5. bataljon 14. srednjobosanske udarne brigade NOVJ

5. bataljon 14. srednjobosanske udarne brigade NOVJ
Zastava poljske narodnosti u SFRJ
Postojanje	7. maj 1944-avgust 1945. Mesto formiranja: Martinci, Prnjavorski srez
Deo	NOV Jugoslavije

5. bataljon 14. srednjobosanske udarne brigade NOVJ je bila partizanska vojna jedinica pripadnika poljske nacionalne manjine iz Bosne i Hercegovine, formirana u Martincima u prnjavorskom srezu 7. maja 1944. godine. Učestvovao je u borbama u središnjoj Bosni. U septembru 1944. godine preimenovan je u 3. bataljon, a raspušten u avgustu 1945. godine.

Tokom postojanja bataljona poginula su 93 njegova vojnika, od kojih 40 Poljaka.

Oznake

Bataljon je koristio belo-crvenu poljsku narodnu zastavu, sa crvenom petokrakom zvezdom nepravilnog oblika.

Hronologija ratnog puta bataljona

1944. godina

• 28. jun - u rejonu Starog Martinca i Devetine, oko 2 sata posle ponoći, četnička brigada od oko 600 ljudi napala je 5. bataljon, ali je odbijena sa znatnim gubicima.
• 31. jul–1. avgust – borbe sa jedinicama 1. kozačke konjičke divizije pukovnika fon Panvica na periferiji Prnjavora. Posle nekoliko napada, poljski bataljon se 1. avgusta povukao u planine. Sutradan su se kozaci povukli iz grada iza reke Save, a zatim je 5. bataljon ušao u grad.
• 6. septembar – zauzimanje Derventske tvrđave bez borbe. Zarobljene su četiri haubice i dva topa. Bivši vojnici Domobranske pukovnije (ustaške policije) stupili su u sastav 18. brigade.
• 11. septembar - zauzimanje odbranjene železničke stanice Lupljanica od Nemaca i 3 vagona cigareta, 2 vagona duvana i 1 vagona sanitetskog materijala. Poginulo 10 Nemaca. Gubici 5. bataljona – 1 ubijen, 7 ranjenih. Nekoliko dana kasnije - neuspeli napad četnika na 5. bataljon koji je pokrivao transport hrane za partizansku bolnicu u Prnjavoru.
• 18–28. septembar – učešće u opsadi Banje Luke. Tu se borilo oko 11.000 partizana protiv 12.000 Nemaca i ustaša. Snage NOVJ uspele su da zauzmu veći deo grada osim zamka gde su nacisti branili. Međutim, tada je deo 1. kozačke konjičke divizije i 13. SS brdske divizije „Handžar“ (ukupno oko 5.000 vojnika sa tenkovima i artiljerijom) pritekao u pomoć braniocima i primorao partizane na povlačenje.
• 7. novembar - uništenje koloseka na dionici od oko 5 km između stanica Lupljanica i Komarnice.
• 9. novembar - napad na kolonu od oko 400 esesovaca i ustaša koja se probijala prema Prnjavoru. Desetak Nemaca ubijeno.
• 12. novembar – miniranje koloseka između stanica Desice i Komarnice, usled čega je dignut u vazduh nemački oklopni voz sa posadom.
• 29. novembar – rušenje mostova u selima Kladare i Lupljanica.
• 18. decembar - napad (zajedno sa 4. bataljonom 18. brigade) na 3. brigadu Bosansko-krajinskog korpusa JVuO, usled čega je poražena. Poginulo 40 četnika. Zarobljena su 3 laka topa, 25 pušaka i 2 konja.

1945. godina

• 5. februar – bataljon prelazi reku Vrbas. Uništenje četničkih trupa u selima Karajzovce i Januzovce. U selu Topola izbija okršaj sa ustašama u kome 51 njih gine, a 60 ranjeno.
• 7. februar - neuspešan napad na bojnu od oko 400 ustaša iz Bosanske Gradiške. Napadači su u napadu na otvorenom terenu izgubili 39 mrtvih i nekoliko desetina ranjenih, a zatim su se povukli.
• 28. februar–1. mart - zauzimanje tačke otpora Karaule kod Žepca noću, ubijeno 20 Nemaca. Zarobljeni su top, mitraljez i 40 granata.
• 18. mart - napad na oko 100 Nemaca kod crkve u Stanoviji, poginulo 20 Nemaca. Zarobljena su 2 mitraljeza, 11 pušaka, 1 mitraljez, 3 pištolja i minobacač.
• 26. mart - samostalni napad na nemačka utvrđenja u Brezi i Rosuljama, poginulo 10 nemačkih vojnika.
• 8. april - napad na štab 21. brdskog armijskog korpusa u rejonu Gradišća.
• 25. april - 18. brigada dobila je naređenje da zaustavi pohod četnika. U selu Očauš četnike su blokirala 2 bataljona Jugoslovenske armije (NOVJ pre marta 1945), uključujući i poljsko-rusinski bataljon. U borbi je poginulo 13, a ranjeno 26 četnika. Zarobljeno je 5 lakih mitraljeza, 1 laki mitraljez i 24 puške.
• Borbe sa četnicima su nastavljene do 25. maja.

Literatura

• Komornicki, Stanislaw; Bielecki, Zygmunt; Bigoszewska, Wanda; Jonca, Adam (1984). Wojsko Polskie 1939.-1945. (na jeziku: poljski). Warszawa.