ^ a b Murdin, Paul, ur. (2001). Encyclopedia of Astronomy & Astrophysics (na jeziku: engleski). Taylor & Francis. ISBN 978-0-7503-0440-5. Pristupljeno 16. 11. 2021.
- ^ Elkins-Tanton, Linda T. (2011). Uranus, Neptun, Pluto and the Outer Solar System. New York: Facts on File. str. 60. ISBN 978-0-8160-7701-4.
- ^ a b Moore, Patrick, ur. (2002). Philip's Astronomy Encyclopedia (na jeziku: engleski). London: Philip's. str. 420. ISBN 978-0-540-07863-9. Pristupljeno 16. 11. 2021.
- ^ a b Angelo 2006, str. 623
- ^ a b Lucy-Ann McFadden, Paul R. Weissman, Torrence V. Johnson, ur. (2007). Encyclopedia of Solar System. San Diego: Academic Press. str. 380. ISBN 978-0-12-088598-3 Proverite vrednost parametra
|isbn=: checksum (pomoć).
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Lucy-Ann McFadden, Paul R. Weissman, Torrence V. Johnson, ur. (2007). Encyclopedia of Solar System. San Diego: Academic Press. str. 380. ISBN 978-0-12-088598-3 Proverite vrednost parametra
|isbn=: checksum (pomoć). - Angelo, Joseph A. (2006). Encyclopedia of Space and Astronomy. New York: Facts on File. str. 623. ISBN 978-0-8160-5330-8.
- Elkins-Tanton, Linda T. (2011). Uranus, Neptun, Pluto and the Outer Solar System. New York: Facts on File. str. 60. ISBN 978-0-8160-7701-4.
- Seeds, Michael A.; Backman, Dana E. (2011). The Solar system. Boston: Brooks/Cole. str. 536—537. ISBN 978-1-4390-5036-1.
