Crkva Ugande

Crkva Ugande je provincija članica Anglikanske zajednice. Trenutno postoji 37 dijaceza koje čine Crkvu Ugande, a na čelu svake je biskup.

Svaka dijaceza je podeljena na arhiđakonate, na čijem je čelu stariji sveštenik poznat kao arhiđakon. Arhiđakonatije se dalje dele na parohije, na čelu sa parohom. Parohije su podeljene na potparohije, na čijem čelu su čteci laici. Prema popisu stanovništva iz 2014. godine, 32% Uganđana smatra se povezanim sa crkvom, u poređenju sa 36,7% u popisu stanovništva iz 2002. godine.

Nadbiskup

Trenutni primas i mitropolitanski nadbiskup je Stiven Kaziimba, koji je ustoličen u martu 2020. godine. Dijaceza Kampala je fiksno nadbiskupsko sedište, ali za razliku od mnogih drugih fiksnih mitropolitanskih sedišta, nosilac vlasti zvanično nije poznat kao Nadbiskup Kampale, ali nosi duži naslov Nadbiskup Ugande i biskup Kampale.

Istorija

Primarni izvor za ovaj odeljak naveden je u odeljku Reference u nastavku

Rabi razvoj (1877–1897)

Šergold Smit i C. T. Vilson iz Crkvenog misionarskog društva bili su prvi evropski anglikanski misionari u Ugandi kada su stigli u junu 1877. Oni su, zajedno sa ostalima koji su stigli kasnije, bili smešteni u sudu Kabake (kralja) u Bugandi blizu sadašnje Kampale.

Kabaka Mutesa I bio je poznat po svojoj brutalnosti i koristio je rivalstvo anglikanaca, rimokatolika i muslimana kako bi pokušao da uravnoteži uticaje sila koje su podržavale svaku grupu. Njegov naslednik, Kabaka Mvanga II, zauzeo je agresivniji pristup proterivanjem misionara i insistiranjem na tome da hrišćanski obraćenici napuštaju veru pod pretnjom mučenja ili smrti.

Trojica anglikanaca Uganđana su ubijena 1885. godine, a dolazeći nadbiskup provincije Istočne Ekvatorijalne Afrike, Džejms Hanington, uhapšen je, zatvoren i kasnije pogubljen po naređenju Kabake. Džozef Mukasa, rimokatolički sveštenik i službenik suda u Bugandi, prekorio je delo, uhapšen je i odrubljena mu je glava. Ovo je bila najava velikih progona i ubistava anglikanaca i rimokatolika od 1886. do 1887. godine. Oni koji su ubijeni u tom periodu pamte se kao mučenici Ugande.

Ovaj incident je doveo do mešanja Imperijalne britanske istočnoafričke kompanije koja je podržala pobunu protiv Mvange II od strane hrišćanskih i muslimanskih grupa. Mvanga II je na kraju svrgnut 1888. godine, a zamenio ga je njegov polubrat Kiveva. Muslimanska frakcija je zbacila Kivevu, a zamenio ga je brat musliman Kalema. Britanske snage su prisilile Kalemu da abdicira i vratile presto Mvangi II koji je 1894. godine prihvatio status Ugande kao britanskog protektorata. Ovi događaji su garantovali dugoročnu održivost anglikanske crkve u Ugandi.

Dijaceza Ugande (1897–1961)

Alfred Robert Taker je postao treći biskup Istočne ekvatorijalne Afrike 1890. godine, a 1899. godine stvorena je dijaceza Ugande i Taker je postao prvi biskup Ugande. Prvi Uganđani su rukopoloženi 1893. godine, a Buganda je osnovana kao centar za evangelizaciju u području Velikih jezera. Jedan od najslavnijih autohtonih anglikanaca tog perioda je Apolo Kivebulaja, koji je poznat i kao „apostol Pigmeja“ zbog svog rada među narodom Pigmeja u istočnom Kongu.

Anglikanski rast u Ugandi je bio uspešan početkom 20. veka a jedan od najznačajnijih doprinosa anglikanske crkve bio je u oblasti obrazovanja. Prve osnovne škole osnovane su 1890-ih. U Mukonu je 1913. godine osnovano Bogoslovsko učilište Biskup Taker i ova institucija je na kraju proširena na današnji Hrišćanski univerzitet Ugande. Slično tome, crkva je preuzela vodeću ulogu u javnom zdravstvu osnivanjem bolnice Mengo 1897. godine.

Taker je predložio kontroverzne mere za crkveni ustav koje bi dodelile značajnu moć domorodačkim anglikancima u onome što je bilo poznato kao Zavičajna anglikanska crkva. Ovim radikalnim predlozima suprotstavili su se misionari, što je rezultiralo crkvenom hijerarhijom koja je prvenstveno bila ekspatriotska do nezavisnosti Ugande decenijama kasnije.

Pedesetih godina prošlog veka pojava generacije vođa crkve Ugande počela je da zamenjuje iseljeničku hijerarhiju. Festo Kivengere, koji je kasnije postao biskup Kigezija 1972. godine, prvi put je putovao u Evropu kao evanđelista. Kao međunarodna ličnost bio je zajednički osnivač Afričkog evangelističkog preduzeća.

