Fotografski atelje „Englezović” u Leskovcu
Fotografski atelje „Englezović” je najznačajnija fotografska radnja u Leskovcu u prvoj polovini XX veka, koja je radila od 1903. do 1953. godine.
Nastanak
[uredi | uredi izvor]Reč je o porodičnom fotografskom poslu, koji su započela braća Aleksandar i Velimir Englezović 1901. godine. U početku su bili samouki, ali ubrzo jedan od njih (moguće stariji, Aleksandar) otišao na usavršavanje u Nemačku, da bi po povratku u Srbiju stečeno fotografsko znanje preneo bratu.
Englezovići su prvo izrađivali fotografije kod kuće, da bi sa razvojem posla, već oko 1903. godine sagradili pravi foto-atelje (sudeći prema jednoj sačuvanoj fotografiji lokal je bio od drveta, sa zastakljenim krovom i u nekom dvorištu) u Svetoilijskoj ulici. Najpre su koristili samo jedan fotoaparat pločaš (negativ veličine 9 h 12 cm), plus stativ, uz minimalnu upotrebu scenskih rekvizita (oslikana trodelna pozadina, šarena podna prostirka, okrugli stočić prekriven sa bar dva različita stolnjaka, jedan taman sa jedva vidljivim diskretnim šarama i drugi sa svetlim cvetnim ukrasima, tu je i manja drvena klupa svetlih boja, obične kućne stolice...).
Pošto je u to vreme fotografija često bila porodično zanimanje, pomenute 1903. godine u novosagrađenom ateljeu braći je pomagala sestra Zagorka (rođena 1896. godine) koja je u početku radila najjednostavnije poslove: donosila vodu, čistila, ispirala negative i pozitive.[1]
Dalji rad ateljea
[uredi | uredi izvor]Radnja je vremenom rasla, o čemu svedoči o čemu svedoči jedna fotografija sa početka dvadesetih godina dvadesetog veka i štambiljom firme Velje Englezovića, na kojoj je u kadru, i to komotno, svih jedanaest igrača fudbalskog tima. Takođe, znatno je obogaćena fotooprema i rekvizitorijum (drveni pod se zastire svetlom podnom prostirkom diskretnih šara, ponekad tepihom, pojavljuje se nova četvorodelna oslikana pozadina, veći broj običnih kućnih stolica, kao i komadna, stilska stolica i četvrtasti stočić...).
Sestra Zagorka učila je zanat radeći uz braću, te je preuzela posao kada su oni 1912. godine otišli u rat i izdržavala je tri sestre, starog oca i slala novac braći. Zagorka se sećala: „Prvi snimak mi je bio jedna mrtva devojka. Drugog dana me pozivaju za drugu devojku, jer nisu imali fotografiju za uspomenu. Snimci su bili lepi, veličine 18 h 24 cm".
Po završetku balkanskih ratova, braća su se vratila i kratkotrajno ponovo preuzela vođenje radnje. Međutim, ubrzo je počeo Prvi svetski rat i 1915. godine Aleksu su ubili Bugari, a Veljko, da bi se spasao, pobegao je za Solun, tako da je posao i izdržavanje porodice ponovo bio u rukama Zagorke. Firma je 1918. godine, zbog potrebe posla, uzela jednog učenika, koji je bio poreklom Nemac. Zgrada ateljea je znatno oštećena kada je po kazivanju Zagorke „jedan pijani Bugarin u istu ušao na konju, zahtevajući da ga fotografiše dok se konj propinje". Nakon rata, vratio se Veljko i atelje pod njegovim imenom je istakao reklamu „Izrađuje sve veličine fotografskih slika naj postojanije platni ton, uveličava od svojih slika do prirodne veličine. Snimanja vrši u svako doba bez obzira na hrđavo vreme". Velja Englezović je preminuo 1922. godine te je radnju ponovo nastavila da vodi Zagorka. Već naredne, 1923. godine, sazidan je novi atelje prekoputa Šop-Đokićeve kuće. Zbog pojave jake konkurencije cene su značajno snižene u narednim godinama.
Atelje je radio sve do 1. maja 1953. godine kada je Zagorka zbog problema sa vidom zatvorila radnju.[1]