Pređi na sadržaj

Američki san

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za mnoge imigranate, Kip slobode je bila prva stvar koju ugledaju po dolasku u Sjedinjene Američke Države. Tako je kip postao simbol za nove mogućnosti u životu i na taj način, statua je simbol Američkog sna.

Američki san je nacionalni etos SAD, što predstavlja skup uverenja (demokratija, ljudska prava, slobode, mogućnosti i jednakost), u kojoj vlada sloboda i mogućnost napretka i uspeha, što se postiže kroz naporan rad, u društvu koje nema mnogo prepreka. Džejms Adams rekao je 1931. godine: „život mora da bude bolji, ispunjeniji i bogatiji za svakoga, sa mogućnostima za svakog, u skladu sa njihovim sposobnostima i dostignućima”, bez obzira na društvene klase ili okolnosti rođenja.[1]

Američki san ukorenjen je u Deklaraciji nezavisnosti, koja proglašava da su „svi ljudi stvoreni jednaki” sa pravom na „život, slobodu i potragu za srećom”.[2]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Značenje pojma „Američki san” menjalo se tokom istorije, gde su uzete u obzir individualne ideje (kao što su pravo svojine i pravo slobodnog kretanja) i globalne ideje. Kako je guverner Virdžinije rekao u 1774. godini, Amerikanci su „oduvek maštali o zemljama koje su bolje od onih koje su oni naseljavali”. On je dodao da, „ako bi pak stigli do Raja, oni bi krenuli dalje, kada bi čuli o boljem mestu, koje se nalazi zapadnije”.[3]

19. vek[uredi | uredi izvor]

U 19. veku, učeni Nemci su pobegli nakon neuspele revolucije 1848. godine. Njima se dopadala ideja o političkim slobodama u novom svetu, i nepostojanje hijerarhijskih ili aristokratskih društava, koja bi ograničavala težnje pojedinca. Jedan od njih je objasnio:

Nemački emigrant dolazi u zemlju bez despotizma, prioritetne manjine i monopola, nepodnošljivih poreza i ograničenja po pitanjima uverenja i morala. Svako može da se naseli tamo gde želi. Pasoš nije potreban, ni policija se ne meša u njegove poslove ili usporava njegovo kretanje... Vernost i čast su jedina merila ovde. Bogati stoje rame uz rame sa siromašnima; naučnik nije za klasu iznad skromnog mehaničara; nijednog Nemca nije sramota da se bavi bilo kojom profesijom. Nema plemstva, privilegovanih, ili vojske koja uništava fizičku i moralnu snagu naroda, ni horde državnih zvaničnika koji uživaju u neradu. Najvažnije, nema knezova i korumpiranog sudstva koji podržavaju one koji su rođeni privilegovani. U takvoj zemlji talenat, energija i upornost čoveka... imaju mnogo više mogućnosti za uspeh, nego u monarhijama.[4]

Otkriće zlata u Kaliforniji 1849. godine, privlači stotine hiljada ljudi koji pokušavaju da se obogate preko noći—i nekolicina je u tome uspela. Tako je stvoren „Kalifornijski san” o trenutnom uspehu. Istoričar H. V. Brends je istakao u godinama nakon Zlatne groznice, kako je Kalifornijski san zahvatio čitavu zemlju:

Stari Američki san... je san puritanaca, „siromašnog Ričarda” Benjamina Franklina... muškaraca i žena koji stiču svoja skromna bogatstva, postepeno, iz godine u godinu. Novi san je postao san o bogatstvu preko noći. [To je] Zlatni san... i postao je istaknuti deo američke kulture tek nakon otkrića kalifornijskog zlata.[5]

20. vek[uredi | uredi izvor]

Pisac Džejms Adams popularizovao je izraz „Američki san” u svojoj knjizi iz 1931. godine, nazvanoj Ep o Americi:

