Aleksandar
|
Aleksandar | |
|---|---|
|
| |
| Pol | muški |
| Značenje | zaštitnik ljudi |
| Srodna imena | Aleksandra, Sandra, Sanja, Saša, Aleksa |
| Članci na Vikipediji | Sve stranice koje počinju sa „Aleksandar” |
Aleksandar (grč. Αλέξανδρος) je muško ime grčkog porekla. Na grčkom jeziku znači „zaštitnik ljudi”. Gradi se od reči alexein što znači „braniti, zaštitnik”, i andros, što znači „čovek”. Ženski oblik imena je Aleksandra. Ime je najverovatnije nastalo i koristilo se kao jedan od epiteta za grčku boginju Heru, ženu Zevsovu — „zaštitnicu ljudi”[1]. Jedno je od najstarijih imena koje je još uvek u upotrebi.
Različiti jezici
[uredi | uredi izvor]Pojavljuje se u raznim narodima i jezicima, prvobitno kao Aleksandros (grč: Αλέξανδρος) i Aleksander (lat: Alexander). U većini evropskih jezika je to uglavnom Aleksander (dan: Alexander, eng: Alexander, nem: Alexander, hol: Alexander, šved: Alexander), polj: Aleksander, slo: Alexander, slo: Aleksander, ali se pojavljuje i kao Alehandro (špa: Alejandro) kod Španaca, Alesandro (ita: Alessandro) kod Italijana, i Aleksandreleks (fran: Alexandrelex) kod Francuza. Jedino kod Finaca je Aleksanteri (fin: Aleksanteri), a kod Mađara Šandor (mađ: Sándor).
Kod Slovena je Aleksandr kod Rusa i Čeha (rus: Aleksandr, češ: Alexandr) i Aleksandar kod Srba (srp: Aleksandar ).
U islamskom svetu je dobio drugačiji oblik: Skender kod Albanaca (alb: Skender), Iskender kod Turaka (tur: Iskender), i Al Iskandar kod Arapa (arap: Äl-Iskändär).
Varijacije imena
[uredi | uredi izvor]Varijacije imena:
- kod Rusa: Sanja, Saša.
- kod Srba: Aleksa, Aleksej, Aca, Aco, Leka, Leko, Leksa, Lesandro[2]
- kod Engleza: Al, Alek, Aleks, Alister i Zander.
- kod Mađara: Aleksa i Šandor.
- kod Italijana: Sandro.
- kod Francuza: Alehandre (Alexandre), Aleks (Alex)
Ime Aleksandar
[uredi | uredi izvor]
Po Aleksandru Makedonskom su i mnogi veliki gradovi dobijali svoje ime, a među njima je svakako najpoznatiji Aleksandrija, grad u Egiptu koga je osnovao sam Aleksandar Veliki, a koji je najpoznatiji po čuvenom Aleksandrijskom svetioniku, i po Aleksandrijskoj biblioteci. I mnogi drugi gradovi u Evropi i Aziji su nosili ime Aleksandrija: kako je Aleksandar Makedonski osvajao nove teritorije, tako je glavnim gradovima svojih pridodatih pokrajina davao ime Aleksandrija. Ta imena se ipak nisu zadržala.
Ime Aleksandar pojavljuje se još u grčkoj mitologiji nosi sin trojanskog kralja Prijama, istoriji poznatiji kao Paris. U istoriji najpoznatiji Aleksandar je svakako Aleksandar Makedonski, makedonski car, koji je ovo ime i proslavio, i po kome su kasnije mnogi vladari dobijali svoje ime.
Ime Aleksandar nosili su mnogi kraljevi i carevi: grčki (1), makedonski (4), ruski (3), škotski (3), srpski (2), jugoslovenski (1), bugarski (1) i poljski (1).
U hrišćanskoj hijerarhiji je Aleksandar bilo često ime. Kanonizovani sveci pravoslavne crkve koji nose ime Aleksandar su: Aleksandar Sloven, Aleksandar Solunski, Sveti Aleksandar i Aleksandar Nevski. Takođe, i osmorica katoličkih papa je nosilo to ime: papa Aleksandar I, papa Aleksandar II, papa Aleksandar III, papa Aleksandar IV, papa Aleksandar V, papa Aleksandar VI, papa Aleksandar VII, i papa Aleksandar VIII.
