Bosanski integralizam
_1899_Ede_Ellinger.jpg)
Bosanski integralizam, odnosno integralno bosanstvo je politički pojam, kojim se označavaju pojedini ekstremni oblici bosanskog nacionalizma, koji su oličeni u težnjama ka stvaranju objedinjene (integralne) bosanske nacije. Osnovne ideološke postavke bosanskog integralizma ogledaju se u zalaganju za ukidanjem postojećih etničkih i religijskih podela u Bosni i Hercegovini, putem odricanja od svih oblika etnoreligijskog tradicionalizma. U tom smislu, pobornici bosanskog integralizma kritikuju i odbacuju sve tradicionalne etnoreligijske identitete (srpsko-pravoslavni, hrvatsko-katolički i bošnjačko-islamski), zalažući se za izgradnju integralnog (objedinjenog) bosanskog identiteta, bez etničkih i religijskih podela.[1][2][3]
Koncept bosanskog integralizma treba razlikovati od koncepta bošnjačkog integralizma, kojim se zagovara stvaranje integralne bošnjačke nacije.[3]
Istorija
[uredi | uredi izvor]U istorijskom kontekstu, zagovornici bosanskog integralizma se vraćaju na prvobitne zamisli austrougarskog državnika Benjamina Kalaja (1839-1903), koji je nedugo nakon austrougarske okupacije Bosne i Hercegovine (1878) formulisao koncept objedinjene (integralne) bosanske nacije. Taj politički projekat se ubrzo pokazao kao neostvariv, usled otpora Srba i Hrvata iz BiH, te je naknadno redefinisan i fokusiran prvenstveno na muslimansko stanovništvo, u cilju stvaranja posebne bošnjačke nacije.[4][5][6][7]
Politika
[uredi | uredi izvor]Prvobitne zamisli Benjamina Kalaja ponovo su oživele krajem 20. veka, nakon secesije Bosne i Hercegovine od Jugoslavije (1992), kada je pod okriljem bosanskog nacionalizma došlo do obnove integralističkih koncepcija. Za razliku od nekih umerenih pristalica bosanskog nacionalizma, koji smatraju da je nacionalno jedinstvo u Bosni i Hercegovini moguće ostvariti na pluralitičkim osnovama, bez negiranja tradicionalnih etničkih i religijskih posebnosti, pobornici bosanskog integralizma idu korak dalje i smatraju da bosansko nacionalno jedinstvo nije moguće ostvariti bez radikalnog raskida sa tradicionalnom podelom na tri etnoreligijske zajednice. U tom smislu, zagovornici bosanskog integralizma osporavaju etničku posebnost ne samo Srba i Hrvata, već i samih etničkih Bošnjaka, smatrajući da je savremeno etničko bošnjaštvo, u obliku u kojem je definisano na Prvom bošnjačkom saboru (1993), previše usko i samim tim nepodobno za ostvarivanje ključnnih ciljeva svebosanske integralističke politike.[8][9][10][11][12]
U novije vreme, među pristalicama bosanskog integralizma prepoznaju se dve posebne struje, od kojih se prva zalaže za primenu etničkog koncepta, u cilju izgradnje objedinjene (integralne) bosanske etničke nacije, dok se druga zalaže za promovisanje bosanskog panetničkog identiteta, u cilju izgradnje bosanske panetničke nacije, sa građanskim predznakom.
Zagovornici bosanskog integralizma su kritički nastrojeni prema sadašnjem ustavnom uređenju Bosne i Hercegovine, koje je zasnovano na Dejtonskom mirovnom sporazumu (1995). U političkom životu, pristalice bosanskog integralizma se zalažu za unitaristički koncept, kojim se zagovara ukidanje entiteta i preuređenje Bosne i Hercegovine u unitarnu državu.[13]
Pojedini zagovornici bosanskog integralizma se zalažu za radikalnu ustavnu reformu, kojom bi objedinjeni (integralni) bosanski identitet bio ozvaničen kao osnovna (primarna) ustavna i identitetska kategorija, dok bi konstitutivni status Bošnjaka, Srba i Hrvata bio ukinut i sveden na nivo "sekundarnih" identitetskih kategorija.[14]
Integralističko bosanstvo, kojim se negira etnička posebnost srpskog i hrvatskog naroda u Bosni i Hercegovini, takođe se označava i kao militantno bosanstvo.[15] Najekstremniji zagovornici bosanskog integralizma okupljeni su oko neofašističke organizacije koja nosi naziv Bosanski pokret nacionalnog ponosa.[16] Nasuprot njima, umerenije pristalice bosanskog integralizma okupljaju se oko raznih građanskih organizacija, kao što je "Bosanski nacionalni savez".[17]
Vidi još
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Lasić 2011, str. 88-100.
- ^ Ivan Lovrenović (2011): Između integralizma i autonomizma
- ^ a b Ivo Lučić (2013): Bosanski lonac Dubravka Lovrenovića
- ^ Kraljačić 1984, str. 139-165.
- ^ Kraljačić 1987.
