Franjo Vulč

franjo vulč
Lični podaci
Datum rođenja	(1891-04-18)18. april 1891.
Mesto rođenja	Leoben, Štajerska, Austrougarska
Datum smrti	maj 1926. (35 god.)
Mesto smrti	Beograd, Kraljevina SHS
Profesija	trgovac
Delovanje
Član KPJ od	1923.
Učešće u ratovima	Prvi svetski rat

Franjo Vulč (Leoben, 18. april 1891 — Beograd, maj 1926), revolucionar i politički radnik poznat pod imenima „Stanko“ i „Vlado“.

Biografija

Rođen je 18. aprila 1891. godine u Leobenu, u Štajerskoj. Godine 1989, posle smrti roditelja prešao je da živi kod strica Ivana Vulča u grad Bovec. Posle zvršetka osnovne škole, koju je započeo u Leobenu, a završio je u Bovecu, učio je trgovački zanat. Najpre je tokom 1905. i 1906. bio trgovački pomoćnik u Gorici, a potom od 1906. do 1911. godine u Ajdovščini. Godine 1912. je prešao u Trst, gde je radio u robnoj kući „Greinc“.

Tokom boravka u Ajdovščini postao je član Sokolskog društva. Tada je počeo i da se zanima za nacionalni revolucionarni pokret. Godine 1913. je otišao na odsluženje vojnog roka, koji je služio u Gorici i Kanalu, a 1914. je posle izbijanja Prvog svetskog rata bio prebačen na Istočni front u Galiciju. Krajem iste godine je pao u rusko zarobljeništvo. Zajedno sa stotinama drugih pripadnika južnoslovenskih naroda, koje je Austrougarska vojska nasilno mobilisala i poslala na front, on se u zarobljeništvu opredelio da pristupi Srpskom dobrovoljačkom korpusu i rat nastavi na strani Saveznika. Godine 1916. je učestvovao u borbama u Dobrudži, a potom se borio na Solunskom frontu.

Posle završetka rata, nije se vratio svom prvobitnom zanimanju. Tokom 1919. i 1920. godine radio je kao trener Sokola u Jasenicama, a potom kratko tokom 1920. kao prodavac sportske opreme. Od 1920. do 1923. godine radio je kao nadzornik u fabrici sportske opreme.

Razočaran političkim stanjem u novostvorenoj državi - Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, 1922. godine je napustio Sokolsko društvo i Narodnu odbranu. Tada je postao član komunističke omladinske organizacije „Iskra“, a ubrzo potom 1923. godine i član tada ilegalne Komunističke partije Jugoslavije (KPJ). Potom je počeo da radi u prosvetnim društvima - „Iskra“, „Vesna“ i „Sloboda“. Radio je kao instruktor u njihovim odeljcima u Ljubljani, Zagorju, Trbovlju i Jasenicama. Po nalogu KPJ, aprila 1923. godine je u Ljubljani formirao Proleterske akcione čete (PAČ) - koje su imale zadatak da se suprotstave pripadnicima nacionalističkog udruženja „ORJUNA“, koji su koristeći se metodama italijanskih fašista sve više vršili napade na radnike i levičare. Proleterske čete su bile organizovane na vojnoj formaciji i pazile su na bezbednost tokom radničkih skupova i manifestacija. On je bio komandant ovih četa i zbog toga mu je pretila opasnost od hapšenja. Pogotovo posle sukoba proleterskih četa i orjunaša, prilikom odbrane Radničkog doma u Ljubljani.

Avgusta 1923. je pokrenut sudski postupak protiv njega i one je u septembru pobegao iz Jugoslavije u Austriju, a odatle je otišao u Sovjetski Savez. Tokom boravka u Moskvi, studirao je Komunističkom univerzitetu nacionalnih manjina Zapada i na Vojnoj školi.

Krajem 1925. se vratio u Jugoslaviju, gde je u Beogradu radio na vršenju antimilitarističke propagande. Od strane Centralnog komiteta KPJ bio je određen da pokuša da stvori partijsku ćeliju u Jugoslovenskoj vojsci. Pokušao je najpre da uhvati vezu sa rečnim mornarima, ali je 16. januara 1926. godine bio uhapšen.

Posle hapšenja bio je strahovito mučen i zlostavljan u zatvoru Uprave grada Beograda tzv „Glavnjači“, ali ni pored toga policijskim islednicima nije želeo ništa da otkrije. Posle nekoliko meseci torture, u kojoj su mu bile polomljene ruke, noge i rebra, maja 1926. godine je preminuo. Policija je tada njegovo telo stavila u džak i bacila u Dunav.

Ovo policijsko ubistvo je bilo zataškano, a otkrio ga je početkom 1928. godine novinar Otokar Keršovani. Kada je vest o ubistvu Vulča objavio u listu „Novosti“ u Beogradu, one su bile zaplenjene od policije. Narodni poslanik Sava Kosanović je u svom izlaganju u Narodnoj skupštini, 28. februara 1928. godine prilikom govora o policijskoj torturi u „Glavnjači“ pomenuo i slučaj ubistva Franje Vulča.

Literatura

• Pero Morača i Stanislav Stojanović Komunisti Jugoslavije 1919-1979. „Eksport Pres“, Beograd 1979. godina.
• Slobodan Petrović Sedam sekretara SKOJ-a. „Rad“, Beograd 1979. godina.
• Hronologija Radničkog pokreta i SKJ 1919-1979 (knjiga prva). „Institut za savremenu istoriju“ Beograd i „Narodna knjiga“ Beograd, 1980. godina.