Pređi na sadržaj

Vek poniženja

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Teritorijalni gubici kasne faze dinastije Ćing usled aneksija stranih sila.
Politički crtani film koji prikazuje Viktoriju (Ujedinjeno Kraljevstvo), Vilhelma II (Nemačka), Nikolaja II (Rusija), Marijanu (Francuska), i car Meidži (Japan) koji deli Kinu Ćing kao da seče pitu.
Ploča u planinskom odmaralištu Čengde koja označava Konvenciju u Pekingu kao „nacionalno poniženje“ za Kinu.
Japanski vojnici odsecaju glave kineskim zatvorenicima tokom Prvog kinesko-japanskog rata, 1894.
Američke trupe jurišaju na gradske zidine Pekinga tokom Bokserske pobune, 1900.
Vojnici Saveza osam nacija u Zabranjenom gradu, 1900

Vek poniženja bio je period u kineskoj istoriji koji počinje Prvim opijumskim ratom (1839–1842), a završava se 1945. godine kada je Kina (tada Republika Kina) izašla iz Drugog svetskog rata kao jedna od velike četvorke i osnovana kao stalni član Saveta bezbednosti Ujedinjenih nacija, ili naizmenično, zaključno sa 1949. osnivanjem Narodne Republike Kine. Za ovaj vekovni period bilo je tipično opadanje, porazi i politička fragmentacija dinastije Ćing i naknadne Republike Kine, što je dovelo do demorališuće stranih intervencija, aneksija i potčinjavanja Kine od strane zapadnih sila, Rusije i Japana.[1]

Karakterizacija tog perioda kao „poniženja“ nastala je u atmosferi kineskog nacionalizma u suprotnosti sa Dvadeset i jednim zahtevom koje je postavila japanska vlada 1915. godine, a dodatno je rasla protestima protiv lošeg tretmana Kine u Versajskom sporazumu 1919. godine. I Kuomintang i Komunistička partija Kine popularisale su karakterizaciju 1920-ih, protestujući zbog Nepravednih sporazuma i gubitka kineske teritorije u korist stranih kolonizatora. Tokom 1930-ih i 1940-ih, termin je postao uobičajen zbog japanske invazije na užu Kinu.[2] Iako su formalne odredbe ugovora okončane, epoha ostaje centralna za koncepte kineskog nacionalizma, a termin se široko koristi iu političkoj retorici i u popularnoj kulturi.[3]

Istorijat

[uredi | uredi izvor]

Kineski nacionalisti 1920-ih i 1930-ih datirali su vek poniženja sa sredinom 19. veka, uoči Prvog opijumskog rata[4] usred dramatičnog političkog raspleta koji je usledio za Kinu.[5]

Porazi stranih sila koji se navode kao deo veka poniženja uključuju sledeće:

U tom periodu Kina je pretrpela veliku unutrašnju fragmentaciju, izgubila skoro sve ratove koje je vodila i često je bila prinuđena da daje velike ustupke velikim silama u Nepravednim sporazumima.[11] U mnogim slučajevima, Kina je bila primorana da plati velike iznose reparacija, otvori luke za trgovinu, zakupi ili ustupi teritorije (kao što su spoljna Mandžurija, delovi Mandžurije (severozapadna Kina) i Sahalin Ruskom carstvu, zaliv Đaodžou Nemačkom carstvu, Hong Kong i Vehaj Britanskoj imperiji, Makao Portugalskoj imperiji, Žanđang Francuskoj i Tajvan i Daljen Japanu), i čine razne druge ustupke suvereniteta stranim „sferama uticaja“ nakon vojnih poraza.

Kraj poniženja

[uredi | uredi izvor]

Već tokom zaključenja Bokserskog protokola 1901. godine, neke od zapadnih sila su verovale da su postupile prekomerno i da je Protokol previše ponižavajući. Kao rezultat toga, američki državni sekretar Džon Hej formulisao je politiku otvorenih vrata, koja je sprečila kolonijalne sile da direktno podele Kinu na de jure kolonije i garantovao univerzalni trgovinski pristup tržištima u Kini. Sa namerom da oslabi Nemačku, Japan i Rusiju, samo je donekle bila nametnuta i postepeno je prekinuta sledećom erom gospodara rata i japanskim intervencijama.[12] Polukontradiktorna priroda politike otvorenih vrata je rano uočena, jer iako je očuvala teritorijalni integritet Kine od stranih sila, ona je takođe dovela do trgovinske eksploatacije istih zemalja. Sa Rut-Takahira sporazumom iz 1908. godine, SAD i Japan su podržali politiku otvorenih vrata, ali i drugi faktori (kao što su imigraciona ograničenja i dodela bokserske odštetne stipendije za obeštećenje boksera umesto da bude direktno vraćena vladi Ćinga) dovelo je do nastavka ponižavanja iz kineske perspektive.[13] U eri Republike Kine, Ugovor devet sila iz 1922. takođe je bio veliki pokušaj da se reafirmiše kineski suverenitet, iako nije uspeo da uzme u obzir ekspanzionizam Japana i imao je ograničen efekat na eksteritorijalnost.[14][15] Politika otvorenih vrata je na kraju propala u Drugom svetskom ratu kada je Japan napao Kinu.

Eksteritorijalnu jurisdikciju i druge privilegije napustile su Ujedinjeno Kraljevstvo i Sjedinjene Države 1943. godine. Tokom Drugog svetskog rata, Višijska Francuska je zadržala kontrolu nad francuskim ustupcima u Kini, ali je bila primorana da ih preda kolaboracionističkom režimu Vang Đingveja. Posleratni kinesko-francuski sporazum iz februara 1946. potvrdio je kineski suverenitet nad ustupcima.