Aleksandar je ime koje se javlja u obe novije srpske dinastije, i kod Obrenovića i kod Karađorđevića. Ta činjenica uticala je na to da ime Aleksandar dobije epitet „kraljevskog imena”, zbog čega su mnoge srpske porodice svojim sinovima nadevale ime Aleksandar.
Imendani
[uredi | uredi izvor]U nekim zemljama se veoma mnogo pridaje značaj ličnom imenu i običaj je da se proslavlja imendan na dan sveca po kome je osoba dobila ime. Tako svaka osoba u toku godine dva puta priređuje slavlje u svoje ime: rođendan i imendan. Negde ima i više imena nego dana u godini, pa se nekim danima slave po dva ili više imendana.
Grci obeležavaju imendan za Aleksandra svakog 30. avgusta[3]. Kod Mađara se imendan za ime Aleksandar obeležava 3 puta godišnje: Šandor 26. februara, Aleksa (i Aleksandra) 18. marta, i opet Šandor 3. maja[4].
Prezimena
[uredi | uredi izvor]Pojavljuju se i prezimena sa osnovom „Aleksandar” u većini evropskih jezika i naroda. Tako imamo prezime Aleksander (engl. Alexander) u Ujedinjenom Kraljevstvu, Aleksandresku (rum. Alexandrescu) u Rumuniji, Aleksis (Alexis) u Nemačkoj i Francuskoj, Makalister u Škotskoj, itd.
U Srbiji postoje prezimena Aleksandrović, kao i Lekić.
Topografija
[uredi | uredi izvor]Najpoznatiji grad koji nosi ime nekog Aleksandra je svakako grad Aleksandrija u Egiptu.
U Srbiji postoje i grad Aleksandrovac i istoimena opština, kao i nekoliko sela: Aleksandrovac kod Babušnice, Aleksandrovac kod Žabara, Aleksandrovac kod Negotina.
U Makedoniji, od decembra 2006. Skopski aerodrom nosi ime „Aleksandar Veliki”[5].
Počasni nadimak
[uredi | uredi izvor]Albanski nacionalni heroj Đurađ Kastriot, dobio je svoje zvanje Skenderbeg tako što su mu Turci dali to ime ukazavši mu čast poređenjem sa Aleksandrom Velikim zbog njegovih vojnih uspeha. Za njegove vojne zasluge na strani Osmanskog carstva, od Turaka je dobio zvanje Iskander beg, Arnaut, poredivši njegovo ratničko umeće sa umećem Aleksandra Velikog[6].
Popularna kultura
[uredi | uredi izvor]Godine 2004. snimljen je i film Aleksandar, po scenariju Olivera Stouna,[7] a koji govori o životu Aleksandra Makedonskog.
Grci
[uredi | uredi izvor]- car Aleksandar, vizantijski car, vizantijski car.
- kralj Aleksandar Grčki, grčki kralj.
- kralj Aleksandar I Makedonski, makedonski kralj.
- kralj Aleksandar II Makedonski, makedonski kralj.
- car Aleksandar Veliki (356. p. n. e. — 323. p. n. e.), makedonski car.
- kralj Aleksandar IV Makedonski, makedonski kralj.
Rusi
[uredi | uredi izvor]- sveti Aleksandar Nevski (1220—1263), ruski svetitelj.
- car Aleksandar I Romanov (1777—1825), ruski car dinastije Romanov, vladao od 1801. do 1825.
- Aleksandar Puškin (1799—1837), ruski književnik.
- car Aleksandar II Romanov (1818—1881), car Rusije i kralj Poljske od 1855. do 1881.
- Aleksandar Aljehin (1892—1946), ruski šahista i svetski šampion u šahu.
- car Aleksandar III Aleksandrovič (1845—1894), ruski car od 1881. do 1894.
- Aleksandar Vasilevski ministar odbrane, vrhovni vojni zapovednik Sibira 1945. godine, maršal Sovjetskog Saveza.
