Hronologija Narodnooslobodilačke borbe oktobar 1943.
Hronološki pregled važnijih događaja vezanih za Narodnooslobodilačku borbu naroda Jugoslavije, koji su se desili tokom oktobra meseca 1943. godine:
| ← septembar | Hronologija Narodnooslobodilačke borbe u 1943. | novembar → | ||||||||||||||||||||||||||||
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 |
1. oktobar
[uredi | uredi izvor]- U Kočevju otpočeo Zbor poslanika slovenačkog naroda, poznat kao Kočevski zbor, kome su prisustvovala 572 poslanika izabrana na izborima održanim od 20. do 25. septembra, na slobodnoj teritoriji. Na trodnevnom zasedanju Zbor je odobrio sve do tada donete odluke Izvršnog odbora Oslobodilačkog fronta i odlučio da se obrazuje Slovenački narodnooslobodilački odbor (SNOO), kao najviše narodno predstavništvo, s pravom izvršne i zakonodavne vlasti na teritoriji Slovenije. Tokom zasedanja referate su podneli Boris Kidrič, Edvard Kardelj, Zoran Polič i Marjan Brecelj.[1][2]
3. oktobar
[uredi | uredi izvor]- Naređenjem Vrhovnog štaba NOV i POJ na teritoriji Dolenjske i Notranjske formiran Šesti slovenački korpus NOVJ, u čiji su sastav ušle 14. slovenačka, 15. slovenačka i 18. slovenačka divizija. Dva dana nakon formiranja, korpus je preimenovan u Sedmi slovenački korpus. Za komandanta korpusa postavljen je Rajko Tanasković, a za političkog komesara Jože Brilej.[3][4]
- U Trebaljevu, kod Kolašina, od rana zadobijenih u borbama protiv četničko-italijanskih snaga, tokom borbi za Kolašin, vođenim od 30. septembra do 4. oktobra, umro član Politodela Četvrte proleterske crnogorske udarne brigade Jurica Ribar (1918—1943), mlađi brat revolucionara Lole Ribara i sin političara Ivana Ribara, predsednika Izvršnog odbora AVNOJ-a.[5]
5. oktobar
[uredi | uredi izvor]- Naredbom Vrhovnog komandanta NOV i POJ Josipa Broza Tita formiran Prvi proleterski korpus. Do 11. novembra 1943. u sastavu korpusa nalazila se samo Prva proleterska divizija, a tada su u njegov sastav ušle Šesta lička divizija i Trinaesta proleterska brigada Rade Končar. Za komandanta korpusa imenovan je Koča Popović, a za političkog komesara Mijalko Todorović.[3][4]
- Naredbom Vrhovnog komandanta NOV i POJ Josipa Broza Tita izvršeno je preimenovanje do tada formiranih korpusa NOVJ — Prvi bosanski udarni korpus preimenovan je u Treći bosanski korpus, Drugi bosanski korpus u Peti bosanski korpus, Prvi hrvatski korpus u Četvrti hrvatski korpus, Drugi hrvatski korpus u Šesti slavonski korpus i Šesti slovenački korpus u Sedmi slovenački korpus.[3]
- Na Rudniku, od delova Prvog šumadijskog i Kosmajskog partizanskog odreda, naredbom Glavnog štaba NOV i PO Srbije formirana Prva šumadijska brigada. Krajem oktobra u sastav brigade je ušao Drugi bataljon Kosmajskog odreda, pa je brigada imala tri bataljona sa oko 700 boraca. Za komandanta brigade određen je Radivoje Jovanović Bradonja, a za političkog komesara Svetozar Popović-Milić.[6][4]
- U Lastinoj ulici (danas Mosorska) na Voždovcu, Specijalna policija uhapsila Vasilija Buhu, člana Pokrajinskog komiteta KPJ za Srbiju i Veru Miletić, sekretara Mesnog komiteta KPJ za Beograd. Usled njihovog slabog držanja tokom istrage, Specijalna policija je uspela da izvrši veliku provalu u partijsku organizaciju Beograda (tzv. Oktobarska provala), tokom koje je uhapšen veći broj članova Mesnog komiteta i aktivista Narodnooslobodilačkog pokreta u Beogradu. Među uhapšenima su bili službenici Specijalne policije Janko Janković i Cvetko Crnjak, koji su radili za Narodnooslobodilački pokret.[4]
7. oktobar
[uredi | uredi izvor]- Vrhovni štab NOV i POJ izdao naredbu da se u Dalmaciji formiraju 19. severnodalmatinska, 20. dalmatinska i 26. dalmatinska divizija i Osmi dalmatinski korpus. Za komandanta korpusa postavljen je Vicko Krstulović, a za političkog komesara Ivan Kukoč. Istom naredbom Vrhovnog štaba rasformiran je Štab četvrte operativne zone Hrvatske i Štab kninskog sektora.[3][7]