Čang Kaj Šek je proglasio kraj veka poniženja 1943. godine ukidanjem svih Nepravednih sporazuma, a Mao Cedung je proglasio kraj posle Drugog svetskog rata, pri čemu je Čang promovisao svoj ratni otpor japanskoj vlasti i mesto Kine među Velikom četvorkom u pobedničkim saveznicima 1945. godine, a Mao je to proglasio osnivanjem Narodne Republike Kine 1949. godine.

Kineski političari i pisci, međutim, nastavili su da kasnije događaje prikazuju kao pravi kraj poniženja. Njen kraj je proglašen odbijanjem snaga UN−a tokom Korejskog rata, ponovnog ujedinjenja sa Hong Kongom 1997, ponovnog ujedinjenja sa Makaom 1999, pa čak i domaćinstvom Letnjih olimpijskih igara 2008. u Pekingu. Neki kineski nacionalisti tvrde da poniženje neće prestati sve dok Narodna Republika Kina ne kontroliše Tajvan.[16]

Upotreba veka poniženja u istoriografiji Komunističke partije Kine i savremenom kineskom nacionalizmu, sa fokusom na „suverenitet i integritet [kineske] teritorije,“[17] se poziva na incidente kao što je američko bombardovanje kineske ambasade u Beogradu, incident na ostrvu Hajnan i protesti za nezavisnost Tibeta uz štafetu baklje na Olimpijskim igrama u Pekingu 2008. godine.[18] Neki analitičari su ukazali na njegovu upotrebu u odvraćanju stranih kritika kršenja ljudskih prava u Kini i domaće pažnje od pitanja korupcije i jačanja njenih teritorijalnih zahteva i opšteg ekonomskog i političkog uspona.[16][19][20]

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ Adcock Kaufman, Alison (2010). „The "Century of Humiliation," Then and Now: Chinese Perceptions of the International Order”. Pacific Focus. 25 (1): 1—33. doi:10.1111/j.1976-5118.2010.01039.x. 
  2. ^ Callahan (2008), str. 210.
  3. ^ Gries (2004), str. 45.
  4. ^ Gries (2004), str. 43-49.
  5. ^ Chang, Maria Hsia (2001). Return of the dragon: China'z wounded nationalism. Westview Press. str. 69–70. ISBN 978-0-8133-3856-9. 
  6. ^ a b Šebok, Filip (2023). „Historical Legacy”. Ur.: Kironska, Kristina; Turscanyi, Richard Q. Contemporary China: a New Superpower?. Routledge. ISBN 978-1-03-239508-1. 
  7. ^ Gries, Peter Hays (2004). China's New Nationalism: Pride, Politics, and DiplomacyNeophodna slobodna registracija. University of California Press. str. 43–49. ISBN 978-0-520-93194-7. 
  8. ^ Shambaugh, David (2020-01-30). China and the World (na jeziku: engleski). Oxford University Press. str. 73. ISBN 978-0-19-006231-6. 
  9. ^ Shapiro, Judith (2013-04-17). China's Environmental Challenges (na jeziku: engleski). John Wiley & Sons. ISBN 978-0-7456-6309-8. 
  10. ^ "China Seizes on a Dark Chapter for Tibet", by Edward Wong, The New York Times, August 9, 2010 (August 10, 2010 p. A6 of NY ed.). Retrieved 2010-08-10.
  11. ^ Nike, Lan (2003-11-20). „Poisoned path to openness”. Shanghai Star. Arhivirano iz originala 2010-03-23. g. Pristupljeno 2010-08-14. 
  12. ^ Cullinane, Michael Patrick (2017-01-17). Open Door Era: United States Foreign Policy in the Twentieth Century (na jeziku: engleski). Edinburgh University Press. str. 25—26, 178. ISBN 978-1-4744-0132-6. 
  13. ^ Moore, Gregory (2015-05-27). Defining and Defending the Open Door Policy: Theodore Roosevelt and China, 1901–1909 (na jeziku: engleski). Lexington Books. str. xiii, xiv, xv. ISBN 978-0-7391-9996-1. 
  14. ^ Unoki, Ko (2016-04-08). International Relations and the Origins of the Pacific War (na jeziku: engleski). Springer. str. 108. ISBN 978-1-137-57202-8. 
  15. ^ Jianlang, Wang (2015-11-27). Unequal Treaties and China (2-Volume Set) (na jeziku: engleski). Enrich Professional Publishing Limited. str. 139. ISBN 978-1-62320-119-7. 
  16. ^ a b Kilpatrick, Ryan (20. 10. 2011). „National Humiliation in China”. e-International Relations. Pristupljeno 3. 4. 2013. 
  17. ^ W A Callahan. „National Insecurities: Humiliation, Salvation and Chinese Nationalism” (PDF). Alternatives. 20 (2004): 199. 
  18. ^ Jayshree Bajoria (23. 4. 2008). „Nationalism in China”. Council on Foreign Relations. Arhivirano iz originala 2009-10-14. g. Pristupljeno 2009-11-12. 
  19. ^ „Narratives Of Humiliation: Chinese And Japanese Strategic Culture – Analysis”. Eurasia Review. International Relations and Security Network. 23. 4. 2012. Pristupljeno 3. 4. 2013. 
  20. ^ Callahan, William (15. 8. 2008). „China: The Pessoptimist Nation”. The China Beat. Arhivirano iz originala 2013-02-17. g. Pristupljeno 5. 4. 2020. 

Vidi još

[uredi | uredi izvor]
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Век_понижења&oldid=28450600”