Provincija Ugande, Ruande i Burundija (1961–1980)

Rast crkve Ugande prepoznat je u anglikanskoj zajednici 1961. godine uspostavljanjem provincije Uganda i Ruanda-Urundija (kasnije provincije Uganda, Ruanda i Burundi); novu provinciju ustanovljena od Džefri Fišera, nadbiskupa Kenterberija, 16. aprila 1961. u katedrali Namirembe. Lesli Braun, biskup Namirembe (biskup Ugande do 1960), izabran je 1960. godine i postavljen (u inauguracionoj službi provincije) kao prvi primas, mitropolit i nadbiskup. Brauna je 1966. nasledio prvi ugandski nadbiskup Erika Sabiti.

Odnosi između anglikanaca i rimokatolika koji su bili zategnuti od borbi 1892. godine zaokružili su uspostavljanje Ugandskog zajedničkog hrišćanskog saveta. Savet je uključuio i malu Pravoslavnu crkvu Ugande.

Idi Amin je 1971. godine došao na vlast državnim udarom i u početku ga je stanovništvo Ugande dočekalo sa oduševljenjem. Brutalna i korumpirana priroda režima postala je uskoro očigledna, a hirotonijom Jananija Jakalije Luvuma za novog nadbiskupa 1974. godine, Anglikanska crkva je postala otvorenija u suprotstavljanju politici Idi Amina. To je dovelo do pogubljenja nadbiskupa 1977. godine po Aminovom naređenju.

Provincija Uganda (1980–present)

Rušenjem Amina 1979. postepeno je nastavljen normalan život u Ugandi, mada je mir na severu Ugande ostao nedostižan uz pobunu Gospodnje vojske otpora. Vinifred Očola, supruga prvog biskupa Kitguma, ubijena je 1997. godine od nagazne mine. Biskup Očola je, međutim, nastavio da radi u pravcu mira i pomirenja u severnoj Ugandi.

Ruanda i Burundi su 1980. godine uzdignuti u zasebnu provinciju. Crkva Ugande igrala je aktivnu ulogu u promociji svesti i prevencije AIDS-a u Ugandi. Kao rezultat ovih i drugih napora u zemlji, Uganda je počela da preokreće efekte AIDS-a na svoje društvo.

Dom biskupa je 28. septembra 2011. godine izabrao je prvog episkopa za novu dijacezu Južne Ankole, koja je stvorena iz delova dijaceza Ankole i Zapadne Ankole.

Ekumenski odnosi

Kao i mnoge druge anglikanske crkve, i anglikanska crkva Ugande je članica ekumenskog Svetskog saveta crkava. U oktobru 2009. godine, rukovodstvo crkve Ugande reagovalo je na vatikansko predloženo stvaranje ličnih ordinarijata za nezadovoljne tradicionalističke anglikance rekavši da, iako pozdravlja ekumenski dijalog i deli moralnu teologiju sa Katoličkom crkvom, trenutne strukture GAFCON-a već zadovoljavaju duhovne i pastoralne potrebe konzervativnih anglikanaca u Africi.

Anglikansko prestrojavanje

Crkva Ugande bila je aktivna u anglikanskom prestrojavanju, kako na Globalnom jugu, tako i u Društvu ispovednih anglikanaca. One su jedna od afričkih crkava koje su prekinule vezu sa Episkopalnom crkvom u Sjedinjenim Državama zbog prihvatanja necelibatske homoseksualnosti i složila se da pruži pastoralni nadzor i podršku novim anglikanskim crkvama u Severnoj Americi u tekućem preuređivanju anglikanaca. Nadbiskup Henri Orombi, tadašnji primas, je 2005. godine takođe je kritikovao prihvatanje sveštenstva od strane Engleske crkve u istopolnim civilnim partnerstvima.

Crkva Ugande je 2. septembra 2007. godine posvetila američkog biskupa Džona Gernsija iz Virginije da nadgleda mnoge američke parohije koje podržava. Crkva Ugande je izjavila 23. juna 2009. godine da je u punoj zajednici sa Anglikanskom crkvom u Severnoj Americi, denominacijom koju su formirali američki i kanadski anglikanci suprotstavljeni postupcima svojih nacionalnih crkava u vezi sa homoseksualnošću.

Nadbiskup Ntagali 2013. godine nije odobrio odluku engleske crkve da sveštenstvu u civilnim partnerstvima dozvoli da postanu biskupi. Rekao je: „Veoma je obeshrabrujuće čuti da je Engleska crkva, koja je jednom donela jevanđelje Isusa Hrista u Ugandu, napravila tako značajan iskorak od samog tog jevanđelja koje nam je donelo život, svetlost i nadu“. Nadbiskup Ntagali takođe je ponovio protivljenje sličnim odlukama koje su donosile druge zapadne anglikanske provincije. „Nažalost, moramo takođe izjaviti da ako Engleska crkva nastavi u suprotnom smeru, mi se moramo odvojiti od nje i spremni smo da preduzmemo iste radnje koje su podstaknute odlukama Episkopalne crkve (SAD) i Anglikanske crkve Kanade pre deset godina “.

Crkvu Ugande je na GAFCON III, održanom u Jerusalimu, od 17. do 22. juna 2018. godine, predstavljala velika delegacija od 272 člana, uključujući nadbiskupa Stanlija Ntagalija.