Vitoševac

Vitoševac
Vitoševac;
	Centar Vitoševca
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Nišavski
Opština	Ražanj
Stanovništvo
— 2011.	1277
Geografske karakteristike
Koordinate	43° 44′ 21″ S; 21° 34′ 28″ I / 43.739166° S; 21.574333° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	276 m
	Vitoševac Vitoševac na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	37213
Pozivni broj	037
Registarska oznaka	NI

Vitoševac je naselje u Srbiji u opštini Ražanj u Nišavskom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 1277 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 1535 stanovnika). Selo Vitoševac je dobilo naziv po potoku Vitoš koji se nalazi u centru sela. Vitoševac je udaljen 15km od Ražnja, 25km od Paraćina, 34km od Kruševca, a 69km od Niša. Vitoševac se nalazi na oko 500 metara nadmorske visine ispod planine Bukovik, i prostire se na prostoru od 3279,08 hektara. Selo pripada planinskom području sa umereno toplim letnjim danima i hladnom, ali kratkom zimom.

U Vitoševcu je pronađena statueta iz doba venčanske kulture i srebrna narukvica sa predstavom zmijske glave. Ovi predmeti se čuvaju u muzejima u Beogradu i Nišu.

Vitoševac je prvo selo na teritoriji bivše Jugoslavije koje je dobilo ambulantu posle Ražnja. Ova ambulanta je opšta i stomatološka, a u njoj se nalazi i prostorija za analizu krvi. U Vitoševcu postoji osnovna škola već 140 godina, a 1970. godine je slavila 105 godina postojanja.

Ovde se nalaze Zapis hrast kod crkve (Vitoševac), Zapis Nikolića hrast (Vitoševac), Zapis Stojanovića klen (Vitoševac), Zapis Popovića hrast (Vitoševac) i Zapis orah kod česme (Vitoševac).

Istorija

Istorijat arheoloških istraživanja "Narodni Muzej Beograd" Vitoševački arheološki lokalitet Lukicki breg, istraživanje vršeno 1960. godine, pronađeni predmeti"Statueta iz doba vinčanske kulture i srebrna narukvica sa predstavom zmijske glave, ovi predmeti se nalaze u Muzejima u Beogradu,Nišu ili Kruševcu. Prvi tragovi govore govore o postojanju Naselja još iz doba Vinčanske kulture.

Postoje pisani tragovi kako je nastalo naselje Vitoševac.

Potom su Rimljani osnovali grad u obliku troprste ruke, od kojih je najduži "prst" bio onaj ispod Vitoševca prema Grabovu, drugi prema Smilovcu, a treći ispod Pločnika prema Mađaru. Naselje je bilo locirano u dolini zbog gravitacionog vodosnabdevanja, a posle velike poplave stanovništvo se razbežalo po okolnim brdima, te su tako nastala gotovo sva sela u ovom okruženju.Prvi pisani trag o postojanju Vitoševca pod ovim imenom je iz 1453. godine, gde se pominje kao "Merza":"pusto selo, bez stanovništva, pobeglo pred Turcima ili stradalo od kuge" .^[1]

Postoje dve legende kako je naselje Vitoševac dobilo ime.Prva glasi: Da su ove naše tada puste prostore naselili stanovnici planine Vitoša iz današnje Bugarske i tako je naselje dobilo ime od planine Vitoš-evac.Vitoša je jedan od najstarijih nacionalnih parkova ne samo u Bugarskoj, već i na samom Balkanu ali i jedan od najstarijih u Evropi.Druga legenda:Da je naselje Vitoševac dobilo ime po potoku Vitoš koji izvire u centru naselja Vitoševac.

Od 1864. godine u naselju Vitoševac postoji Osnovna škola, koja je sagrađena po odluci Kralja Milana Obrenovića, izvor knjiga od Stalaća do Deligrada kroz vekove.fotografija stare škole Dr Miroslava Andrejića, snimljena pred samo rušenje, srušena je nemarom svih nas.

Godine 1893. u Vitoševcu rođen pionir srpskog glumišta Vukašin Vule Pešić, stari meštani govore da je ta porodica imala porodičnu kuću do 1990-ih godina u centru Vitoševca.

Godine 1901. pored Vitoševca naselja prolazila železnička pruga od 1901-1935. Iste godine počela je izgradnja pruge uskog koloseka Cicevac-Sveti Petar, deonica pruge oko 4kilometra prolazila pored naselja Vitoševca, pruga je prestala sa radom 1935. godine, na mestu gde je nekada prolazila PRUGA, sada je atarski put.