Američki san je san o zemlji u kojoj život treba da bude bolji i ispunjeniji za svakog čoveka, sa mogućnošću za svakog u skladu sa njihovim sposobnostima i dostignućima. Taj san evropska visoka klasa ne može da razume, a mnogi od nas takođe ne mogu shvatiti značenje tog ideala. To nije san o automobilima i luksuzu, već san o društvenom uređenju u kome svaki muškarac i žena mogu dostići svoj pun potencijal, o društvu koje će ih prihvatiti onakve kakve jesu, neovisno o njihovom poreklu i statusu. Američki san, koji je privukao desetine miliona ljudi svih nacija na naše obale u protekloj deceniji, nije san o materijalnom izobilju, iako je mogućnost za sticanje tog izobilja značajno doprinela razvoju ideje. Ali, radi se o nečemu mnogo značajnijem. Milioni ljudi sanja o mogućnosti da napreduje koliko njihove mogućnosti dozvoljavaju, a ne koliko im dozvoljavaju barijere, koje su ukorenjene u neke starije civilizacije.

U književnosti[uredi | uredi izvor]

Ovaj izraz je popularan u književnim delima, i mnoga dela u američkoj literaturi koriste ovaj izraz, počev od Autobiografije Bendžamina Frenklina,[6] Avanture Haklberi Fina Marka Tvena (1884), Velikog Getsbija Skota Ficdžeralda (1925), Američke tragedije Teodora Drajzera (1925) i Solomonove pesme Tonija Morisona (1977).[7] Drugi autori koji su koristili pojam američkog sna su Hanter S. Tompson, Edvard Olbi,[8] Džon Stajnbek,[9] Lengston Hjuz[10] i Đanina Braski.[11]

Američki ideali[uredi | uredi izvor]

Mnogi američki autori koriste izraz „Američki ideali” u svojim radovima kao motiv ili ideju, kako bi iskazali svoj stav. Mnogo ideala se pojavljuje u američkoj literaturi, kao što su: svi ljudi su jednaki, Sjedinjene Američke Države su zemlja mogućnosti, Američki san svako može ostvariti, i svako može uspeti kroz naporan rad i odlučnost. Džon Vintrop takođe je pisao o pojmu „Američke izuzetnosti”. Ova ideologija se odnosi na ideju da su Amerikanci izabran narod, koji će predvoditi napredak.[12]

Javno mnjenje[uredi | uredi izvor]

Etos danas podrazumeva mogućnost za Amerikance, da prosperiraju kroz naporan rad. Prema značenju pojma San, ovo uključuje mogućnost za odgajanje i školovanje dece i uspeh u karijeri bez prepreka. Ljudi imaju mogućnost ličnog izbora, bez ograničenja u skladu sa njihovom klasom, kastom, religijom, rasom ili etničkom pripadnošću.

U Sjedinjenim Američkim Državama, posedovanje kuće ponekad se koristi kao merilo uspeha; ovaj tip svojine je statusni simbol, što odvaja srednju klasu od siromašnih.[13]

U drugim delovima sveta[uredi | uredi izvor]

Težnja ka ostvarenju „Američkog sna” proširila se na druge nacije 90-ih godina 20. veka, kada su američki misionari i biznismeni nastojali da šire ideju o Snu. Emili Rozenberg naziva preko-okeanske verzije Američkog Sna „liberalnim razvojem” i utvrđuje pet ključnih komponenti:

(1) verovanje da drugi narodi mogu i treba da koriste model koji je doneo toliko uspeha u Americi; (2) vera u sopstveno preduzetništvo; (3) podrška slobodnoj i otvorenoj trgovini i investicijama; (4) promovisanje slobodnog širenja informacija i kulture; i (5) priznavanje državne aktivnosti [SAD] u namerama da zaštiti privatno preduzetništvo i podsticanju i regulaciji američkog učešća u međunarodnoj ekonomiji i kulturnoj razmeni.[14]

Nakon Drugog svetskog rata[uredi | uredi izvor]

