Veće proizvođača
Veće proizvođača je bilo dom Savezne narodne skupštine FNRJ od 1953. do 1963. kao veće koje biraju proizvođači zaposleni u proizvodnji, transportu i trgovini. Drugi dom je bio Savezno veće, a postojalo je i posebno Veće naroda.
Sastav
[uredi | uredi izvor]Veće proizvođača su sačinjavali narodni poslanici koje su birali proizvođači zaposleni u proizvodnji, transportu i trgovini srazmerno učešću privrednih oblasti u ukupnom društvenom proizvodu Federativne Narodne Republike Jugoslavije. Narodne poslanike kao predstavnike svojih privrednih organizacija birali su radnici i službenici privrednih preduzeća, članovi zemljoradničkih zadruga, kao i zanatlije i zanatski radnici. Jedan poslanik se birao na 70.000 proizvođačkog stanovništva. Birali su ih industrijski, poljoprivredni i zanatski proizvođači odvojeno svaki u svojoj proizvođačkoj grupi.[1]
Industrijska grupa obuhvatala je radnike i službenike zaposlene u industriji, rudarstvu, šumarstvu, građevinarstvu, transportu, trgovini, ugostiteljstvu i komunalnoj delatnosti. Poljoprivredna grupa obuhvatala je zemljoradnike koji su članovi zemljoradničkih zadruga i radnike i službenike poljoprivrednih dobara. Zanatska grupa obuhvatala je trudbenike zaposlene u zanatstvu.[2]
Za člana Veća proizvođača mogao je biti biran svaki proizvođač koji je uživao opšte biračko pravo i pripadao proizvođačkoj grupi iz koje se birao poslanik. Mogao je biti biran i sindikalni funkcioner koji je kao takav izabran od strane proizvođača. Poslaniku koji bi trajno prestao biti proizvođač ili bi promenio proizvođačku grupu u kojoj je izabran, prestajao bi mu mandat.[3]
Nadležnosti
[uredi | uredi izvor]Domovi Savezne narodne skupštine FNRJ (Savezno veće i Veće proizvođača) zasedali su odvojeno. Zakonski predlog u čijem donošenju su ravnopravno učestvovala oba doma mogao je biti podnet jednom ili drugom domu. Domovi su mogli odlučiti da na zajedničkoj sednici pretresu pojedine zakonske predloge ili druga pitanja u čijem rešavanju su učestvovala oba doma, ali glasanje o zakonskim predlozima vršilo se na sednici svakog doma odvojeno.[4]
Savezno veće i Veće proizvođača ravnopravno su učestvovali:[5]
- u odlučivanju o promeni Ustava;
- u utvrđivanju saveznog društvenog plana i saveznog budžeta; u potvrđivanju završnog bilansa o izvršenju saveznog društvenog plana i završnog računa o izvršenju saveznog budžeta;
- u donošenju isključivo saveznih zakona: o novcu, kreditnom sistemu, bankama i finansijskom poslovanju; o socijalnom osiguranju; imovinskog zakonika; o patentima, žigovima, uzorcima i modelima; o ustanovljenju društvenog doprinosa i poreza; o carinama; o devizama; o menici, čeku i drugim načinima plaćanja; o osiguranju; o standardima; o izboru i opozivu narodnih poslanika;
- u donošenju osnovnih zakona: o planskom upravljanju narodnom privredom; o privrednim organizacijama; o saobraćaju i vezama; o budžetima; o društvenom doprinosu, porezima i drugim dažbinama; o iskorišćavanju prirodnih bogatstava i snaga; o radu;
- u ratifikovanju međunarodnih ugovora iz oblasti privrede, rada i socijalnog osiguranja;
- u donošenju odluke o saglasnosti republičkog ustava sa saveznim ustavom, kao i o saglasnosti republičkog i saveznog zakona sa saveznim ustavom ako su oba doma učestvovala u donošenju saveznih zakona;
- u odlučivanju o raspisivanju referenduma u pitanjima iz oblasti privrede, rada i socijalnog osiguranja;
- u odlučivanju o produženju mandata Skupštine, u utvrđivanju da su prestale okolnosti zbog kojih je mandat Skupštine bio produžen, kao i u odlučivanju o raspuštanju Skupštine;
- u odlučivanju o nagradama narodnih poslanika i prinadležnostima predsednika, potpredsednika i sekretara Savezne narodne skupštine, predsednika Republike i članova Saveznog izvršnog veća;
- u donošenju deklaracija i rezolucija po pitanjima iz oblasti privrede, rada i socijalnog osiguranja.
Savezna narodna skupština FNRJ na zajedničkoj sednici oba doma vršila je sledeće poslove:[6]
- birala i razrešavala predsednika Republike;
- birala i razrešavala članove Saveznog izvršnog veća;
- birala i razrešavala predsednika, potpredsednike i sekretara Savezne narodne skupštine;
- birala i razrešavala sudije Saveznog vrhovnog suda;
- birala i razrešavala članove odbora i komisija Skupštine;
- proglašavala promenu Ustava.
Veće proizvođača je moglo davati preporuke privrednim organizacijama za njihov rad i državnim organima i samoupravnim ustanovama u pitanjima iz oblasti privrede, rada i socijalnog osiguranja. U okviru prava određenih zakonom moglo je donositi odluke za rad privrednih organizacija, državnih organa i samoupravnih ustanova.[7]
Vidi još
[uredi | uredi izvor]Izvori
[uredi | uredi izvor]- ^ Članovi 25, 28. i 29. Ustavnog zakona o osnovama društvenog i političkog uređenja Federativne Narodne Republike Jugoslavije i saveznim organima vlasti (1953)
- ^ Član 29. Ustavnog zakona (1953)
- ^ Član 30. Ustavnog zakona (1953)
- ^ Član 35. Ustavnog zakona (1953)
- ^ Član 34. Ustavnog zakona (1953)
- ^ Član 36. Ustavnog zakona (1953)
- ^ Član 40. Ustavnog zakona (1953)
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Petranović, Branko (1980). Istorija Jugoslavije 1918-1978. Beograd: Nolit.
- Petranović, Branko (1988). Istorija Jugoslavije 1918-1988. 3. Beograd: Nolit.
Institucije SFR Jugoslavije | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Institucije i Ustavi Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije | |||||||||
| 1946—1953. |
| .svg) | |||||||
| 1953—1963. |
| ||||||||
| 1963—1974. |
| ||||||||
| 1974—1992. |
| ||||||||