- Aleksandar Borodin, ruski kompozitor.
- Aleksandar Vasiljevič Suvorov, ruski vojskovođa.
- Aleksandar Nikolajevič Lodigin, sovjetski pronalazač.
- Aleksandar Aleksandrovič Blok, ruski pesnik.
- Aleksandar Solženjicin, ruski književnik.
Srbi
[uredi | uredi izvor]
- knez Aleksandar Karađorđević (1806—1885), Karađorđev sin, knez Srbije od 1842. do 1858.
- kralj Aleksandar Obrenović (1876—1903), srpski kralj.
- kralj Aleksandar I Karađorđević (1888—1934), kralj Jugoslavije od 1921. do 1934.
- princ Aleksandar Karađorđević (r. 1945.), trenutni starešina dinastije Karađorđević
- Aleksandar Leko, srpski hemičar.
- Aleksandar Đorđević, srpski arhitekta.
- Aleksandar Đorđević, srpski glumac.
- Aleksandar Đorđević, srpski košarkaš.
- Aleksandar Jovanović, srpski matematičar.
- Aleksandar Borisavljević, srpski ekonomista.
- Aleksandar Berček, srpski glumac.
- Aleksandar Maričić, srpski akademik.
- Aleksandar Lifka, osnivač prvog bioskopa u Jugoslaviji.
- Aleksandar Ilić, srpski pevač.
- Aleksandar Ranković, srpski političar.
- Aleksandar Bel (1847—1922), škotski naučnik, pronalazač, i izumitelj telefona.
- Aleksandar Fleming (1881—1955), škotski bakteriolog.
- kralj Aleksandar I Škotski, škotski kralj.
- kralj Aleksandar II Škotski, škotski kralj.
- kralj Aleksandar III Škotski, škotski kralj.
- ser Aleksandar Makenzi, škotski plemić i istraživač.
- Aleksandar Dima otac, francuski književnik.
- Aleksandar Dima, francuski književnik.
- Đurađ Kastriot Skenderbeg (1405—1468), albanski nacionalni heroj.
- dr Skender Destani, lider Demokratske unije doline (DUD)
- Skender Kulenović (1910—1978), bosanski književnik.
- Skender Bajrović (r. 1955), slikar.
- Aleksandar Poljski, poljski kralj.
- Aleksandar I, bugarski car, bugarski car.
- Aleksandar Sever
- Aleksandar Hristovski
- Aleksandar Tišma
- Aleksandar Balas
- Aleksandar Jagelović
- Aleksandar Jaroslavić Nevski
- Aleksandar I Epirski
- Aleksandar II Epirski
- Aleksandar Batenburg
- Aleksandar Etolski
- Aleksandar Haleski
Vidi još
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ „Alexander — Name Meaning and Origin”. Arhivirano iz originala 07. 08. 2022. g. Pristupljeno 21. 06. 2007.
- ^ „Petar Stevanović: Aleksandar - Aleksandra”. Arhivirano iz originala 07. 07. 2007. g. Pristupljeno 19. 06. 2007.
- ^ „Greek Name Dates”. Arhivirano iz originala 14. 05. 2007. g. Pristupljeno 19. 06. 2007.
- ^ „A névnapok összesített jegyzéke naptári rendben”. Arhivirano iz originala 27. 10. 2004. g. Pristupljeno 19. 06. 2007.
- ^ Skopski aerodrom Aleksandar Veliki
- ^ Edward Gibbon, 1788, History of the Decline and Fall of the Roman Empire, Volume 6, Deo o Skenderbegu na engleskom
- ^ Alexander (2004)
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Petar Stevanović: Onomastikon — ime znati izabrati; Aleksandar — Aleksandra
- Greek Name Dates for the year 2005 (sorted by name) (jezik: grčki) (jezik: engleski)
- A névnapok összesített jegyzéke naptári rendben (jezik: mađarski)
- Alexander (2004) (jezik: engleski)
- Alexander — Name Meaning and Origin Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. avgust 2022) (jezik: engleski)
- Skopski aerodrom Aleksandar Veliki, B92, 28. decembar 2006.