Betonski brod Sip

Betonski Brod Sip je izgrađen za vreme Drugog svetskog rata kao odgovor na nestašicu čelika.

Istorija

Polovinom Drugog svetskog rata, zbog velike potrebe za sirovinom čelika i njegove oskudice na svetskom tržištu, pojavila se hitna potreba za pravljenjem betonskih brodova, specijalnih namena. Pored pogodnosti u znatnoj uštedi u materijalu (do 70% uštede čelika), betonski brodovi su bili otporni na rečne mine čiji magnetni reaktori nisu imali funkciju pri dodiru o njihovo betonsko korito.

Zbog potrebe dostave neophodnih sirovina (nafte, oružja, municije, hrane i lekova) kroz minirane rečne tokove, direktnom naredbom Adolfa Hitlera naručena je izrada 50 primeraka ovakvih brodova, različite namene. Najviše je bilo napravljeno betonskih barži za prevoz nafte iz Rumunije i potrebnih sirovina koje su vozili na Baltički front.

Manji broj je bio namenjen prevozu hrane, dok su najređi i najvredniji bili specijalni brodovi-bolnice, kojima je vršena evakuacija teških i „bitnih” ranjenika u nemačke bolnice duž rečnih tokova.

Period nakon Drugog svetskog rata

U Evropi su preživela još samo dva broda iz pomenute serije, rađene za vreme Drugog svetskog rata:

• Betonski brod „CAPPELLA”, konstruisan je takođe 1943. godine u Ostvindu (Svinoujšće), od strane proizvođača Schalenbau KG.

Ovaj brod nije završen u toku Drugog svetskog rata, već po njegovom okončanju, a služio je uglavnom kao kopač jaružnih tokova i kao tegljač drugim brodovima. Godine 1988. proglašen je nemačkim tehničkim spomenikom, dok je 2003. godine dobio zasluženo mesto u Pomorskom muzeju brodova, na reci Varnov u Rostoku, 250km severno od Berlina.

• Betonska brod-bolnica napravljena je u drugoj seriji proizvodnje, 1943. godine u Ostvindu, od strane proizvođača Widmann KG, firme koja je osnovana davne 1865. godine u Minhenu, (prvo sedište je bilo u Berlinu). Po uzoru na nekadašnje modele plutajućih bolnica i danas je česta pojava namenskih brodova bolnica u svim modernim armijama. Poreklo imena “Sip” Jedno do glavnih strateških pozicija nemačke vojske na Dunavu za vreme Drugog svetskog rata bilo je na Đerdapu. To je bilo mesto od ključnog značaja za Adolfa Hitlera, čija je prva akcija 2. armije na samom početku rata bila usmerena na osvajanje Sipskog kanala.

Suština ovog poduhvata bila je da se osigura plovna veza: Nemačka—(Austrija)—Mađarska—Rumunija—Bugarska—Crno more i da se obezbedi stalno dopremanje nafte iz Rumunije u Nemačku, kao i ostalih potrebnih sirovina duž celog toka reke [[Dunav].

U seriji betonskih brodova različite namene koji su poslati u ovaj deo Evrope, bio je i ovaj betonski brod- bolnica, koji je imao veoma važnu ulogu u zbrinjavanju i prevozu težih ranjenika do kopnenih bolnica u Austriji i Nemačkoj. Zbog svoje autentičnosti dobio je ime po ključnoj strateškoj tački na plovnom putu Dunava u ovom delu Evrope – Sipski kanal.

Postoji i druga verzija porekla imena ovog broda (“iz naroda”), koja govori o karakterističnom fenomenu Sipskog kanala - veoma brzoj i jakoj struji Dunava, koju veliki i teški brodovi nisu mogli da savladaju tokom uzvodne plovidbe. Da bi im se olakšalo kretanje, izgrađena je ,,pruga'' po kojoj su se kretali vozovi-tegljači, koji su uz pomoć debelih sajli u ovom delu Sipskog kanala vukli brodove uzvodno, u suprotnom smeru od rečnog toka i na taj način im pomagali da probiju moćnu i snažnu maticu reke Dunav. Kako je ovaj brod bio jedan od najtežih u floti svih brodova koji su bili okruženju, dali su mu ime SIP.

Namena broda-bolnice ”Sip” tokom Drugog svetskog rata Betonska brod-bolnica “SIP” zbrinjavala je i prevozila teže ranjenike do kopnenih bolnica u Austriji i Nemačkoj, gde im se pružala adekvatna lekarska nega. Brod je imao sve potrebne segmente – odeljenja, koji čine bolnicu na suvom a koji podrazumevaju: ambulantu i operacionu salu, sobe za ranjenike, bolničku menzu, magacine za hranu, vodu i lekove, kao i prostor za osoblje.

