Anton Vratuša
| Anton Vratuša | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 Anton Vratuša, 2009. | ||||||
| Lični podaci | ||||||
| Ime po rođenju | Antal Vratuša | |||||
| Nadimak | Vran | |||||
| Datum rođenja | 21. februar 1915. | |||||
| Mesto rođenja | Dolnja Slaveča, kod Murske Sobote, Austrougarska | |||||
| Datum smrti | 30. jul 2017. (102 god.) | |||||
| Mesto smrti | Ljubljana, Slovenija | |||||
| Profesija | diplomata | |||||
| Član KPJ od | 1943. | |||||
| Vojna karijera | ||||||
| Služba | NOV i PO Jugoslavije 1941 — 1945. | |||||
| Čin | pukovnik u rezervi | |||||
| Učešće u ratovima | Narodnooslobodilačka borba | |||||
| U toku NOB | zamenik komandanta Rapske brigade | |||||
| Predsednik Izvršnog veća Skupštine SR Slovenije | ||||||
| Period | april 1978 — jul 1980. | |||||
| Prethodnik | Andrej Marinc | |||||
| Naslednik | Janez Zemljarič | |||||
| Odlikovanja |
| |||||
Anton Vratuša, rođen kao Antal Vratuša (mađ. Antall Vratussa;[1][2][3] Dolnja Slaveča, kod Murske Sobote, 21. februar 1915 — Ljubljana, 30. jul 2017)[4][5] bio je učesnik Narodnooslobodilačke borbe, društveno-politički radnik SFR Jugoslavije i SR Slovenije, diplomata i slavista.
Biografija
[uredi | uredi izvor]Rođen je 21. februara 1915. godine u Dolnjoj Slaveči, kod Murske Sobote. Roditelji su mu bili Anton Vratuša i Ana Bokan.
Predratni period
[uredi | uredi izvor]Realnu gimnaziju pohađao je u Murskoj Soboti, pa od 1931. godine u Ljubljani, gde upisuje i studije slavistike. Godine 1939. dobitnik je svetosavske nagrade Univerziteta u Ljubljani za svoj neobjavljeni seminarski rad o goričkom govoru. Objavljuje radove Jezikovne razmere u severnom Prekmurju i slovenskom Porablju (1939) i Jezik Novoga zakona i Svetih jevanćelista (1940). Doktorirao je slavistiku na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Ljubljani, leta 1941. godine. Položio je stručni ispit za učitelja stenografije. Pre rata pisao je u raznim časopisima o pitanju istorije književnosti i jezika, a po oslobođenju o političkim i društvenim pitanjima.
Narodnooslobodilačka borba
[uredi | uredi izvor]Aprilski rat 1941. godine dočekuje u činu rezervnog oficira vojske Kraljevine Jugoslavije. Narodnooslobodilačkoj borbi priključio se 1941. godine. Italijanski fašisti su ga zarobili u severnoj Italiji u februaru 1942. godine. Prvo je bio interniran u koncentracioni logor Gonars, a zatim u Trevizo, Padovu i na Rab, sve do kapitulacije Italije, septembra 1943. godine. Dok se nalazio na Rabu, stupio je u redove Osvobodilne fronte.
Nakon oslobođenja logora, Vratuša je postao zamenik komandanta Rapske partizanske brigade. Član Komunističke partije Jugoslavije (KPJ) postao je iste godine. Bio je vođa delegacije NOVJ pri Komitetu nacionalnog oslobođenja Italije, antifašističkom pokretu u severnoj Italiji, koji je vodio borbu protiv Italijanske socijalne republike.
