Una
 | Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
| Una | |
|---|---|
 Prirodni park Rijeka Una kod Novog Grada | |
| Opšte informacije | |
| Dužina | 270 km |
| Pr. protok | 32 m3⁄s |
| Sliv | Crnomorski |
| Vodotok | |
| Ušće | Sava |
| Geografske karakteristike | |
| Država/e |  Bosna i Hercegovina Hrvatska |
| Oblast | Republika Srpska Federacija Bosne i Hercegovine |
| Pritoke | vidi |
| Reka na Vikimedijinoj ostavi | |
Una je reka u zapadnom delu Bosne i Hercegovine; u donjem delu svog toka protiče kroz Republiku Srpsku, i ona je granična reka sa Hrvatskom. Una je desna pritoka Save. Njen basen zauzima površinu od 10.400 km², a u njemu živi oko milion ljudi.
Porijeklo naziva
[uredi | uredi izvor]Ime rijeke Une nastalo je od latinske riječi una (lat. una), koja znači „jedna” ili „jedina”.
Izvor i ušće
[uredi | uredi izvor]Ukupna dužina toka Une iznosi oko 212,5 km, a izvire u Lici (Hrvatska) u blizini naselja Donja Suvaja kod Srba, ispod planine Stražbenice. Uliva se u rijeku Savu na teritoriji Republike Srpske pored Jasenovca u koju godišnje donese gotovo osam milijardi kubnih metara vode.
_%D0%BA%D0%BE%D0%B4_%D1%83%D1%88%D1%9B%D0%B0_%D1%83_%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D1%83_(%D0%B4%D0%B5%D1%81%D0%BD%D0%BE)_%D0%BA%D0%BE%D0%B4_%D0%94%D0%BE%D1%9A%D0%B5_%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B5_(River_Una_at_mouth_at_Donja_Gradina,_Republika_Srpska).jpg)
Naselja
[uredi | uredi izvor]Plodna zemlja i pristupačan teren su glavni razlozi što se u porječju Une (9.368 km²) nastanilo preko 700.000 stanovnika. Izvor rijeke se nalazi na oko 450 m nadmorske visine i podsjeća na jezerce okruženo krečnjačkim stijenama. Izvor ima status zaštićenog geografsko - geološkog spomenika prirode. Od manjih pritoka treba izdvojiti Studeni potok, Srebrenicu, Sredicu i Lalinovac. Una protiče kroz sljedeće gradove i naselja: Martin Brod, Kulen Vakuf, Ripač, Bihać, Krupu na Uni, Bosansku Otoku, Novi Grad, Kostajnicu, Kozarsku Dubicu.
Pritoke
[uredi | uredi izvor]Od većih desnih pritoka treba izdvojiti Srebrenicu, Unac, Krušnicu, Mlječanicu, Moštanicu, Sanu a od lijevih Klokot i Žirovac. U Unu se, od njenog izvora do Bihaća, ulijeva i velik broj podzemnih voda i manjih kraških vrela. Sliv Une nalazi se između slivova Kupe i Save na sjeveru, Krke i Zrmanje na jugu, Korane na sjeverozapadu, Vrbasa na istoku te Save na sjeveroistoku. Klima unskog sliva je umjerena kontinentalno-planinska sa prosječnom godišnjom temperaturom od oko 9,5 °C. U vrijeme sušnih ljetnih mjeseci vodostaj Une je karakteristično nizak, a od novembra do kraja proljeća vodostaj je visok a rijeka nerijetko zna i da poplavi.
Tok
[uredi | uredi izvor]U početnom toku Una ima sve osobine planinske rijeke i sve do Martin Broda kvalitet njene vode je prve kategorije. Sve do Bihaća Una teče dinarskim smjerom tj. od jugoistoka prema sjeverozapadu, a zatim rijeka skreće u pravcu sjeveroistoka i dalje teče duboko usječenom, širokom i prostranom dolinom gdje je kvalitet vode druge kategorije. Najnovijim istraživanjima i ronjenjem u izvor dostignuta je dubina od 205 m, ali dno nije pronađeno. Istraživanje će se nastaviti.
Vodopadi i znamenitosti
[uredi | uredi izvor]Prvi veliki unski vodopad nalazi se kod Martin Broda, naselja smještenog na dnu kanjona u kojem Uni pritiče rijeka Unac. Upravo na ovom dijelu Una je najatraktivnija jer je sedra stvorila mnoštvo kanala, brzaka i ostrvaca te nekoliko većih vodopada od kojih visina najvećeg iznosi približno 55 m.
Kod Martin Broda se održava i tradicionalna Unska regata (međunarodna turistička kajak regata) koja je bila prekinuta početkom devedesetih ali je obnovljena prije nekoliko godina. Martin Brod je poznat širom Evrope po raftingu, sportu kojem pogoduje nemiran tok rijeke, tako da svake godine na Unu dolaze sportisti iz mnogih evropskih zemalja. Uz Unu se, u neposrednoj blizini Martin Broda, nalaze i nekoliko spomenika kulture kao što su manastir Rmanj te Milančeva kula, građevina iz rimskog doba.
Drugi veliki vodopad je Štrbački buk koji se nalazi u Republici BiH kod sela Donji Štrbci, u neposrednoj blizini Hrvatske granice. Štrbački buk se sastoji od nekoliko vodopada koji su veoma blizu jedan drugom a najveći je visok oko 25 m.
Fauna i flora
[uredi | uredi izvor]U rijeci Uni, prema podacima ribolovnih društava živi 28 različitih vrsta riba koje znaju dostići i preko 30 kilograma težine. Pored rijeke raste i gotovo dvije stotine različitih vrsta ljekovitih biljaka a rijetka biljka „unska zvončica“ dobila je ima upravo po rijeci Uni.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Mala enciklopedija (3 izd.). Beograd: Prosveta. 1985. ISBN 978-86-07-00001-2.
- Marković, Jovan Đ. (1990). Enciklopedijski geografski leksikon Jugoslavije. Sarajevo: Svjetlost. ISBN 978-86-01-02651-3.
Vidi još
[uredi | uredi izvor]Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]
- Agencija Republike Srpske za vode oblasnog riječnog sliva Save: Sliv Une (jezik: srpski)
- Rijeka Una Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. mart 2005)
- "Politika", 22. mart 1937
| Državne | |
|---|---|
| Ostale | |
- Rijeke Republike Srpske
- Rijeke u Federaciji Bosne i Hercegovine
- Reke Hrvatske
- Grad Bihać
- Grad Cazin
- Opština Bosanska Krupa
- Geografija Krupe na Uni
- Geografija Novog Grada
- Geografija Kostajnice
- Geografija Kozarske Dubice
- Kozara i Potkozarje
- Opština Gračac
- Opština Donji Lapac
- Lika
- Opština Dvor
- Opština Hrvatska Dubica
- Banija