Pređi na sadržaj

Činkve Tere

Koordinate: 44° 7′ 10″ N 9° 43′ 00″ E / 44.11944° S; 9.71667° I / 44.11944; 9.71667
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Činkve Tere
Pogled na Nacionalni park Činkve Tere, koji prikazuje Monteroso, jedno od pet priobalnih naselja
Svetska baština Uneska
MestoLigurija, Italija
Koordinate44° 7′ 10″ N 9° 43′ 00″ E / 44.11944° S; 9.71667° I / 44.11944; 9.71667
Površina4,511.54 ha
Uključuje
Kriterijum(II)(IV)(V)
Referenca826-001
Upis1997 (21. sednica)
Veb-sajtwww.parconazionale5terre.it/Eindex.php
Činkve Tere na karti Italije
Činkve Tere
Lokacija Činkve Tere na mapi Italije
Prepoznatljiva arhitektura Činkve Tere
Vinogradi na terasama formiranim pomoću suhozida
Staza ljubavi na litici duž obale, od Riomađorea do Manarole
Lokalni voz Cinque Terre Express

Činkve Tere (ital. Cinque Terre, dos. ’Pet zemalja’) je priobalno područje u regiji Ligurija, na severozapadu Italije. Leži na zapadu okruga La Specija i čine ga pet naselja: Monteroso al Mare, Vernaca, Korniljija, Manarola i Riomađore. Ovo područje, zajedno sa okolinom, od 1999. godine[1] je deo Nacionalnog parka Činkve Tere, koji se od 1997.[2] nalazi na listi Uneskove svetske baštine.[3] Naselje Vernaca deo je asocijacije „Najlepša sela Italije“ (I Borghi più belli d'Italia), osnovane 2001. godine.[4]

Područje Činkve Tere je popularna turistička destinacija. Ono što ova naselja čini jedinstvenima jeste njihov položaj na strmim liticama i arhitektura prepoznatljiva po raznobojnim fasadama kuća. Mesta su poznata i po svojoj izolovanosti. Do njih se teško stiže automobilom ili autobusom. Međusobno su povezana uskim lokalnim putevima. Svih pet naselja povezano je prugom, pa se do njih može stići lokalnim vozom, takozvanim Cinque Terre Express-om,[5] ili brodom koji polazi iz luke La Specija.[2]

Istorija

[uredi | uredi izvor]

Zbog svog strateškog položaja na Sredozemnom moru ova oblast vekovima je bila na meti različitih osvajača. Još su Stari Rimljani zauzeli ovu oblast, preotevši je od lokalnog stanovništva. Ovaj pomorski centar opsedala su i varvarska plemena sa severa Evrope, zatim Vizantinci i Langobardi,[6] a često su bili meta i piratima.[1] Tek u 12. veku su konačno poraženi pirati iz severne Afrike, koji su kontrolisali i terorisali stanovnike ovih prostora najmanje 3 veka. U 16. veku ponovo počinju učestali napadi pirata, turskih i berberskih pljačkaša sa istoka, iz Tunisa i Alžira, koji su dolazili preko Tirenskog i Ligurijskog mora.[7]

Prvi dokumenti u kojima se pominjanje oblast Činkve Tere datiraju iz 11. veka. Prvo su naseljeni Monteroso i Vernaca, a kasnije i ostala mesta, koja su se u to vreme nalazila na teritoriji Republike Đenove. U 16. veku ojačana su postojeća utvrđenja i podignute nove odbrambene kule, kako bi se stanovništvo zaštitilo od sve učestalijih napada pirata. Čak i danas duž obale postoji nekoliko osmatračkih ispostava i sve su međusobno vidljive.[8]

Razvoj oblasti Činkve Tere započeo je sa planina u zaleđu, gde se stanovništvo bavilo uzgojem vinove loze i proizvodnjom vina i uopšte nisu bili zainteresovani za ribolov. Trgovina vinom je oduvek bila njihov glavni izvor prihoda. Oko 1300. godine počeli su da proizvode belo vino Vernaća (Vernaccia), koje je čak i Dante opevao u 24. pevanju Čistilišta, gde ga opisuje kao „najbolje belo vino koje možete naći“. Pored vina, u ovoj oblasti tradicionalno se gaje i masline. Prvi doseljenici su osnovali svoja naselja u brdima iznad Činkve Tere verovatno oko 10. veka. Tuje teren veoma strm, pa zemljište nije pogodno za obradu zbog svoje strmine, ali je klima bolja za gajenje vinove loze i maslina nego u zaleđu. Zbog toga je, izgradnjom suhozida, zemljište terasirano i prilagođeno sadnji vinograda i maslinjaka. Danas se, duž 14 km obale, protežu suhozidi u dužini od oko 7.000 km.[8]