Posleratni period
[uredi | uredi izvor]
Posle oslobođenja Jugoslavije, vršio je odgovorne dužnosti u Republici i Federaciji:
- zamenik načelnika prvog odeljenja Uprave državne bezbednosti - UDB (obaveštajnog) za Jugoslaviju od marta 1945. do 1949. godine,[6]
- zamenik načelnika Druge uprave Generalštaba JNA (vojnoobaveštajne) od 1949. do 1952. godine,
- načelnik Odseka za analizu i dokumentaciju (obaveštajnog odeljenja) i opunomoćeni ministar u Državnom sekretarijatu za inostrane poslove (DSIP) od 1952. do 1953. godine,[7]
- šef Kabineta potpredsednika Saveznog izvršnog veća (SIV) u zvanju državnog podsekretara od 1953. do 1963. godine,
- šef Kabineta predsednika Savezne skupštine SFRJ Edvarda Kardelja od 1963. do 1965. godine u zvanju delegata Savezne skupštine SFRJ,
- direktor Instituta društvenih nauka u Beogradu od 1965. do 1967. godine,
- izaslanik Organizacije ujedinjenih nacija (OUN) u Jugozapadnoj Africi od oktobra 1966. do juna 1967. godine,
- stalni predstavnik SFR Jugoslavije u Ujedinjenim nacijama od 1967. do 1969. godine,
- zamenik Saveznog sekretara za inostrane poslove SFRJ od 1969. do 1971. godine,
- potpredsednik Saveznog izvršnog veća (savezne vlade) od 1971. do 1978. godine,
- predsednik Izvršnog veća Skupštine SR Slovenije od aprila 1978. do jula 1980. godine.
- predsednik Saveznog veća Skupštine SFRJ od 1982. do 1983. godine,
Umro je 30. jula 2017. godine u Ljubljani, u 103. godini života.[4][5]
Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih visokih jugoslovenskih odlikovanja, među kojima su — Orden zasluga za narod prvog reda, Orden partizanske zvezde drugog reda i Orden bratstva i jedinstva drugog reda.
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Novak, Vilko (2004). Zgodovina iz spomina / Történelem emlékezetből.. Založba ZRC. Ljubljana. ISBN 978-961-6500-34-0. str. 99.
- ^ Jerič, Ivan (januar 2001). Zgodovina madžarizacije v Prekmurju. Murska Sobota. str. 15.
- ^ „102 leti akademika dr. Antona Vratuše Vrana”. stajerska.eu. 25. 2. 2017. Pristupljeno 31. 7. 2017.
- ^ a b „Umrl je Anton Vratuša”. vecer.com. 30. 7. 2017. Pristupljeno 31. 7. 2017.
- ^ a b „V 103. letu starosti se je poslovil akademik in politik Anton Vratuša”. rtvslo.si. 30. 7. 2017. Pristupljeno 31. 7. 2017.
- ^ Lopušina, Marko. „Prvo odeljenje Udbe FNRJ”. Ubij bližnjeg svog. str. 68.
- ^ Lopušina, Marko. „Jugoslovenska obaveštajna služba”. Ubij bližnjeg svog. str. 131.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Jugoslovenski savremenici: ko je ko u Jugoslaviji. „Hronometar“, Beograd 1970. godina.
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]
- Biografija Antona Vratuše (SAZU)
- Sa 102 godine, ovaj bivši diplomata nema vremena za memoare („Blic”, 12. jun 2016)
fukcija po periodima: predsednik Vlade (1945—1953), predsednik Izvršnog veća Narodne skupštine (1953—1963) i predsednik Izvršnog veća Skupštine (1963—1990) | ||
| 1945—1953 |
|  |
| 1953—1963. |
| |
| 1963—1990. |
| |
- Rođeni 1915.
- Umrli 2017.
- Slovenci
- Komunisti Slovenije
- Ličnosti radničkog pokreta Jugoslavije
- Jugoslovenski partizani
- Slovenija u Narodnooslobodilačkoj borbi
- Pripadnici Službe državne bezbednosti
- Predsednici Vlade SR Slovenije
- Društveno-politički radnici SFRJ
- Društveno-politički radnici SR Slovenije
- Oficiri JNA u rezervi
- Poslanici Skupštine SFRJ
- Akademici SAZU
- Doktori filologije
- Nosioci Partizanske spomenice 1941.
- Stogodišnjaci