U potpalublju broda, u krmenom delu, bili su izvađeni pogonski brodski motori, da bi se obezbedio prostor za kotlarnicu i sistem centralnog grejanja, pomoću koga se ceo brod u zimskom periodu godine zagrevao.

Kako nije imao motore, često su ga gurali tegljači, kao i samohotke koje su vozile određene sirovine do zajedničkih lokacija. Brod je praktično bio prikolica koja nije mogla da plovi bez pomoći drugog motornog plovila.

Prelazak broda u vlasništvo Beogradskog Bagerskog Preduzeća (BBP)

Nakon završetka Drugog svetskog rata, brod je na ime ratne odštete predat firmi Beogradsko Bagersko Preduzeće (BBP), čiji je jedan broj brodova uništen od strane nemačke avijacije tokom Drugog svetskog rata. Kako je na sebi već imao instaliran sistem centralnog grejanja i sobe u kojima su prevoženi ranjenici, uz veoma malo modifikacije “BBP” ga je pretvorio u stambenu lađu u kojoj su se smeštali zaposleni radnici sa svojim porodicama, koji su radili na terenskim poslovima daleko od svojih domova. Za potrebe projekta izgradnje Novog Brograda i učešća BBP-a u istom, betonski brod “Sip”, sada kao stambena lađa, pristaje na desnu obalu Save, nedaleko od mosta Gazela, gde je usidren boravio više od tri decenije. Mnoge generacije su odrasle na ovoj stambenoj lađi, koja je imala 20 soba, četiri zajednička kupatila i sanitarna čvora, veliki salon – dnevni boravak, sobu za domara, kotlarnicu i veliku terasu na palubi broda. Sve ovo je činilo dom mnogima koji su na njemu boravili. Očevi i majke su radili u BBP-u, a deca odrastala i školovala se u Beogradu.

Kako je neko od pomenutih porodica ispunio uslove i dobio stan od svoje firme, napuštao je brod a na njegovo mesto je dolazila druga porodica iz unutrašnjosti tadašnje Jugoslavije.

Crni dani

Početkom 90-ih godina, raspadom Jugoslavije dolazi do propadanja velikog broja firmi među kojima je I BBP. Imovina je prepuštena radnicima koji su je čuvali svojom voljom i lokalnom stanovništvu koje ju je obezbeđivalo dok ne prođu ratne godine.

Kako je loša situacija potrajala, mnoge firme su propale, a “Sip” koji je i dalje bio usidren na desnoj obali reke Save, u blizini Beogradskog sajma, postao je mesto gde su boravili beskućnici i lutalice. U novogodišnjoj noći 2009. godine, zbog neodgovornosti ljudi koji su ga čuvali, udarom u kamenu obalu dolazi do oštećenja na koritu broda i nakon prodora vode dolazi do njegovog delimičnog potapanja.

Godine su prolazile a “SIP” je sve više propadao, potpuno opustošen od strane kradljivaca sekundarnih sirovina.

Novo rađanje

Nakon političkog prevrata 2013. godine i ambicije nove srpske vlasti, počinje priprema terena za realizaciju modernog Srpsko-arapskog projekta Beograd na vodi. Usled čišćenja priobalja i ispunjenja svih tehničkih uslova za početak radova na pomenutom projektu, privatnoj firmi „Dunav Grupa Agregati”, pravnom nasledniku imovine privatizovane Beogradsko Bagerske Plovidbe (BBP), daje se rok za uklanjanje potopljenog betonskog broda “Sip” sa tadašnje lokacije. Zbog veoma visokih troškova oko sanacije oštećenja na brodu i obezbeđivanju uslova za njegovo vađenje i vraćanje u stanje plovnosti, dolazi se do najekonomičnijeg rešenja, da se brod minira, a priobalje očisti od njegovih ostataka.

Kako ne bi dozvolila uništenje jednog veoma vrednog i autentičnog istorijskog projekta, firma Skitrack International iz Beograda, prihvata na sebe rizik i obavezu spašavanja betonskog broda “Sip” od potpunog uništenja i u poslednjem trenutku otkupljuje potpoljeni brod od “Dunav grupa agregati”

Po lađarskom sujeverju, kada brod jednom potone, treba mu dati novo ime! “SIP” biva prekršten u naziv “BETONSKI BROD”