Bocvana

Republika Bocvana Republic of Botswana  (engleski) Lefatshe la Botswana  (cvana)
Zastava Grb
Krilatica: Киша (engl. Rain) (cv. Pula)
Himna: Ово је наша земља (engl. This Land of Ours) (cv. Fatshe leno la rona)
Glavni grad	Gaborone
Službeni jezik	engleski, cvana
Vladavina
— Predsednik	Duma Boko
— Potpredsednik	Ndaba Gaolete
Istorija
Nezavisnost	30. septembar 1966.
Geografija
Površina	‍
— ukupno	581.730 km2 (46)
— voda (%)	2,5%
Stanovništvo	‍
— 2011.	2.024.904 (147)
— gustina	3,48 st./km2
Privreda
BDP / PKM	≈ 2016
— ukupno	$38,819 milijarde
— po stanovniku	$18.021
IHR (2016)	0.698
Valuta	Pula
Ostale informacije
Vremenska zona	UTC +2
Internet domen	‍.bw‍
Pozivni broj	+267

Bocvana (engl. Botswana; cv. Botswana), službeno Republika Bocvana (engl. Republic of Botswana; cv. Lefatshe la Botswana) je kontinentalna država na jugu Afrike, koja se nalazi između Namibije na zapadu, Južne Afrike na jugu, Zimbabvea na severoistoku i Zambije na severu. Ovaj nekadašnji britanski protektorat, poznat kao Bečuana (engl. Bechuanaland), sadašnje ime nosi od 30. septembra 1966. godine, kada je stekao nezavisnost.

Četiri petine od ukupno 1.770.000 stanovnika Bocvane čine Bantu crnci. Među njima je najbrojnije pleme Tsvana, po kome je nazvana čitava država, a ostale veće etničke grupe su: Kalagari, Ngvatoi, Gsovaponzi i Birve. Svi oni žive na prostoru od 581.730 km² što Bocvanu čini jednom od najređe naseljenih afričkih zemalja.

Bocvana je ravničarska zemlja sa srednjom nadmorskom visinom od 1000 m. Na jugozapadu i zapadu nalazi se deo pustinje Kalahari, na severu je velika močvara oko reke Okavango, a na jugoistoku reka Limpopo koja je prirodna granica prema Južnoj Africi. Takav reljef pogodan je za život brojnih vrsta divljih životinja (najviše naseljavaju prostore oko Okavanga) i stoke koja se uglavnom gaji u dolini reke Limpopo.

Stočarstvo je dugo bilo glavna privredna grana Bocvane dok ga osamdesetih godina 20. veka nije potisnula proizvodnja dijamanata. Oni su tada prvi put nađeni u tamošnjim rudnicima i danas ovoj državi donose velike prihode.

U Bocvani postoji mala zajednica Srba iz bivše Jugoslavije. Bocvana je jedna od retkih zemalja sveta koje u vreme sankcija '90-ih godina 20. veka nije tražila vize građanima Jugoslavije.

Istorija

Mapa Bocvane

Krajem 19. veka, izbili su sukobi između naroda Shona u Bocvani i plemena Ndebele koji su se doselili na tu teritoriju iz pustinje Kalahari. Tenzije su još više narasle doseljavanjem Bura iz Transvaala. Nakon molbi bačvanskih vođa Khama III, Bathoena i Sebelea za pomoć, britanska vlada je 31. mart 1885. proglasila Bečuanu svojim protektoratom. Severni deo te teritorije je ostao pod direktnom upravom Bečuanskog protektorata, te je danas to nezavisna država Bocvana, dok je južna teritorija postala deo Rtske kolonije (holandski:Kaapkolonie, engleski:Cape Colony) koji je sad deo severozapadne pokrajine JAR-a. Većina ljudi koji govore jezik Tsvana kao maternji jezik danas žive u Južnoafričkoj Republici.

Osnivanjem Južnoafričke unije 1910. od tadašnjih britanskih kolonija nisu uključeni i prostori Bečuana, Basutolanda (danas Lesoto) i Svazilanda, iako je omogućeno njihovo kasnije povezivanje. Iako je južnoafrička vlada tada želela priključiti ove teritorije, britanska strana je to odlagala, te se ovo pripajanje nikad nije dogodilo. Izborom vlade Nacionalne stranke 1948. u Južnoj Africi je utemeljen aparthejd, zbog kojeg se ta zemlja 1961. povukla iz Komonvelta, čime je nestala ideja o uključivanju ovih teritorija u jedinstvenu Južnu Afriku.