- ^ Kržišnik-Bukić 2003, str. 119-154.
- ^ Despotović 2019, str. 327-340.
- ^ Tanasković 1995, str. 50-51.
- ^ Plevnik 1997, str. 56.
- ^ Kržišnik-Bukić 1997.
- ^ Tanasković 2000, str. 175.
- ^ Stepić 2001, str. 233-234.
- ^ Šarčević 1997.
- ^ Aleksandar Knežević (2021): Bosanac mora ući u ustav svoje države
- ^ Filipović 1990, str. 14.
- ^ Bosanski pokret nacionalnog ponosa
- ^ „Bosanski nacionalni savez”. Arhivirano iz originala 16. 05. 2021. g. Pristupljeno 16. 05. 2021.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Despotović, Ljubiša M. (2019). „Srbi Muhamedove vere: Od Kalajevih Bošnjaka do Alijinih Novobošnjaka” (PDF). Kultura polisa: Časopis za negovanje demokratske političke kulture. 16 (38): 327—340. Arhivirano iz originala (PDF) 07. 05. 2019. g. Pristupljeno 02. 06. 2019.
- Imamović, Enver (1995). Korijeni Bosne i bosanstva. Sarajevo: Međunarodni centar za mir.
- Imamović, Enver (1999). Historija bosanske vojske. Sarajevo: Art.
- Imamović, Mustafa (1976). Pravni položaj i unutrašnji politički razvitak Bosne i Hercegovine od 1878. do 1914. Sarajevo: Svjetlost.
- Karić, Enes (1998). „Bosanstvo i evropejstvo, bošnjaštvo i muslimanstvo”. Forum Bosnae (1-2): 38—46.
- Kraljačić, Tomislav (1984). „Funkcija državnih škola u nacionalnoj politici Kalajevog režima”. Istorijski časopis. 31: 139—165.
- Kraljačić, Tomislav (1987). Kalajev režim u Bosni i Hercegovini (1882-1903). Sarajevo: Veselin Masleša.
- Kržišnik-Bukić, Vera (1997). Bosanski identitet između prošlosti i budućnosti. Sarajevo: Bosanska knjiga.
- Kržišnik-Bukić, Vera (2003). „Paralele u konceptualizacijama bosanske nacije s kraja 19. i s kraja 20. stoljeća”. Istorijska nauka o Bosni i Hercegovini u razdoblju 1990-2000. (PDF). Sarajevo: Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine. str. 119—154. Arhivirano iz originala (PDF) 09. 06. 2019. g. Pristupljeno 09. 06. 2019.
- Lasić, Mile (2011). Kultura sjećanja (PDF). Sarajevo: Friedrich Ebert Stiftung.
- Lučić, Ivica (2013). Uzroci rata: Bosna i Hercegovina od 1980. do 1992. godine. Zagreb: Despot Infinitus.
- Plevnik, Danko (1997). Smisao Bosne. Zagreb: Naklada Jesenski i Turk.
- Selimović, Salih (2001). „Srbi muslimani i njihova denacionalizacija” (PDF). Glasnik Zavičajnog muzeja. Pljevlja. 2: 163—181.
- Selimović, Salih (2017). „Muslimani srpskog porekla i njihova denacionalizacija”. Srpska slobodarska misao. 18 (102): 119—138.
- Stepić, Milomir (2001). U vrtlogu balkanizacije: Političko-geografski položaj i fragmentiranost srpskih zemalja. Beograd: Službeni list SRJ.
- Tanasković, Darko (1995). „Protivrečnosti neobošnjaštva”. Bosna i Hercegovina od srednjeg veka do novijeg vremena. Beograd: Istorijski institut SANU. str. 47—56.
- Tanasković, Darko (2000). Islam i mi (1. izd.). Beograd: Partenon.
- Ćerić, Salim (1971). O jugoslovenstvu i bosanstvu. Sarajevo: Svjetlost.
- Filipović, Muhamed (1990). „O pojmu književnosti u primjeni na istraživanja naše duhovne baštine”. Prilozi za orijentalnu filologiju. 39 (1989): 11—36.
- Šaljić, Jovana (2017). „Književnost, vera i rađanje nacije: Stvaranje književnog bosanstva”. Zbornik Matice srpske za društvene nauke. 164: 665—680.
- Šarčević, Edin (1997). Ustav i politika: Kritika etničkih ustava i postrepubličkog ustavotvorstva u Bosni i Hercegovini. Sarajevo: Kult B.
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]- Goran Latinović: Integralno bošnjaštvo ili muslimansko bošnjaštvo
- Sedad Bešlija: Bosanstvo kao državni identitet za sve Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. јун 2019)
- Ševko Kadrić: Vjera bosanaca je bosanstvo Архивирано на сајту Wayback Machine (11. septembar 2019)
- Muharem Bazdulj: Iskušenja napaćenosti
- Zlatko Hadžidedić: Zašto bosanstvo nije zamaskirano bošnjaštvo
- Senadin Lavić: Bosanska nacija-država, bosanstvo i ljudi Bosne