Godine 1870. izgrađena je železnička pruga, što je ovu oblast otvorilo ka svetu,[6] ali i dovelo do iseljavanja stanovništva i nestanka tradicionalnih zanimanja.[8]

Tokom Drugog svetskog rata Činkve Tere je pretrpeo velike štete od bomardovanja i oružanih sukoba.

Sedamdesetih godina 20. veka dolazi do popularizacije ove oblasti i rasta turizma, što u Činkve Tere donosi prosperitet. Do tada se ribolovom bavio mali broj stanovnika, ali veselo oslikane ribarske kuće u tom kraju kasnih 70-ih postale su turistička atrakcija.

Zbog svojih izuzetnih kulturnih i ekoloških dobara, Unesko je 1997. godine uvrstio Činkve Tere na svoju listu svetske baštine.[9]

Nevreme sa obilnom kišom je 25. oktobra 2011. dovelo do poplave i pojave klizišta u oblasti Činkve Tere. Devet ljudi je nastradalo, a naselja su teško oštećena, posebno Vernaca i Monteroso al Mare.[10] Osim obilnih padavina ovom razaranju doprinelo je i to što je stanovništvo polovinom 20. veka napustilo tradicionalnu obradu terasastih vinograda, zbog manje isplativosti, pa su ove neobrađene površine postale podložne eroziji. Zemljište je delimično uravnotežila vegetacija koja se spontano razvila na napuštenim terasama.[11]

Saobraćaj i turizam

[uredi | uredi izvor]

Pristup oblasti Činkve Tere moguć je i automobilom, ali veliki problem predstavlja parking. Najbolji način prevoza je voz. Vozovi voze iz La Specije do svih pet naselja, kao i do glavnih regionalnih i nacionalnih destinacija.[12] Železničke stanice Činkve Tere nalaze se na liniji Đenova—Piza. Većina međugradskih vozova se ne zaustavlja u svih pet mesta, zbog čega je neophodno u La Speciji preći u regionalne vozove ili Cinque Terre Express. Na stanici Monteroso takođe staju i neki međugradski vozovi.

Redovni putnički trajekt saobraća između Levanta i La Specije, zaustavljajući se u svim naseljima osim u Korniljiji koja nema pristajalište, jer se ne nalazi na obali.[13] Brodovi takođe povezuju staru luku Đenove, Leriči i Porto Venere.

Putevi

[uredi | uredi izvor]

Kroz Nacionalnog parka Činkve Tere prolaze mnoge pešačke staze[14] i imenovane su prema sistemu numeracije SVA. Najpopularnija staza je Sentiero Verde Azzuro („Zeleno plava staza“), koja povezuje svih pet naselja. Zbog nestabilnog tla klizišta često dovode do zatvaranja pojedinih delova staza. Deonica Sentiero Azzurro, koja vodi od Riomađorea do Manarole, poznata kao Via dell'Amore („Staza ljubavi“) zatvorena je u jesen 2019. i predviđanja su bila da će se ponovo otvoriti tek 2024. godine.[15] Između ova dva mesta i dalje se može šetati, mada je druga staza strmija i duža od one zatvorene, duž obale.