U junu 1964. godine, Britanija je pristala na predloge o demokratskoj samoupravi u Bocvani. Sedište vlade premešteno je iz Mafikeng-a u današnjoj Severozapadnoj provinciji u JAR-u u novoosnovani grad Gaborone, 1965. godine. Bocvana je stekla svoju nezavisnost 30. septembra 1966. godine. Kao prvi predsednik države izabran je Seretse Hama, vođa pokreta nezavisnosti, poglavica (kgosi) bocvanskog plemena Ngvato, koji je dva puta izabran na tu dužnost i na kojoj je umro 1980. godine. Čelništvo nad državom je tad prepušteno potpredsedniku Ketumilu Masira koji je regularno izabran 1984, te ponovo 1989. i 1994. Masira je napustio dužnost 1998. Predsedničku dužnost je od tad obavljao potpredsednik Festus Mogao, koji je regularno izabran 1999, te ponovo 2004. godine.

Geografija

Položaj

Površina države iznosi 581.737 km². Bocvana je 45. po veličini zemlja sveta, te je približno veličine Ukrajine ili Francuske, a dominira ravničarski reljef. Najdužu granicu Bocvana deli s Južnoafričkom Republikom (1.840 km²), a još se graniči i sa Namibijom (1.360 km²), Zimbabveom (813 km²), i sa Zambijom (2 km²) sa kojom ima najkraću granicu.

Geologija i reljef

Zemljom dominira pustinja Kalahari, koja pokriva oko 70% površine države i nalazi se u jugozapadnom delu. Zemlja je značajna po delti Okavangoa, koja je najveća svetska delta u unutrašnjosti, a nalazi se na severozapadu. Što se tiče rastinja, preovladavaju savana i travnate površine. Velike naslage soli i ostalih minerala nalaze se u Makgadikgadi Panu na severu. Za vreme kišnog perioda, neke slane površine postaju slana jezera koja su vrlo bitna za opstanak životinjskog sveta. Najviša tačka Bocvane je Tsodilo Hills (1,489 m). Zbog izuzetne škrtosti zemljišta, samo je 1% teritorije obradivo.

Klima

U Bocvani vlada polusuva klima sa toplim zimama i vrućim letima. Zimi razlika između dnevne i noćne temperature zna da varira i preko 20 °C. Sušno razdoblje traje relativno dugo, između 6 i 9 meseci godišnje. Prosečne godišnje padavine su između 250 i 500 mm, a najviše padaju u periodu između decembra i marta.

Politika

Parlament Bocvane u Gaborone

Država je ustrojena kao predsednička demokratska republika, gde je predsednik republike i na čelu države i na čelu vlade. Izvršnu vlast obavlja vlada, dok zakonodavnu vlast vrše i vlada i višestranački parlament. Parlament se sastoji od 62 izabrana i 4 imenovana poslanika.

Savetodavnu ulogu vrši Dom starešina ili poglavica (House of Chiefs) koji predstavlja osam osnovnih podgrupa bocvanskog naroda. Svaku odluku koju donosi parlament, a odnosi se na plemena mora proslediti i Domu starešina.

Izbori se održavaju najmanje svakih pet godina, a dosad su svi bili regularni i na vreme održani. Svi građani države, uključujući i sve manjine imaju pravo učestvovati na izborima. Od nezavisnosti 1967. godine, do 2024 državom je dominirala Bocvanska Demokratska stranka, koja je izgubila izbore od Bocvanskog nacionalnog kongresa. Bocvana se smatra za jednu od najdemokratskijih država u Africi.

Bocvana je članica UN-a, Afričke unije i Južnoafričke zajednice za razvoj

Administrativna podela

Glavni članak: Administrativna podela Bocvane

Distrikti u Bocvani

Okruzi Bocvane

Bocvana je podeljena u devet okruga ili distrikta. Ti okruzi su podeljeni u 28 podokruga. Okruzi Bocvane su:

1. Središnji okrug
2. Ghanzi okrug
3. Kgalagadi okrug
4. Kgatleng okrug
5. Kveneng okrug
6. Severoistočni okrug
7. Severozapadni okrug
8. Jugoistočni okrug
9. Južni okrug

Najveći gradovi u državi su:

• Gaborone
• Francistaun

Ostala veća naseljena mesta:

• Molepolole
• Selebi-Phikve
• Maun
• Serove
• Kanie
• Mahalapie
• Mochudi
• Mogoditshane
• Lobatse
• Palapie
• Tlokveng
• Ramotsva
• Thamaga
• Moshupa
• Tonota
• Jvaneng
• Orapa
• Letlhakane

Odbrana

U vreme sticanja nezavisnosti Bocvana nije imala oružanih snaga. Tek nakon napada rodezijske vojske Bocvana je kao meru samoodbrane formirala bocvanske Odbrambene Snage 1977. godine. Njihov vrhovni komandant je predsednik Bocvane, koji imenuje i odbrambeno veće. BDF trenutno u oružanim snagama ima 12.000 vojnika.