- U Bosutskim šumama, u blizini sela Višnjićeva, kod Šida, naredbom Glavnog štaba NOV i PO Vojvodine formirana je Četvrta vojvođanska udarna brigada, jačine tri bataljona sa oko 700 boraca. Za komandanta brigade određen je Marko Milanović, a za političkog komesara Milorad Mitrović Rade.[8][9]
10. oktobar
[uredi | uredi izvor]- U selu Obražda, kod Bojnika, naredbom Glavnog štaba NOV i PO Srbije formirana Prva južnomoravska udarna brigada, jačine tri bataljona sa 575 boraca. Za komandanta brigade određen je Predrag Marković Alimpije, a za političkog komesara Kiril Mihajlovski. Istovremeno je izvršena reorganizacija Prvog južnomoravskog partizanskog odreda u četiri bataljona. Svečanom formiranju brigade prisustvovalo je nekoliko hiljada ljudi iz Puste Reke, Jablanice i Toplice.[8][10]
12. oktobar
[uredi | uredi izvor]- U Plaškom, od 12. do 15. oktobra, održano Drugo zasedanje Zemaljskog antifašističkog veća narodnog oslobođenja Hrvatske (ZAVNOH). Na zasedanju je doneta odluka da se nova Jugoslavija izgradi na načelu federacije i da Hrvatska uđe u nju kao ravnopravna federalna jedinica. Takođe, na zasedanju je izabran novi Izvršni odbor ZAVNOH-a i 47 novih većnika.[11][10]
14. oktobar
[uredi | uredi izvor]- Naredbom Vrhovnog komandanta NOV i POJ u Livnu formirana Prva vazduhoplovna baza NOVJ sa zadatkom da organizuje prihvat i obuku stručnog vazduhoplovnog kadra. Za komandanta baze određen je Mile Pavičić, a za političkog komesara Sava Kerković.[12][13][14]
- Na prostoru Ostroga, kod Nikšića, od 14. do 18. oktobra, Peta proleterska crnogorska udarna brigada razbila Zetski četnički odred i u manastiru Ostrog delom snaga opkolila Štab četničkih snaga Crne Gore, Sandžaka i Boke. Istovremeno Treći i Četvrti bataljon Pete proleterske brigade su ovladali svim selima duž leve obale Zete do blizu Danilovgrad. Nakon petodnevnih borbi u manastiru je uništen četnički štab. Tom prilikom poginulo je 40 i zarobljeno 24 četnika. Među poginulima je bio pukovnik Bajo Stanišić (1890—1943), a među zarobljenima general Blažo Đukanović (1883—1943), komandant četničkih snaga za Crnu Goru, Boku i Sandžak. U toku borbe, partizani su imali petoro mrtvih i 20 ranjenih boraca, a od dejstva nemačke artiljerije, poginuo je komandant Pete proleterske brigade Boško Janković (1910—1943), narodni heroj.[15][16][17]
15. oktobar
[uredi | uredi izvor]- Vrhovni štab NOV i POJ, na predlog Štaba Petog bosanskog korpusa, doneo odluku o dodeljivanju naziva narodnog heroja Mariji Bursać (1920—1943), borcu-bombašu Trećeg bataljona Desete krajiške udarne brigade, koja je umrla 23. septembra od povreda zadobijenih u borbama protiv nemačko-ustaških snaga, kod sela Prkosa 17. septembra. Marija Bursać bila je prva žena narodni heroj.[18][19]
17. oktobar
[uredi | uredi izvor]- Kod sela Umke, u blizini Beograda, preko Save iz Srema u Srbiju prešao novoformirani Drug bataljon Prvog sremskog odreda, koji je imao zadatak da prati grupu od desetak viših vojnih rukovodilaca NOVJ, koje je Vrhovni štab NOV i POJ uputio iz istočne Bosne u Glavni štab NOV i PO Srbije. Među rukovodiocima NOVJ, nalazili su se: Ratko Sofijanić, Savo Drljević, Nikola Ljubičić, Srba Josipović, Milosav Milosavljević, Sava Radojčić Feđa i dr.[20][9]
18. oktobar
[uredi | uredi izvor]- Naredbom Vrhovnog komandanta NOV i POJ Josipa Broza Tita doneta naredba o formiranju Štaba Mornarice NOVJ, koji je formiran 24. oktobra. Za komandanta Mornarice postavljen je potpukovnik Josip Černi, za zamenika komandanta potpukovnik Srećko Manola, za političkog komesara Petar Radović, a za načelnika Štaba kapetan Uroš Mardešić. Prilikom formiranja Štab Mornarice je izvršio reorganizaciju mornaričkih jedinica i komandi. Jadranska obala, od Tržiča do ušća Bojane, podeljena je na pet pomorsko-obalskih sektora, a 10. novembra na šest. Prvi i šesti sektor nisu uspostavljeni, jer im teritorija nije oslobođena.[12][21][22]
