Četvrta sandžačka udarna brigada
| Četvrta sandžačka udarna brigada | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
| Postojanje | 1. decembar 1943 — maj 1945. Mesto formiranja: Pljevlja | |||
| Formacija | četiri bataljona | |||
| Jačina | 570 boraca[1] | |||
| Deo |  Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije | |||
| Angažovanje | ||||
| Odlikovanja |
| |||
| Komandanti | ||||
| Politički komesar | Živko Žižić | |||
Četvrta sandžačka brigada formirana je 1. decembra 1943. godine u Pljevljima od glavnine Pljevaljskog i Bjelopoljskog i manjeg dela Mileševskog NOP odreda i dobila naziv udarna. Imala je četiri bataljona sa ukupno 570 boraca. Popunjavana je novim borcima iz Sandžaka, a od septembra 1944. i sa teritorije Srbije. Bila je pod komandom Glavnog štaba Sandžaka do 4. marta 1944, a zatim u sastavu 37. sandžačke divizije.
Borbeni put brigade
[uredi | uredi izvor]Do polovine aprila 1944. dejstvovala je na teritoriji između Tare, Drine i Lima protiv nemačkih jedinica, četnika i muslimanske milicije Sandžaka. U drugoj polovini aprila, za vreme operacije Frilingservahen nemačkih i četničkih snaga i muslimanske milicije protiv jedinica NOVJ na slobodnoj teritoriji Sandžaka i za vreme povlačenja 37. divizije na levu obalu Tare, učestvovala je u odbrani te teritorije, a od 16/17. do 30. aprila u operacijama 37. i delova Treće divizije na neprijateljeve snage u Sandžaku. U borbama 25. aprila forsirala je Taru (kod Premćana i Lever Tare), odbacila četničke i nemačke jedinice, prodrla na liniju Krupice-Kosanica-Glibaći, zatim u neposrednu okolinu Pljevalja gde je nastavila borbe protiv četnika i Nemaca. Naročito se istakla noću 18/19. maja u zauzimanju jakog četničkog uporišta u Ljuću, kod Pljevalja.[1]
U periodu jun-jul dejstvovala je protiv nemačkih jedinica, četnika i muslimanske milicije na području Pljevlja-Prijepolje-Priboj-Rudo. U toku 3/4. jula forsirala je Lim (kod Kalfatovića i Čitluka), razbila četničke jedinice na desnoj obali Lima, zauzela Probojsku Banju, prodrla u rejon Nove Varoši, gde je znatno olakšala borbe 3. proleterske brigade sa kojom je odbacila četnike na desnu obalu Uvca. Zatim je dejstvovala na teritoriji između Lima i Čeotine. Naročito se istakla na Brašanskom brdu kod Prijepolja u žestokim borbama protiv nadmoćnijih nemačkih snaga od 22. do 25. jula. 1. avgusta oslobodila je Rudo, gde je razbila četiri četničke istočnobosanske brigade. U toku avgusta je između Lima i Uvca nanela težak poraz novoj četničkoj grupaciji od četiri brigade iz zapadne Srbije, koje je odbacila preko Uvca, zatim je dejstvovala na pravcu Prijepolje-Priboj; 13/14. avgusta oslobodila je Priboj i sa 3. proleterskom brigadom učestvovala u oslobođenju teritorije između Lima, Zlatara i Rudog. U drugoj polovini avgusta i prvoj polovini septembra vodila je oštre borbe protiv delova 14. puka nemačke 7. SS divizije „Princ Eugen” i 2. puka divizije „Brandenburg” na pravcima Priboj-Bijelo Brdo-Vardište i Nova Varoš-Kokin Brod-Zlatibor. U drugoj polovini septembra i u oktobru dejstvovala je sa Užičkim NOP odredom protiv četničkih snaga na prostoru Užice-Požega-planina Jelica-Guča-Arilje-Ivanjica-planina Javor. Tada je oslobodila Užice, Požegu 23/24. septembra, Arilje 19. septembra i Ivanjicu 24. oktobra. Od 1. do 28. oktobra vodila je borbe protiv glavnine četničkih snaga koje su se sa Dražom Mihailovićem tokom oktobra povlačile iz Srbije prema Sandžaku i Bosni. U novembru i decembru 1944. i prvoj polovini januara 1945. uspešno je dejstvovala na komunikaciji Sjenica-Prijepolje i u dolini Lima protiv jedinica nemačkog 21. i 91. armijskog korpusa tokom proboja iz okruženja odnosno proboja kroz Sandžak.[1]
Početkom 1945. brigada je, posle popune novim borcima iz Srbije i istočnog dela Sandžaka imala pet bataljona sa oko 3000 boraca. Posle oštrih borbi sa delovima nemačke 181. divizije, oslobodila je Priboj 12. januara. Zatim je, nastavljajući borbe protiv jedinica nemačke 181. divizije i muslimanske milicije , učestvovala u konačnom oslobođenju istočne Bosne. Dejstvovala je na pravcu Goražde-Rogatica-Pale-Trebević-Sarajevo. Naročito se istakla u borbama u rejonu Goražda koje je oslobodila 4/5. marta. Zatim se istakla u borbama za oslobođenje Stambolčića, Pala i Trebevića krajem marta i početkom aprila i Sarajeva 5-6. aprila tokom Sarajevske operacije. U maju je učestvovala u uništenju četničke grupacije Draže Mihailovića na području Drinjače, Srebrenice, Zvornika, Foče, Miljevine i Goražda.[1]
Kroz njene redove prošlo je ukupno oko 5000 boraca, od kojih je poginulo 285.[1]
Odlikovana je Ordenom zasluga za narod i Ordenom bratstva i jeidnstva.[1]
Reference
[uredi | uredi izvor]Literatura
[uredi | uredi izvor]- Gažević, Nikola (1974). Vojna enciklopedija, 8. tom. Vojnoizdavački zavod, Beograd.
