Pređi na sadržaj

Štetl

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Jevrejsko venčanje sa klezmer muzičarima u štetlu, Isak Ašknazij

Štetl ili štetel ( jid. שטעטל, štetl (jednina); שטעטלעך , štetleh (množina)) je izraz na jidišu za male gradove sa pretežno aškenaskim jevrejskim stanovništvom koji su postojali u istočnoj Evropi pre Holokausta. Štetli (ili šteteli, štetlah, štetelah ili štetleh[1][2][3]) su se uglavnom nalazili u oblastima koje su činile zonu naseljavanja u 19. veku u Ruskoj Imperiji, kao i u Kongresnoj Poljskoj, Austrijskoj Galiciji, Kraljevini Rumuniji i u Kraljevini Mađarskoj.[4]

Na jidišu, veći grad, poput Lavova ili Černovicija, nazivao se štot ( jid. שטאָט), a selo se zvalo dorf (jid. שטאָט).[5] Štetl je deminutiv od reči štot sa značenjem „varošica”. Uprkos postojanju jevrejske samouprave (kehila / kahal), zvanično nije bilo posebnih jevrejskih opština, a štetl se nazivao mjastečko (ili mestečko, u ruskoj birokratiji) i to je bio tip naselja koji je nastao u bivšoj Zajednici Poljske i Litvanije i formalno je priznat i u Ruskoj Imperiji. Izraz „jevrejsko mjastečko„ se često koristio.[6][7]

Štetl kao fenomen jevreja aškenaza u istočnoj Evropi uništili su nacisti tokom Holokausta.[8]

Definicija

[uredi | uredi izvor]
Mapa koja pokazuje procenat Jevreja u zoni naseljavanja i Kongresnoj Poljskoj, oko 1905. godine

Johanan Petrovski-Štern definiše štetl kao „istočnoevropski grad sa glavnim trgom u privatnom posedu poljskog magnata, naseljen uglavnom, ali ne isključivo Jevrejima“ [9] Pojmom štetl se može opisati tradicionalni način života istočnoevropskih Jevreja. Štetlovi se opisuju kao pobožne zajednice koje slede ortodoksni judaizam, društveno stabilne i nepromenljive uprkos spoljnom uticaju ili napadima.

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ Speake, ur. (1999), „shtetl”, The Oxford Essential Dictionary of Foreign Terms in English (na jeziku: engleski), Oxford University Press, ISBN 978-0-19-989157-3, doi:10.1093/acref/9780199891573.001.0001, Pristupljeno 2021-03-28 
  2. ^ „Definition of SHTETL”. www.merriam-webster.com (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-03-28. 
  3. ^ „Shtetl: A Word that Holds a Special Place in Hearts and Minds”. www.rutgers.edu (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-03-28. 
  4. ^ Marie Schumacher-Brunhes, "Shtetl", European History Online, published July 3, 2015
  5. ^ „History of Shtetl”, Jewish guide and genealogy in Poland .
  6. ^ „Shtetl”. www.jewishvirtuallibrary.org. Pristupljeno 5. 4. 2019. 
  7. ^ Petrovsky-Shtern, Yohanan (2014). The Golden Age Shtetl. Princeton University Press. 
  8. ^ „How Shtetls Went From Being Small Towns to Mythic Jewish Idylls”. Tablet Magazine. 3. 2. 2014. Pristupljeno 5. 4. 2019. 
  9. ^ Petrovsky-Shtern, Yohanan (2014). The Golden Age Shtetl. Princeton University Press. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Штетл&oldid=27712115”