Pređi na sadržaj

Šah-boks

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Šah-boks meč u Berlinu, 2008

Šah-boks je hibridni sport koji kombinuje dve tradicionalne discipline: šah i boks.[1][2] Dva takmičara igraju naizmenično runde blic šaha i boksa dok jedan ne pobedi matom ili nokautom. Takođe je moguće pobediti vremesnom kaѕnom kao i u normalnom šahu,kao i bokserskom odlukom ako je u šahovskoj rundi nerešeno.[3]

Obično se događaji održavaju u bokserskom ringu koristeći amatersku boksersku opremu i pravila. Šahovska runda se takođe igra u ringu sa pomeranjem stola, table i sedišta u i van ringa za svaku rundu.

Organi upravljanja šahovskim boksom su World Chessboxing Association i World Chess Boxing Organisation.[4]

Šah-boks je izmislio francuski strip umetnik Enki Bilal a prilagodio ga holandski umetnik performansa Iepe Rubing kao umetnički performans[5][6] da bi kasnije prerastao u takmičarski sport.[7][8][9] Šah-boks je posebno popularan u Ujedinjenom Kraljevstvu, Indiji, Finskoj, Francuskoj[10] i Rusiji.[11]

Istorija

[uredi | uredi izvor]

Ranija verzija kombinovanja šaha i boksa desila se u bokserskom klubu izvan Londona kasnih 1970-ih.[12] Braća Robinson su imali naviku da igraju partiju šaha jedan protiv drugog nakon treninga u svom bokserskom klubu. Koncept šahovskog boksa je prvi put spomenut 1979. u kung fu filmu The Mystery of Chess Boxing režisera Džozef Kuo, gde se odnosi na kinesku varijantu šaha, šangki. Kao omaž istoimenom filmu, bend Wu-Tang Clan je šah-boks uveo u široke narodne mase 1993. godine pesmom „Da Mystery of Chessboxin”.

Prvi šah-boks događaj organizovao je holandski umetnik Iepe Rubing. Rubingova ideja da stvori novi sport koji spaja dve discipline, šah i boks potiče iz stripa Froid Équateur iz 1992. godine, francuskog strip umetnika Enki Bilal, koji prikazuje svetski šampionat u šah-boksu. U stripu, međutim, protivnici se bore čitav boks meč pre nego što se suoče jedan sa drugim u partiji šaha. Smatrajući da je ovo nepraktično Rubing je dalje razvijao ideju sve dok se nije pretvorila u takmičarski sport kakav je šah-boks danas; sa naizmeničnim rundama šaha i boksa i detaljnim skupom pravila i propisa.[13]

Počeci

[uredi | uredi izvor]

Prvo takmičenje u šahovskom boksu održano je u Berlinu 2003. godine.[14] Iste godine u Amsterdamu[15] je održana prva borba na svetskom prvenstvu u saradnji sa Holandskim bokserskim savezom kao i Holandskom šahovskom federacijom i pod pokroviteljstvom WCBO-a koja je osnovana u Berlinu neposredno pre toga.[16] Holandski borci srednje kategorije Iepe Rubing i Žan Lui Venstra su se suočili u ringu. Nakon što je njegov protivnik prekoračio vremensko ograničenje u šahu, Rubing je pobedio u jedanaestoj rundi, upisavši se u istoriju kao prvi svetski šampion u šah-boksu.[17]

WCBO i WCBO

[uredi | uredi izvor]

Do 2012. Rubing u Berlinu i Tim Vulgar u Londonu postali su dve glavne ličnosti šah-boks scene. Rubingovi događaji su obično imali ozbiljniji ton, dok su Vulgarovi doneli atmosferu zabave i veću publiku. Ova dva šampiona novog sporta nisu uspela da se dogovore oko formiranja jedinstvenog stila, što je na kraju ostavilo sport sa dva upravljačka tela: Svetska šah-boks asocijacija (WCBA) i Svetska šah-boks organizacija (WCBO). Ovaj period u istoriji šah-boksa ovekovečen je u filmu By Rook or Left Hook – The Story of Chessboxing.[18]

