Velika Pisanica
Velika Pisanica | |
|---|---|
| Administrativni podaci | |
| Država | Hrvatska |
| Županija | Bjelovarsko-bilogorska |
| Opština | Velika Pisanica |
| Oblast | Bilogora |
| Stanovništvo | |
| — 2011. |  1.065 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 45° 48′ 06″ S; 17° 03′ 58″ I / 45.80156521395397° S; 17.06598195731718° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 160 m |
  Velika Pisanica Velika Pisanica na karti Hrvatske | |
 Velika Pisanica Velika Pisanica na karti Bjelovarsko-bilogorske županije | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 43271 Velika Pisanica |
| Pozivni broj | +385 43 |
| Registarska oznaka | BJ |
| Veb-sajt | velika-pisanica |
Velika Pisanica je naseljeno mesto i sedište opštine u Bilogorskom kraju, Bjelovarsko-bilogorska županija, Republika Hrvatska.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Velika Pisanica je rodno mesto velikog srpskog filologa, geografa, književnika, reformatora Pavla Solarića (1781-1821). Potiče taj umni učenik i prijatelj Dositeja Obradovića, iz pisaničke svešteničke popodice Solarić.[1]
Velika Pisanica je naseljena 1700. godine a njenu parohiju je činilo početkom 20. veka još deset sela, među kojima i Mala Pisanica. Ostale parohijske filijale bile su: Bačkovica, Brzaja, Mali Grđevac, Zrinjska, Gornja Kovačica, Donja Kovačica, Sibenik, Cremušina i Čađavac.
Bilo je 1847. godine u Velikoj Pisanici 2875 pravoslavnih Srba, a dve decenije potom 1867. godine - 3090 duša.[2] Po podacima iz 1905. godine u mestu je 1414 domova, od kojih 592 srpskih. Stanovnika je bilo 8018, od kojih su Srbi pravoslavci 3741 duša. Postoji u naselju srpska pravoslavna crkva i jedna komunalna škola. Pošta i brzojav se nalazio u Grđevcu.[3]
Pravoslavna parohija je bila prve platežne klase sa jednim parohom, koji živi u parohijskom domu. Pravoslavna crkva posvećena Sv. četvorodnevnom Lazaru podignuta je 1713. godine. Pretplatu za jednu ćiriličnu srpsku knjigu poslao je 1841. godine pop Jovan Rajčević, koji je i prota severinski. Prota Jovan je nosilac zlatne medalje, koju je dobio za vernost i zasluge. Pravoslavni sveštenik 1905. godine je pop Mihail Solarić, rodom iz Kapelne. Crkvene matrikule venčanih i umrlih su uvedene 1746. godine, a krštenih 1760. godine. Postojalo je staro srpsko pravoslavno groblje.
U Velikoj Pisanici je rođen Došenović Jovan Atanasije doktor filozofije, bavio se trgovačkim poslom u Trstu. Objavio je tri kraća spisa, od kojih jedan čine lirske pesme, između 1807-1809. godine.[4]
Škola je po karakteru komunalna sa jednim zdanjem, u kojoj 1905. godine radi stalni učitelj Miloš Muždeka.
Pretplatnik jedne nemačke knjige prevedene na srpski jezik bio je 1830. godine, bio je u Bjelovaru Andrija Kušević mesni kupac.[5] Tihon Demetrović se 1856. godine obavezao da će godišnje slati po 5 f. za izdržavanje paroha u siromašnoj parohiji u Virovitici.[6]
Mesto je 1885. godine bilo u sastavu Bjelovarskog izbornog sreza za srpski crkveno-narodni sabor u Karlovcima. Tada je u tom velikom selu zapisano čak 3090 pravoslavnih duša.[7]
Do teritorijalne reorganizacije u Hrvatskoj nalazila se u sastavu bivše velike opštine Bjelovar.
Drugi svetski rat[uredi | uredi izvor]
Bjelovarski kraj je stradao tokom Drugog svetskog rata. Srpski pravoslavni narod koji je tamo živeo je bio nepoželjan u novoj, ratnoj fašističkoj državnoj tvorevini "Nezavisnoj državi Hrvatskoj". Od prvih dana uspostavljanja Pavelićeve militantne države počeo je progon stanovništva. Sudbina im je bila određena: proterivanje i maltretiranje, promena vere ili stradanje. Na meti su bili ljudi, njihova imovina i pravoslavni hramovi. Tako su iz sela Lasovca proterane su 23 srpske starosedelačke porodice, iz sela Rovišta 90, iz sela Kobasičara opštine Kapele 70 iz varoši Bjelovara 70 i iz sela Bedenčaka 7, iz Skucane 26, iz Ribnjačke 15, iz Gornje Sredice 12, iz Velike Pisanice 180 iz Poljančana 4, Tvrde Rijeke 3 itd.[8]
Priličan broj Srba napustio je tada pravoslavlje. Tako je u Velikoj Pisanici 10 porodica sa oko 30 svojih članova prešlo u rimokatoličku veru.
U bjelovarskom srezu pored mnogih drugih porušene su i crkve u selima Lasovcu, Velikoj Pisanici i Bedeniku. Crkva u Velikoj Pisanici bila je najveličanstveniji hram u bjelovarskom srezu. Ona je u vreme od 1. do 14, januara 1942. godine porušena, pošto je prethodno ikonostas (Jovana Cetirevića slikan 1780. godine) poliven gasom i zapaljen. Naredbu za rušenje izdale su ustaške vlasti, a samo rušenje „su učinili meštani katolici iz Velike Pisanice“.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Na popisu stanovništva 2011. godine, opština Velika Pisanica je imala 1.781 stanovnika, od čega u samoj Velikoj Pisanici 1.065.[9]
Popis 1991.[uredi | uredi izvor]
Na popisu stanovništva 1991. godine, naseljeno mesto Velika Pisanica je imalo 1.469 stanovnika, sledećeg nacionalnog sastava:
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ "Srpski narod", Beograd 1944. godine
- ^ "Glasnik društva srpske slovesnosti", Beograd 1872. godine
- ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna mitropolija karlovačka po podacima iz 1905. godine", Sremski Karlovci 1910. godine
- ^ "Srbska novina ili Magazin za hudožestvo, knižestvo i modu", Budim 1838. godine
- ^ "Vozarska djevica", prevod, Karlovac 1830. godine
- ^ "Svetovid", Beč 1856. godine
- ^ "Zastava", Novi Sad 1885. godine
- ^ Najveći zločini sadašnjice: patnje i stradanje srpskog naroda u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj od 1941-1945, Dr. Dragoslav Stranjaković, Gornji Milanovac, Dečje novine (1991), str. 118
- ^ „Popis stanovništva 2011.”. Državni zavod za statistiku RH. Pristupljeno 11. 3. 2016.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
 | Ovaj članak vezan za opštine u Bjelovarsko-bilogorskoj županiji je klica. Možete doprineti Vikipediji tako što ćete ga proširiti. |
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