Bocvanske Odbrambene Snage deluju kao nepolitička profesionalna vojska čije su glavne aktivnosti zaštita od krivolova, odbrana od prirodnih nepogoda i mirovne misije.

Privreda

Najvažnija privredna aktivnost u zemlji je rudarstvo, posebno vađenje dijamanata koje je omogućilo ovoj zemlji da u 30 godina postigne najveći privredni rast na svetu. Privredu karakteriše vrlo slaba korumpiranost, koja je najmanja u Africi, na nivou nekih zapadnoevropskih država. Budući da je vrlo mali procenat zemljišta (5%) poljoprivredno obradivo, poljoprivreda ne prinosi značajno u ukupnom BDP-u. Osim slabog poljoprivrednog razvoja, zemlja nije mnogo razvijenija ni u industrijskom sektoru.

Privredni napredak ove zemlje polako usporava, pa mu ozbiljnije preti epidemija AIDS-a. Bocvanske vlada počela je sprovoditi znatne mere kako bi smanjila uticaj epidemije na privredu.

Turizam

Turizam je druga najjača privredna aktivnost posle rudarstva, pa se smatra da čini 12% ukupnog BDP-a. U zemlji postoji nekoliko nacionalnih parkova (skoro trećina teritorije) i rezervata, koji najviše privlače turiste. Zbog izuzetnog bogatstva životinjskog sveta, koji uključuje lavove, hijene, leoparde, antilope itd, Bocvana je popularno odredište za safari.

Najvažnije turistička odredišta za safari su rezervat Morem u delti Okavango i Nacionalni park Chobe.

U Bocvani se 1980. godine snimao film „Bogovi su pali na tjeme" (eng. The Gods Must Be Crazy).

Stanovništvo

Piramida stanovništva

Bocvanu karakteriše vrlo mala etnička raznolikost stanovništva u poređenju sa ostalim afričkim državama, i vrlo niska gustina naseljenosti. Od ukupnog broja stanovništva, 79% čini narod Tsvana ili Cvana, oko 11% stanovništva pripadaju narodu Kalanga, a Bušmani čine 3% stanovništva, kao i Kgalagadi. Ukupni udeo belaca u državi je 3%.

Veoma slična je i jezička struktura. Po popisu iz 2001. godine, maternji jezici stanovništva bili su Tsvana (79%), ikalanga (7,9%), sekgalagadi (2,8%), dok su drugi i neodređeni činili 9% stanovništva. Službeni engleski jezik, maternji je jezik samo 2,1% stanovništva.

Što se tiče veroispovesti, 71,6% stanovništva se smatra hrišćanima, dok zvanično religiju Badimo praktikuje 6% stanovništva, mada je ovaj udeo u stvarnosti puno veći.

Kao i u većini država u južnoj Africi, veliki broj stanovništva je zaražen AIDS-om (2002. godine, stopa zaraženosti odraslog stanovništva bila je 38,8%). Bocvanske vlada, započela je 2003. godine, program obrazovanja stanovništva o širenju bolesti, i nabavku jeftinih generičkih lekova.

Država u zadnje vreme beleži negativan rast stanovništva (-0.04%), i beleži značajan udeo ekonomskih migranata iz Zimbabvea.

Kultura

Pećinski crteži u pustinji Kalahari

U severnom delu Bocvane, žene iz sela Ech i Gumare poznate su po umetnosti izrade košara od palme Mokola i lokalnih boja. Korpe se izrađuju u tri vrste: velike zatvorene Košak koje se upotrebljavaju za čuvanje hrane, otvorene korpe koje se nose na glavi, i male korpe. Korpe se oslikavaju raznim bojama, i postaju trgovački proizvod. Od drugih zanatskih umetnosti poznato je lončarstvo i tkanje u jugoistočnoj Bocvani.

Najstariji tragovi umetnosti u Bocvani i Južnoj Africi su slike koje opisuju lov životinja, a izradili su ih Bušmani pre 20.000 godina u pustinji Kalahari.

Književnost

Najznačajnijom bocvanske književnicom smatra se Besi Hed, koja je bežeći od aparthejda u JAR-u došla da živi u Bocvanu. Ovde je živela u Seroveu od 1964. do smrti 1986. Tu se i zbiva radnja njenih najpoznatijih dela.

Juniti Dau je poznata bocvanska književnica, pravnica i borac za ljudska prava, posebno prava žena. Poznata je kao prva sutkinja bocvanskog visokog suda.

U Bocvani se događa radnja nekoliko beletrističkih dela.

Spoljašnje veze

• (jezik: engleski) botswanaportal
• (jezik: engleski) Atlas_of_Botswana [2]