Jadransko pitanje
 |
| Istorija Dalmacije |
|---|
Jadransko pitanje ili Jadranski problem, u periodu poslije Prvog svjetskog rata, predstavlja rješavanje sudbine teritorija duž istočne obale Jadranskog mora koje su ranije pripadale Austrougarskoj. Korijen problema nalazi se u tajnom Londonskom ugovoru, koji je potpisan za vreme rata (26. april 1915), ali i u rastećem nacionalizmu, posebno u italijskom iredentizmu i jugoslovenstvu, što je na kraju dovelo do stvaranja Jugoslavije. Pitanje je bilo glavna prepreka kraju Pariske mirovnke konferencije, ali je djelimično rješen Rapalskim sporazumom između Kraljevine Italije i Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca (12. novembar 1920).
Pozadina
[uredi | uredi izvor]Austrougarska je izašla iz rata 3. novembra 1918. godine, kada je naredila svojim trupama da prestanu sa borbenim dejstvima. Primirje u Vili Đusti, potpisano je sa Italijom toga dana, a stupilo je na snagu 4. novembra, a 13. novembra je potpisano primirje u Beogradu, Italije sa svojim saveznicima na Balkanskom frontu. Italija je odmah počela da zauzima teritorije koje su joj ustupljene ugovorom iz 1915. godine, a istovremeno je južnoslovensko stanovništvo počelo sa obrazovanjem mesnih samouprava protiv austrougarskih vlasti i italijanske ekspanzije. Narodno vijeće Slovenaca, Hrvata i Srba osnovano je u Zagrebu 5-8. oktobra 1918. godine, a Država Slovenaca, Hrvata i Srba proglašena je 29. oktobra i istog dana je Sabor, legitimni parlament Hrvatske i Slavonije, proglasio nezavisnost od Austrougarske. Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca obrazovano je 1. decembra u Beogradu sjedinjenjem ove države sa Kraljevinom Srbijom
Dokazi
[uredi | uredi izvor]Stanovništvo
[uredi | uredi izvor]Glavne dokaze predstavila je Jugoslavija jer je na tim teritorijama živelo oko sedam miliona Slovena, gotovo celokupno stanovništvo.[1]
| Mjesto | Južni Sloveni | Procenti | Italijani | Procenti |
|---|---|---|---|---|
| Dalmacija | 610.669 | 96% | 18.028 | 2,8% |
| Rijeka | 15.687 26.602 uključujući Sušak |
— | 24.212 25.781 uključujući Sušak |
— |
| Gorica i Gradiška | 154.564 | 61% | 90.009 | 36% |
| Istra | 223.318 Zapadna zona: 58.373 Istočna zona: 135.290 |
57% | 147.417 Zapadna zona: 129.903 Istočna zona: 6.686 |
38% |
| Trst | 56.916 | 29,8% | 118.959 | 62,3% |
Od dalmatinskih ostrva, Italijani su većinu imali samo na Lošinju.[2] Kada je zaleđe Rijeke uključeno zajedno sa njenim predgrađem jugoslovenska većina je povećana. Italijanske pretenzije na Goricu i Gradišku su bile opšte prihvaćene, kao i pretenzije na slovenačka naselja oko Frulije.[3]
Na Konferenciji ugnjetenih naroda u Rimu (od 8. do 10. aprilu 1918), Italija je pružila zvaničnu podršku Krfskoj deklaraciji (20. jul 1917), jugoslovenskom dokumentu koji uz podršku Britanije i Francuske izražava potrebu za političkim ujedinjenjem Južnih Slovena.[4]
Geografija
[uredi | uredi izvor]Italijani su tvrdili da prirodnu geografsku granicu Italije čine Julijski i Dinarski Alpi i da se zbog toga austrougarsko primorje nalazi unutar geografske Italije.[2]
Vidi još
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Edinburgh Review 1920, str. 214.
- ^ a b Edinburgh Review 1920, str. 215.
- ^ Edinburgh Review 1920, str. 216.
- ^ Edinburgh Review 1920, str. 218.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Edinburgh Review, Longmans, Green & Co. The Peace Conference and The Adriatic Question. 1920: Edinburgh Review, Longmans, Green & Co. Arhivirano iz originala 23. 09. 2016. g. Pristupljeno 22. 09. 2016.