2005–2008: Prvi šampioni

[uredi | uredi izvor]
Šahovska runda u šah-boks meču 2008

Prvo Evropsko prvenstvo u šah-boksu održano je u Berlinu 1. oktobra 2005. godine.[19][20] Sadašnji komentator šahovskog boksa Andreas Dilšnajder poražen je od Tihomira Dovramađijeva (FIDE majstor[21][22]) kada je predao u devetoj rundi šaha,[23] čineći potonjeg prvim evropski šampion u šah-boksu.[24][25] Video izveštaj nemačkog televizijskog kanala RBB[26] je detaljno predstavio događaj.[27] 2006. godine više od 800 gledalaca ispunilo je Glorija teatar u Kelnu za kvalifikacionu borbu za svetsko prvenstvo između Zorana Mijatovića i Franka Stolta. Frank Stolt je pobedio u sedmoj rundi šaha nakon predaje protivnika. Nakon kvalifikacija za titulu 2006. godine, Frank Stoldt se borio protiv Amerikanca Dejvida Depta u novembra 2007. u Berlinu za prvu titulu svetskog šampiona u poluteškoj kategoriji. Više od 800 karata prodato je za događaj u klubu Tape u Berlinu, što ga čini najvećom borbom za titulu u šah-boksu do tada. Stoldt je pobedio Depta u sedmoj rundi i time učvrstio status Berlina kao vodećeg grada u svetu šah-boksa i postao prvi nemački šampion sveta.[28]

2008–2011: Rast

[uredi | uredi izvor]

Šah-boks je prvi put dobio priznanje od Međunarodne šahovske federacije FIDE aprila 2008. godine; njen predsednik Kirsan Iljumžinov je učestvovao u demo borbi šah-boksa u Elisti.[29] 2008. godine osnovani su šahovski klubovi u Londonu i Krasnojarsku.[30] 2009. godine, Šah-boks klub u Los Anđelesu; prvi te vrste u Sjedinjenim Američkim Državama, a posle njega njujorški šah-boks klub 2010.

2011–2014: Globalna ekspanzija

[uredi | uredi izvor]

Godine 2011, WCBO i globalna šah-boks zajednica, napravili su najveći iskorak u svom razvoju do tada osnivanjem Šah-bok organizacije Indije i ekspanzijom u Aziji, uključujući šah-boks organizacije Kine i Irana, osnovane 2012. Pored toga, nastaje šah-boks organizacija SAD-a. A evropski pokret je ojačan osnivanjem Italijanske šah-boks federacije 2012. WCBO je postao registrovana asocijacija prema nemačkom zakonu 2014. godine osnovan je Chess Boxing Global Marketing CBGM GmbH; od maja 2013. odgovoran je za organizovanje svih profesionalnih šahovskih borbi širom sveta i pre svega za organizaciju Svetskog prvenstva u šah-boksu.

Šahovsku boksersku organizaciju Indija osnovao je 2011. zvaničnik u kik-boksu i bivši šampion Indije u kik-boksu i karateu Montu Das. Ovim je rast šahovskog boksa u Aziji dobio zamah, a prvu šah-boks organizaciju u zapadnoj Aziji već je izgradio u narednoj godini drugi iskusni zvaničnik u svetu kik-boksa, Fereidoun Pouia, koji je pokrenuo šah-boks organizaciju Irana.

2013 i 2014 nastaju Moskovski šah-boks klub i Finski šah-boks klub.

