Pređi na sadržaj

Ustanak u Sovetu

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Spomenik Hektoru Pitersonu i pobijenoj deci u Sovetu 1976.

Ustanak u Sovetu, poznat i pod imenom 16. jun, bila je serija protesta koje su 16. juna 1976. godine[1] organizovali srednjoškolski učenici u gradu Soveto, Južnoafrička Republika. Završio je policijskom pucnjavom po nenaoružanim civilima.

Procenjuje se da je u protestima učestvovalo oko 20.000 učenika, a u policijskoj represiji i pucnjavi stradalo između 176 do 600 civila[2][3][4]. Danas se u JAR-u 16. jun slavi kao Dan omladine u spomen na ove događaje[5].

Povod za proteste

[uredi | uredi izvor]

Politika aparthejda koju je vladajuća belačka manjina sprovodila nad većinskim crnačkim i domorodačkim stanovništvom manifestovala se u svim aspektima društva. Tako se zakonom iz 1974. godine započelo s uvođenjem afrikanerskog jezika u svim crnačkim školama, na kojem je trebalo da se odvija pola nastave (druga polovina na engleskom jeziku)[6]. Pošto je afrikanerski bio jezik vladajuće belačke manjine, domorodci su u znak otpora najviše koristili engleski i sopstvene domorodačke jezike. Uvođenje afrikanerskog je viđeno kao još jedan instrumenat otuđivanja domorodaca i njihovog poistovećivanja s neželjenom vlasti. Jedan od vođa antiaparthejdskog pokreta, Dezmond Tutu, opisao je da su domordci afrikanerski jezik videli kao „jezik tlačitelja“[7].

Situacija je kulminisala 30. aprila 1976, kada su učenici Osnovne škole Orlando Vest počeli da štrajkuju, odbijajući da idu u školu[8].

Protesti i masakr

[uredi | uredi izvor]

Ujutru 16. juna 1976. godine, hiljade domorodačkih učenika izašli su iz svojih škola na Stadion Orlando na demonstracije protiv afrikanerskog jezika. Proteste je isplanirao Akcioni komitet predstavničkog veća učenika Soveta, a podržali su ih i učitelji lokalnih škola. Planirano je da protesti prođu mirno i bez incidenata[9].

Po početku protestnog marša, učenici su videli da je policija zablokirala ulicu kojom su planirali da nastave. Vođa akcionog komiteta zatražio je od protestanata da ostanu mirni i ne provociraju policiju, nakon čega je marš nastavljen drugom ulicom prema osnovnoj školi Orlando. Prema školi je produžila grupa od 3.000 do 10.000 učenika[10].

Prema izjavi policijskog pukovnika Klajngelda (koji je prvi ispalio hitac na učenike) iz 2006. godine, neki od učenika počeli su da bacaju kamenje na policajce, dok su drugi nastavili da marširaju. Klajngeld je prvi ispalio hitac, što je uzrokovalo paniku i haos. Učenici su počeli da beže na sve strane, te je usledila paljba i od strane ostalih policajaca[11].

Jedan od prvih ustreljenih bio je 13-godišnji Hektor Piterson, koji je podlegao ozledama. Postao je simbol događaja u Sovetu[12]. Među poginulima je bilo i dvoje belaca, od kojih je jedan bio dr Melvil Edelštajn, koji je život posvetio poboljšanju životnih uslova za crnce.

Policija je nakon pucnjave pustila pse na maloletnike, koji su odgovorili kamenovanjem pasa. Policijci su nakon toga pucali direktno ciljajući u decu.

Neredi i protesti potrajali su do sumraka istog dana, iako su policijske patrole obilazile četvrt i sledeći dan.

Obično se procenjuje da je broj ubijenih bio između 176 do 600 ljudi[3]. Originalni vladini dokumenti tvrdili su da je u pucnjavi smrtno stradalo samo 23 učenika. Broj ranjenih procenjuje se na više od hiljadu.

Posledice

[uredi | uredi izvor]

Protesti i masakr u Sovetu potvrdili su vodeću ulogu Afričkog nacionalnog kongresa u borbi za oslobođenje domorodačkog stanovništva (ANK je tvrdio da se rasistička vlada ne može ukloniti nenasilnim metodima, nego samo oružanom borbom)[13]. Događaji u Sovetu označili su dolazak borbe opozicije direktno na tlo Južnoafričke Republike, jer se borba dotad vodila samo u susednim državama, uglavnom u Rodeziji, Jugozapadnoj Africi (Namibija) i Angoli.

Južnoafrička vlada je ubrzo na teritoriji JAR-a pokrenula osnivanje bantustana, grupe nominalno nezavisnih domorodačkih država, čin kojim je htela da prikaže navodno podupiranje samoopredeljenja domorodačkog stanovništva. Bantustani su zapravo bili satelitske države JAR-a i nijedna druga država u svetu ih nije priznala.

Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija izglasao je Rezoluciju 392, kojom je osuđen masakr i režim aparthejda.

Vidi još

[uredi | uredi izvor]

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ „The birth and death of apartheid”. Pristupljeno 15. 03. 2013. 
  2. ^ 16 June 1976 Student Uprising in Soweto Arhivirano na sajtu Wayback Machine (1. mart 2017). africanhistory.about.com
  3. ^ a b Harrison 1983.
  4. ^ (Les Payne of Newsday said at least 850 murders were documented) Elsabe Brink; Gandhi Malungane; Steve Lebelo; Dumisani Ntshangase; Sue Krige, Soweto 16 June 1976, 2001, 9
  5. ^ The Soweto Uprising and Youth Day Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. novembar 2012), Pristupljeno 27. 4. 2013.
  6. ^ Sifiso Mxolisi Ndlovu, str. 327.
  7. ^ The Youth Struggle,„The 1976 Students' Revolt”. South African History Online. 
  8. ^ „The 1976 Students' Revolt”. South African History Online. 
  9. ^ „The Soweto uprising 1976”. socialistworld.net. Arhivirano iz originala 15. 05. 2013. g. Pristupljeno 15. 03. 2013. 
  10. ^ F.I.J. van Rensburg. „Soweto, 1976: ’n Inklusiewe herbegin 30 jaar later?” (na jeziku: Afrikaans). Die Vrye Afrikaan. Arhivirano iz originala 08. 03. 2016. g. Pristupljeno 15. 03. 2013. 
  11. ^ The Youth Struggle 16 June 1976, http://www.sahistory.org.za/pages/governence-projects/june16/extract-soweto-uprising.html Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. jun 2011), 17.02.11
  12. ^ Sifiso Mxolisi Ndlovu, str. 344.
  13. ^ Southern Africa: the new politics, ed Basil Davidson, Penguin Books, 1976


Literatura

[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze

[uredi | uredi izvor]
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Устанак_у_Совету&oldid=27031161”