Činkve Tere u kulturi

[uredi | uredi izvor]

Književnost

[uredi | uredi izvor]

Nobelovac Euđenio Montale u svojoj poeziji je veličao Činkve Tere.[16] Takođe ga i Dante Aligijeri pominje u Božanstvenoj komediji, upoređujući ga sa neravnom liticom Čistilišta.[17] Bokačo ga pominje u drugom romanu desetog dana u Dekameronu.[18] Gabriele D'Anuncio u svom delu Faville del Maglio hvali bela vina poreklom iz ovog područja,[19] baš kao i Dante vekovima pre njega.[8]

Film

[uredi | uredi izvor]

Godine 2013. Činkve Tere je bila jedna od lokacija snimanja filma Vuk sa Volstrita Martina Skorsezea.[20]

Animirani fantastično-humoristički film iz 2021. Luka smešten je u izmišljeni grad Portoroso, na italijanskoj rivijeri, smešten zapadno od Korniljije na izmišljenoj mapi. Izmišljeni grad Portoroso je inspirisan i osmišljen po uzoru na naselja Činkve Tere.[21][22]

Video igre

[uredi | uredi izvor]

U video igrici Hitmen iz 2016. prikazan je izmišljeni grad Sapienca, koji je inspirisan Vernacom i drugim gradovima na obali Ligurije.[23]

Gastronomija

[uredi | uredi izvor]

S obzirom na geografski položaj na Mediteranu, u lokalnoj kuhinji dominiraju morski plodovi. Inćuni iz Monterosa su lokalni specijalitet koji ima status zaštićene oznake porekla Evropske unije. Terase izgrađene na obroncima Činkve Tere koriste se za uzgoj grožđa i maslina. Ovaj kraj, kao i ceo region Ligurije, poznat je po pesto sosu, a fokača je uobičajeni lokalni hleb. Tipično pecivo koje se može naći u pekarama i picerijama je i farinata, slana i hrskava palačinka napravljena na bazi brašna od lebleblija. Grad Kornilja je posebno poznat po sladoledu napravljenom od lokalnog meda (miele di Corniglia).[24]

Grožđe iz Činkve Tere se koristi za proizvodnju dva lokalna vina. Istoimeno Činkve Tere i Sjaketra (Sciachetrà). Oba vina imaju ima status zaštićene oznake porekla. Druga popularna lokalna pića su grapa (grappa), rakija napravljenu od komine i limončelo, slatki liker napravljen od limuna. Služi se ohlađen posle jela i često se koristi u pripremi poslastica.[25]

Zaštita

[uredi | uredi izvor]

Italijansko ministarstvo za životnu sredinu je 1998. godine uspostavilo zaštićeno prirodno morsko područje Činkve Tere, kako bi se zaštitilo prirodno okruženje i promovisao društveno-ekonomski razvoj koji je u skladu sa prirodnim pejzažom područja. Danas ga svake godine posećuju milioni turista.[26] Godine 1999. osnovan je Nacionalni park Činkve Tere da bi se očuvala ekološka ravnoteža, zaštitio pejzaž i antropološke vrednosti lokacije.[27] Ipak, sve manji interes za kultivaciju i održavanje zidova terasa predstavlja dugoročnu pretnju za ovo područje. Zbog toga su se u zaštitu i očuvanje uključila organizacija World Monuments Watch, obezbeđujući sredstva za podršku studiji o očuvanju Činkve Tere. Nakon studije, napravljen je plan upravljanja područjem.[28]

Galerija

[uredi | uredi izvor]

Vidi još

[uredi | uredi izvor]