Pravila

[uredi | uredi izvor]

Meč se sastoji od jedanaest naizmeničnih rundi šaha i boksa, koje počinju i završavaju šahom. Svaka bokserska runda traje tri minuta, nakon čega sledi pauza od jednog minuta. Šahovske runde su vremenski ograničene, na po devet minuta dodeljenih svakom igraču i bez povećanja na satu nakon što je napravljen potez.[31]

Odluke

[uredi | uredi izvor]

Utakmica u šah-boksu može se završiti na bilo koji od sledećih načina:

  • Pobeda nokautom ili tehničkim nokautom u boksu
  • Pobeda šah-matom u šahu
  • Poraz zbog prekoračenja vremena šahovske partije; blic šah
  • Poraz predajom u bilo kojoj disciplini
  • Diskvalifikacija jednog borca od strane sudije u bilo kojoj disciplini nakon više upozorenja (za produženu neaktivnost, predugo vreme igranja, kršenje pravila, itd.)
    • Ovo pravilo sprečava borca koji je u nepobedivoj poziciji u jednoj disciplini da odugovlači da pokuša da pobedi u drugoj.

Ako se partija šaha završi nerešeno pre poslednje runde, održava se još jedna runda boksa. Ako se i ova runda završi bez čiste pobede, borac koji je ispred po bokserskim poenima pobeđuje u ukupnom meču. Ako se šahovski žreb dogodi u poslednjoj rundi, borac koji ima prednost po bodovima se odmah proglašava za pobednika. U oba slučaja, ako se borba završi sa izjednačenim brojem poena, onaj koji igra crne šahovske figure pobeđuje u borbi, jer nema prednost prvog poteza u šahu.

Težinske kategorije

[uredi | uredi izvor]

Kao i boks, šah-boks se deli na težinske kategorije. Trenutno se sledeće odnose na profesionalne događaje u šah-boksu:

muškarci (17+ godina)

[uredi | uredi izvor]
  • laka do 70 kg
  • srednja do 80 kg
  • polu-teška do 90 kg
  • teška preko 90 kg

Žene (17+ godina)

[uredi | uredi izvor]
  • laka do 55 kg
  • srednja do 65 kg
  • polu-teška do 75 kg
  • teška preko 75 kg

Posebni zahtevi i obuka

[uredi | uredi izvor]

Šah-bokser mora da ima jake veštine i u šahu i u boksu da bi mu se dozvolilo da se takmiči u profesionalnoj šah-boks borbi. Trenutni minimalni zahtevi za borbu su Elo rejting od 1.600 i bar pedeset amaterskih mečeva u boksu ili nekoj drugoj sličnoj borilačkoj veštini. Jedan odlučujući faktor u šah-boksu je da borci uglavnom moraju da treniraju brzi šah; veštine koje zahteva brzi šah se razlikuju od onih za šah koji koristi klasične kontrole vremena. Međutim, šah-boks nije samo sposobnost da se savladaju oba sporta, već pre svega, da se izdrži prelazak sa jednog sporta gde se traži snaga (prevashodno) na drugi gde se traži taktičko razmišljanje. Posle tri minuta boksa i 1 minuta pauze protivnici moraju da se suoče jedan sa drugim za šahovskom tablom pritom moraju da deluju smireno i taktički razmišljaju. Ova promena postaje sve teža za sportiste kako takmičenje odmiče.

Za uvežbavanje ovih veština koristi se specijalizovani trening šah-boksa u kome se kombinuju fizički intervalni oblici treninga sa blic ili brzim šahovskim igrama. Time borci usvajaju ritam borbe u šahu. Oni će koristiti vežbe poput „šaha na stazi“ i „šaha na stepenicama“, u kojima će partneri u treningu igrati 18-minutnu partiju brzog šaha u šest rundi, sa intenzivnim vežbama trčanja između, poput sprinta na 400 metara ili sprinta stepenicama. Druge uobičajene metode treninga kombinuju igre brzine šaha sa vežbama snage kao što su sklekovi. Klasični trening šah-boksa je sparing u kutiji u kombinaciji sa igrom brzog šaha.