19. oktobar
[uredi | uredi izvor]- U Ostrogu, kod Nikšića, Preki sud Treće udarne divizije osudio na smrt streljanjem generala Blažu Đukanovića i još dvadeset trojicu njegovih saradnika, među kojima su bili — major Janko Pajović, kapetan Radoje Ćetković, advokat Boško Bojović, profesor dr Jovo Tošković i kapetan Đorđije Becić.[16][17]
25. oktobar
[uredi | uredi izvor]- Vrhovni štab NOV i POJ, na predlog Glavnog štaba NOV i PO Vojvodine, doneo odluku o dodeljivanju naziva narodnog heroja grupi istaknutih boraca iz Vojvodine, među kojima su bili — Stanko Paunović Veljko, Janko Čmelik, Radivoj Ćirpanov, Boško Palkovljević Pinki i Sonja Marinković.[18]
- Održana proširena sednica Centralnog odbora Antifašističkog fronta žena Jugoslavije (AFŽ) kojoj je prisustvovalo više delegatkinja iz novostvorenih organizacija i na kojoj se govorilo o postignutim uspesima u radu. Konstatovano je da širom Jugoslavije postoji mreža odbora AFŽ, nakon čega se raspravljalo o problemima i zadacima organizacije. Odlučeno je da se u skladu sa razvojem organizacije Centralni odbor AFŽJ proširi sa novim članicama, među kojima su bile — Julka Mešterović, Lepa Žujović, Olga Milošević, Jara Ribnikar, Nada Sremec, Anka Berus, Bosiljka Krajačić, Srbislava Kovačević, Danica Rosić, Mevla Jakupović, Soja Ćopić, Rada Vranješević i dr.[23]
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Hronologija NOB 1963, str. 584.
- ^ Hronologija 2 1980, str. 210.
- ^ a b v g Hronologija NOB 1963, str. 567.
- ^ a b v g Hronologija 2 1980, str. 211.
- ^ Petričević 1987, str. 118.
- ^ Hronologija NOB 1963, str. 588.
- ^ Hronologija 2 1980, str. 212.
- ^ a b Hronologija NOB 1963, str. 589.
- ^ a b Hronologija 2 1980, str. 214.
- ^ a b Hronologija 2 1980, str. 213.
- ^ Hronologija NOB 1963, str. 578.
- ^ a b Zbornik NOR 1949, str. 355.
- ^ Hronologija NOB 1963, str. 568.
- ^ Čuvari 1977, str. 428.
- ^ Hronologija NOB 1963, str. 575.
- ^ a b Hronologija 2 1980, str. 215.
- ^ a b „Branko N. Filipović: MRTVI NE ZBORE drugi deo”. montenegrina.net. n.d.
- ^ a b Zbornik NOR 1949, str. 357.
- ^ Narodni heroji 1 1982, str. 131.
- ^ Zbornik NOR 1949, str. 590.
- ^ Hronologija NOB 1963, str. 569.
- ^ Hronologija NOB 1963, str. 580.
- ^ Hronologija 2 1980, str. 216.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu jugoslovenskih naroda, tom II, knjiga I — Bilten Vrhovnog štaba Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije 1941—1945. Beograd: Vojno-istorijski institut Jugoslovenske armije. 1949. COBISS.SR 58734343
- Hronologija oslobodilačke borbe naroda Jugoslavije 1941—1945. Beograd: Vojnoistorijski institut. 1963. COBISS.SR 50018311
- Čuvari našeg neba. Beograd: Vojnoizdavački zavod. 1977. COBISS.SR 165914119
- Hronologija revolucionarne delatnosti Josipa Broza Tita. Beograd: Export-press. 1978. COBISS.SR 50094343
- Leksikon Narodnooslobodilačkog rata i revolucije u Jugoslaviji 1941—1945. tom I. Beograd—Ljubljana: Narodna knjiga—Partizanska knjiga. 1980. COBISS.SR 49291527
- Leksikon Narodnooslobodilačkog rata i revolucije u Jugoslaviji 1941—1945. tom II. Beograd—Ljubljana: Narodna knjiga—Partizanska knjiga. 1980. COBISS.SR 49300743
- Hronologija radničkog pokreta i SKJ 1919—1979. tom II 1941—1945. Beograd: Narodna knjiga; Institut za savremenu istoriju. 1980. COBISS.SR 49272583
- Narodni heroji Jugoslavije tom I. Beograd: Narodna knjiga. 1982. COBISS.SR 48700167
- Narodni heroji Jugoslavije tom II. Beograd: Narodna knjiga. 1982. COBISS.SR 48703239
- Petričević, Jozo (1987). Jurica Ribar — slikar i revolucionar. Zagreb: Radničke novine. COBISS.SR 60763916