U Zapadnoj Nemačkoj nakon Drugog svetskog rata, kaže Pomerin, „je vladao motiv i želja za boljim životom, nalik Američkom snu, što je postao Nemački san”".[15] Silvija Kasamanjagi tvrdi da su za žene u Italiji nakon 1945. godine, filmovi i časopisi o američkom životu prikazali „Američki san”. Njujork je posebno predstavljen kao neka vrsta utopije, gde se svi snovi i želje mogu ostvariti. Italijanske žene su videle model za sopstvenu emancipaciju u patrijarhalnom društvu.[16]

Rusija[uredi | uredi izvor]

Posle pada komunizma u SSSR-u 1991. godine, Američki san fascinira Ruse.[17] Prvi post-komunistički vođa Boris Jeljcin podržava „američki način” i u saradnji sa ekonomistima sa Harvardskog univerziteta, Džefrijem Saksom i Robertom Alisonom, sprovode u Rusiji ekonomske „šok terapije” 1990.ih godina 20. veka. Nezavisni ruski mediji idealizuju Ameriku i podržavaju šok terapiju za privredu.[18]

Američki san u 21. veku[uredi | uredi izvor]

Napadi 11. septembra 2001. označili su početak novog veka. Projekat za novi američki vek zatvoren je 2008. godine, a 29. novembra 2012. najavljena je alternativa — kineski san.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Kongresna biblioteka. „Šta je Američki san?”
  2. ^ Kemp, Dejvid (april 2009). „Razmislimo ponovo o Američkom snu”. Arhivirano iz originala 30. 5. 2009. g. Pristupljeno 26. 12. 2017. 
  3. ^ Lord Danmor u pismu Lordu Dartmutu, 24. decembra 1774, citirano u delu Poreklo Američke revolucije Džona Milera. 1944. str. 77.
  4. ^ F. V. Bogen, Nemac u Americi (Boston, 1851), citirano u delu Stefana Ozmenta: Moćna tvrđava: Nova istorija nemačkog naroda (2004) pp. 170–71
  5. ^ Brands, H. W. (2003). The Age of Gold: The California Gold Rush and the New American Dream. Knopf Doubleday Publishing. str. 442. ISBN 9780385720885. .
  6. ^ Dž. A. Leo Lemaj, "Frenklinova autobiografija i Američki san," u ediciji dela Autobiografija Bendžamina Frenklina (1986) pp. 349–360
  7. ^ Harold Blum i Blejk Hobi Američki san (2009)
  8. ^ Nikolas Kanadej mlađi, "Olbijev Američki san i egzistencijalni vakuum." (1966) pp. 28–34
  9. ^ Hejli Hojgen, Američki san u Stajbekovom „Miševi i ljudi” (2010)
  10. ^ Lojd Braun „Američki san i zaostavština revolucije u poeziji Lengstona Hjuza” 1976. str. 16–18..
  11. ^ Rjofio, Džon (2015). „Srušeni snovi: Život i dug Sjedinjenih banana Država” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 19. 10. 2017. g. Pristupljeno 26. 12. 2017. 
  12. ^ Simpozijum: Uloga sudije u 21. veku. Boston: Pravna škola, 2006.
  13. ^ Vilijam Rohe i Hari Votson, Slediti Američki san: Nova perspektiva posedovanja kuća (2007)
  14. ^ Emili Rozenberg, Širenje Američkog sna pp. 7
  15. ^ Rajner Pomerin (1997). Američki uticaj na posleratnu Nemačku. Berghahn Books. str. 84. ISBN 9781571810953. 
  16. ^ Silvija Kasamanjagi, „New York Nella Stampa Femminile Italiana Del Secondo Dopoguerra”, [„Njujork u italijanskoj ženskog štampi nakon Drugog svetskog rata”] Urbana priča (Dec 2005) 28# 109, pp. 91–111.
  17. ^ Ričard Rajan, „Američki san u Rusiji: Ekscentrične težnje i blagostanje dve kulture” (Dec. 1999)
  18. ^ Donald Ralej (2011). Sovjetski bejbi bumeri: Oralna istorija ruskih generacija iz hladnog rata. Oxford University Press, USA. str. 331. ISBN 978-0-19-974434-3. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Амерички_сан&oldid=27820054”