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ „List of Sports - Every sport from around the world”. www.topendsports.com. 
  2. ^ Hawkes, Chris (2020). My encyclopedia of very important sports (First American Edition izd.). New York: DK Publishing. ISBN 978-1465491510. 
  3. ^ „chess-boxing”. prezi.com (na jeziku: engleski). 
  4. ^ „fighting is done in the ring and wars are waged on the board - Deutsch-Übersetzung – Linguee Wörterbuch”. Linguee.de (na jeziku: nemački). 
  5. ^ „ESPN.com - E-Ticket: By Hook Or By Rook”. www.espn.com. 
  6. ^ Moss, Stephen (9. 11. 2005). „Wanna piece of this?”. The Guardian. 
  7. ^ Bender, Justus (22. 9. 2005). „Königsdisziplin”. Die Zeit (na jeziku: nemački). 
  8. ^ „Chess Boxing | Awakening Fighters”. www.awakeningfighters.com. 
  9. ^ „Pionir” (PDF). 
  10. ^ „Federation Française de ChessBoxing” (na jeziku: francuski). 
  11. ^ „Information about Chess Boxing – Academic Chess”. web.archive.org. 17. 4. 2021. Arhivirano iz originala 17. 04. 2021. g. Pristupljeno 17. 05. 2024. 
  12. ^ „Chessboxing - the bizarre craze that started in a Kidbrooke youth club”. News Shopper (na jeziku: engleski). 17. 9. 2012. 
  13. ^ Calhoun, Ada (10. 7. 2008). „Breaking News, Analysis, Politics, Blogs, News Photos, Video, Tech Reviews”. Time. 
  14. ^ „Chess Boxing”. UCOLOURS. Arhivirano iz originala 24. 01. 2021. g. Pristupljeno 18. 05. 2024. 
  15. ^ „Chess-Boxing: un connubio speciale - Sold Out”. web.archive.org. 25. 10. 2020. Arhivirano iz originala 25. 10. 2020. g. Pristupljeno 18. 05. 2024. 
  16. ^ „Chessboxing fever in the UK”. BBC News. 
  17. ^ „Guinness World Records”. Pristupljeno 18. 5. 2024. 
  18. ^ „MDFF 2021 - By Rook or Left Hook - The Story of Chessboxing”. We are moving stories. 24. 7. 2021. Pristupljeno 18. 5. 2024. 
  19. ^ „CHESS BOXING- NETHERLANDS - MartialAsk”. www.martialask.com. Pristupljeno 23. 12. 2017. 
  20. ^ „Boxeo y ajedrez se unen en el Chess boxing | RPP Noticias”. rpp.pe (na jeziku: španski). 4. 5. 2011. Pristupljeno 4. 5. 2011. 
  21. ^ Di Felice, Gino (2017). Chess international titleholders, 1950-2016. Jefferson, North Carolina: McFarland & Company, Inc., Publishers. ISBN 978-1476671321. 
  22. ^ GmbH, ChessBase. „Tihomir Dovramadjiev player profile”. ChessBase Players (na jeziku: engleski). 
  23. ^ Dilschneider, Andreas. „Was war da los,Herr Dilschneider?”. 
  24. ^ „Chessboxing requires brain and brawn - UPI.com”. UPI (na jeziku: engleski). Pristupljeno 12. 06. 2023. 
  25. ^ „Tihomir Dovramadjiev - Gallery | CaanHub”. web.archive.org. 27. 10. 2020. Arhivirano iz originala 27. 10. 2020. g. Pristupljeno 25. 08. 2020. 
  26. ^ „1st European Chess Boxing Championship”. 20. 8. 2020. Pristupljeno 21. 12. 2021. 
  27. ^ „RBB Fernsehen”. Pristupljeno 12. 6. 2023. 
  28. ^ Kielmann (Fotos), Michael Bee (Text) und Christian (17. 6. 2012). „Frank Stoldt, Weltmeister im Schachboxen”. www.morgenpost.de (na jeziku: nemački). 
  29. ^ FIDE: „International Chess Federation - FIDE”. www.fide.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 28. 10. 2020. 
  30. ^ „HOLD THE BACK PAGE:”. The Irish Times (na jeziku: engleski). 
  31. ^ Linville (raync910), Ray (26. 4. 2019). „Are You Ready For Chess Boxing?”. Chess.com. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Шах-бокс&oldid=28949272”