Crkva Svetog Pantelejmona u Prizrenu
| Crkva Svetog Pantelejmona u Prizrenu | |
|---|---|
| Opšte informacije | |
| Mesto | Prizren |
| Opština | Prizren |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | kraj 14. veka |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture od izuzetnog značaja |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture Kosova i Metohije |
Crkva Svetog Pantelejmona u Prizrenu jedna je od mnogobrojnih crkava u ovom gradu, koja najverovatnije potiče iz 14. veka. Rekonstruisana je 1937. godine na mestu stare crkve iz srednjeg veka.[1]
Položaj i stanje zaštite[uredi | uredi izvor]
Crkva Svetog Pantelejmona se nalazi u delu Prizrena koji je po crkvi dobio ime Panteliji. Crkva je izuzev sa ulične pritešnjena između većeg broja dograđenih i novoizgrađenih višespratnih kuća.[1]
Crkva je u njenoj istoriji više puta devastirana od strane Osmanlija a zadnji put od strane Albanaca, koji od 1014. godine, kada se prvi put pominje Prizrenska episkopija utiču na to da se zastrašivanjem i skrnavljenjem srpskih svetinja vrši odnošenja stare arhive i preostalih dragocenosti, iz ove i drugih prizrenskih crkava, i time praktično utiče da zamre drevno episkopsko središte i to pod protektoratom misije UN i snaga KFOR-a.
Zbog divlje gradnje i opšte nebrige o ovoj crkvi i po svemu sudeći brojni garđevinski elementi sa ove crkve ugradđeni su u temelje novih albanskih kuća. Ministarstvo kulture samoproglašene države Kosova pored potpune stručne neobučenosti ne pokazuje nikakvo interesovanje za crkvu Svetog Pantelejmona u Prizrenusrpsku, kao i za ostalu kulturnu baštinu, srpskog naroda u Prizrenu i na celom prostoru Kosova i Metohije.
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Župan Stefan Nemanja osvojio je privremeno Prizren, 1189/1190. godine da bi ga potom njegov sin Stefan Prvovenčani oko 1214. godine pripojio srpskoj srednjovekovnoj državi. Od tada Prizren se naglo razvijao i postao jedan od prvih među malobrojnim gradovima srednjovekovne Srbije. Njegovo ekonomsko jačanje pada naročito u vreme kralja Milutina i careva Dušana i Uroša gde je povremeno bivala i njihova prestonica. Tako Prizren postaje ne samo carsko već i značajno versko uporište, u kome su se gradili novi i obnavljali stari hramovi.[2]
Kako je crkva izgrađena u 14. veku može se pretpostaviti da je to bilo u periodu kada je prema povelji manastira Svetog Petra Koriškog, odnosno starcu Grigoriju (koja je datirana na 19. maj 1343. godine), kaže se da je Dušan (tada kralj) došao u Prizren,...obnoviti i s zdati crk v manastir Kraljevstva mi. Posle tog njegovog boravka nastalo je nekoliko crkava u Prizrenu.
O boravku cara Dušana u jesen 1347. godine u Prizrenu saznajemo i iz jednog njegovog pisma Dubrovniku, u kome se kaže: quando la segnoria imperial venie a Presariu ud INCHARAR la sua acelesia de Santo Archangelo. Boravak kralja Dušana 30. septembra 1341. godine nije bio u vezi sa manastirom Svetog Arhanđela, dok su ostala tri boravka vezana za podizanje istog.[3]
Posle smrti cara Uroša Prizren je držao kralj Vukašin do 1317. godine, a potom Đurđe Balšić od 1372. do 1376. godine. U ruke Osmanlija pao je posle Novog Brda 1455. godine. Posle austrijskog sloma i velike seobe pod patrijarhom Arsenijem III Čarnojevićem 1690. godine zapisao je u letopisima „da je Prizren tako opusteo da na njegovim trgovima raste tolika trava da je kosci kose“.[3]
Crkva Svetog Pantelejmona u Prizrenu je u ovom za Srpski narod i Prizren tužnom periodu, zapuštena i prekrivena korovom ozbiljano oštećena.
Prizren je 17.oktobra 1912. godine oslobodila od Osmanlijskog carstva srpska vojska. Za vreme Prvog svetskog rata bio je ponoovo okupiran, ovoga puta od bugarske vojske.[3]
Između dva svetska rata Prizren je bio u sastavu Kraljevine Jugoslavije, pa je u tom period (1937) obnovljana Crkva Svetog Pantelejmona na mestu stare crkve iz Srednjeg veka.
Tokom Drugog svetskog rata od nemačke i italijanske vojske i pod njihovim tutorstvom prizren je priključen tzv. „Velikoj Albaniji“. Oslobođen je 19. Novembra 1944. godine, i sve do 2004. godine crkva Crkva Svetog Pantelejmona, je bila bez značajnih oštećenja.
Devastacija crkve 2004.[uredi | uredi izvor]
Albanci su i pored prisustva jedinice KFOR-a marta meseca 2004. godine crkvu zapalili iznutra.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „Obnova crkve Svetog Pantelejmona u Prizrenu”. Društo prijatelja manastira Sveti Arhangeli kod Prizrena. Pristupljeno 12. 3. 2016.
- ^ „Istorija grada Prizrena”. Društvo prijatelja manastira Sveti Arhangeli kod Prizrena. Pristupljeno 12. 3. 2016.
- ^ a b v „ZNAČAJ PRIZRENA KAO PRESTONOG MESTA SRPSKE SREDNjOVEKOVNE DRŽAVE”. Društvo prijatelja manastira Sveti Arhangeli kod Prizrena. Pristupljeno 12. 3. 2016.