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ a b „Short History of Cinque Terre”. www.cinque-terre-tourism.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2024-10-19. 
  2. ^ a b Kovačević, Sara (2019-03-14). „Cinque Terre - 5 bajkovitih sela na obali Ligurijskog mora”. travel architect. Pristupljeno 2024-10-19. 
  3. ^ „Portovenere, Cinque Terre, and the Islands (Palmaria, Tino and Tinetto)”. UNESCO (na jeziku: engleski). Pristupljeno 19. 10. 2024. 
  4. ^ „Vernazza”. I Borghi più belli d'Italia (na jeziku: engleski i italijanski). Arhivirano iz originala 30. 4. 2024. g. Pristupljeno 4. 5. 2024. 
  5. ^ Dropuljić, Mija (2022-07-22). „Cinque Terre: 12 stvari koje trebaš znati prije nego posjetiš ovu popularnu talijansku destinaciju”. Under Dreamskies (na jeziku: hrvatski). Pristupljeno 2024-10-19. 
  6. ^ a b „Cinque Terre: history”. cinqueterre.a-turist.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2024-10-19. 
  7. ^ Manarola, Ufficio (2024-01-21). „Cinque Terre, the beginnings: we were not fishermen”. Arbaspaa (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2024-10-19. 
  8. ^ a b v g Manarola, Ufficio (2024-01-21). „Cinque Terre, the beginnings: we were not fishermen”. Arbaspaa (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2024-10-19. 
  9. ^ „Cinque Terre Adventure: A Comprehensive Travel Guide To Its 5 Beautiful Villages”. TheRogueTraveller. 2023-04-25. Pristupljeno 2023-04-26. 
  10. ^ Squires, Nick (26. 10. 2011). „Villages all but wiped out as storms batter Italy's 'Cinque Terre'”. The Daily Telegraph. Pristupljeno 6. 8. 2012. 
  11. ^ M. Agnoletti; A. Errico; A. Santoro; A. Dani; F. Preti (2019). „Terraced Landscapes and Hydrogeological Risk. Effects of Land Abandonment in Cinque Terre (Italy) during Severe Rainfall Events”. Sustainability. MDPI. 11 (1): 235. ISSN 2071-1050. OCLC 7964832494. doi:10.3390/su11010235 Slobodan pristup.  |hdl-pristup= zahteva |hdl= (pomoć)
  12. ^ „The Cinque Terre Train: A How-To Guide”. Walks. Walks of Italy. 2. 5. 2013. Pristupljeno 24. 3. 2021. 
  13. ^ „Cinque Terre: Prices and timetable of boats in Cinque Terre”. www.incinqueterre.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2020-08-20. 
  14. ^ Manual, The Adventure (2023-05-12). „The Best Cinque Terre Hikes”. The Adventure Manual (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2023-08-19. 
  15. ^ „Current situation of the Cinque Terre hiking trails”. cinqueterre.eu.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-06-06. 
  16. ^ "Eugenio Montale and the Literary Park"
  17. ^ „Divina Commedia/Purgatorio/Canto III - Wikisource”. it.wikisource.org (na jeziku: italijanski). Pristupljeno 2024-10-19. 
  18. ^ „Decameron/Giornata decima/Novella seconda - Wikisource”. it.wikisource.org (na jeziku: italijanski). Pristupljeno 2024-10-19. 
  19. ^ italiano, Touring club; Ricordo, Fondazione italiana Buon (1931). Guida gastronomica d'Italia-Introduzione alla Guida gastronomica d'Italia (rist. anast. 1931) (na jeziku: italijanski). Touring Editore. ISBN 978-88-365-2940-7. 
  20. ^ „Italy through its film sets”. Arhivirano iz originala 2018-01-28. g. Pristupljeno 2018-01-27. 
  21. ^ „On Location: How Disney and Pixar's Luca Recreated the Iconic Cinque Terre”. Conde Nast. 28. 4. 2021. 
  22. ^ E.B. (30. 4. 2021). „“Luca”, il film Pixar, è ambientato alle Cinque Terre. Ecco il trailer del cartoon più atteso del 2021”. Corriere della Sera (na jeziku: italijanski). Arhivirano iz originala 30. 4. 2024. g. Pristupljeno 4. 5. 2024. 
  23. ^ Wiltshire, Alex (24. 3. 2017). „How Hitman's Hokkaido level was made”. Rock Paper Shotgun (na jeziku: engleski). Gamer Network Limited. Arhivirano iz originala 7. 4. 2024. g. Pristupljeno 4. 5. 2024. „It’s based on Vernazza and some other towns down there on that shoreline” 
  24. ^ Steves, Rick (17. 8. 2010). Rick Steves' Best of Europe 2011. Avalon. ISBN 978-1-59880-656-4. 
  25. ^ „Limoncino or Limoncello? In the Cinque Terre only Limoncino!”. Arhivirano iz originala 2021-10-24. g. Pristupljeno 2019-06-23. 
  26. ^ Istituzione dell'area naturale marina protetta denominata "Cinque Terre" Arhivirano 2008-12-01 na sajtu Wayback Machine (G.U. della Repubblica Italiana n. 48 del 27 febbraio 1998)
  27. ^ Istituzione del Parco nazionale delle Cinque Terre Arhivirano 2009-02-27 na sajtu Wayback Machine (G.U. 17 dicembre 1999, n. 295)
  28. ^ World Monuments Fund - Cinque Terre

Spoljašnje veze

[uredi | uredi izvor]
Činkve Tere na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Чинкве_Тере&oldid=28958259”