Godine 1902. u Vitoševcu lovci se organizuju i biraju prvog predsednika lovačkog udruženja Petronija Stanojevića 1862-1947 iz Vitoševca.

Godine 1912,1918.1912 godine počinju Balkanski ratovi, bilo je učesnika u ratovima ali nije nam poznat tačan broj mobilisanih i poginulih ratnika iz Vitoševca.1914 počinje Veliki rat, tačan broj mobilisanih iz Vitoševca nije nam poznat?Iz zarobljeništva se vratio u Vitoševac Iva Rakić iz Vitoševac koji je bio u Nemačkoj od 1914-1918 u gradu Ulm kod Minhena, gde je kod nemačkog farmera obrađivao zemlju.33 Ratnika je poginulo u Velikom ratu iz Vitoševca njihova se imena nalaze na spomen tablu u centru naselja i na Vitoševačkom groblju.Palim ratnicima u prvom svetskom ratu

Iz perioda 1807-1918 godine trenutno u Vitoševcu sačuvano nekoliko kuća i pomoćnih objekata i par kolibi u planini, koji su adaptirani i zadržali su autentičan izgled iz tog perioda.U blizini Vitoševca na više lokacija se nalaze nekoliko stari stabala drveća "Seoski Zapisi"za koje meštani slobodno procenjuju da imaju više od 200godina.

Godine 1920. izdaje se prva knjiga Vitoševčanina Mileta P.Milenovića rođenog 1884godine u Vitoševcu "Pesmarica", učestvovao je u balkanskim ratovima i prvom svetskom ratu.Knjigu je napisao za vreme prvog svetskog rata, objavljena je 1920 godine, primerci se nalaze u muzejima u Beogradu i Nišu.

Godine 1920. sagrađene su neke od vodenica a neke su dosta starije, niko tačno od meštana Vitoševca ne zna kada su bile sagrađene Vodenice, radile su 7 Vodenice, gde su meštani mleli žito, na reci Prčevici i Buđevac(vada)u Vitoševcu poznate kao:Milojkova,Andrejicka,Banicka,Višnjarska,Milenovska,Živanovska i Živadinova Vodenica,.Vodenice su prestale sa radom 1970-ih godina, što zbog niskog vodostaja na rekama, što zbog električnih mlinova, danas nisu u funkciji.

Godine 1922. Vitoševac je prvo seosko naselje u Kraljevini Jugoslaviji za vreme vladavine Aleksandara Karađorđevića dobilo Zdravstvenu Ambulantu. Zdravstvena Ambulanta se nalazila gde se sada nalazi zgrada Pošte.

Godine 1928. u Vitoševcu osniva se zemljoradnička zadruga, o čemu postoje pisani dokumenti iz tog perioda, koja radi do 1941 godine, seoska pijaca i pijačni dan u Vitoševcu sreda gde su meštani Vitoševca i okoline prodavali svoje poljoprivredne proizvode starije je od 100 godina, i stariji meštani pamte da je oduvek sreda pijačni dan u Vitoševcu.

Demografija

U naselju Vitoševac živi 1099 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 47,9 godina (46,7 kod muškaraca i 49,0 kod žena). U naselju ima 376 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,40.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija^[2]
Godina	Stanovnika
1948.	2.132
1953.	2.227
1961.	2.193
1971.	2.000
1981.	1.828
1991.	1.535	1.510
2002.	1.277	1.313

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[3]

Srbi	1.233	96,55%
Romi	28	2,19%
Makedonci	9	0,70%
Crnogorci	2	0,15%
Bugari	2	0,15%
nepoznato	1	0,07%

Stanovništvo prema polu i starosti^[4]


	m	ž
?	4	8
80+	20	38
75—79	39	54
70—74	48	63
65—69	56	67
60—64	38	47
55—59	32	41
50—54	58	48
45—49	51	63
40—44	37	25
35—39	27	16
30—34	34	29
25—29	46	34
20—24	32	28
15—19	13	23
10—14	22	25
5—9	22	31
0—4	26	32
Prosek :	46,7	49,0

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	442	465	474	478	457	412	376

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	74	94	48	53	37	33	22	13	2	0	3,40

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	535	87	392	42	14	0
Ženski	584	39	386	133	24	2
UKUPNO	1.119	126	778	175	38	2

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	345	176	0	0	94
Ženski	278	216	0	0	23
UKUPNO	623	392	0	0	117
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	7	13	15	2	15
Ženski	0	0	15	2	2
UKUPNO	7	13	30	4	17
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	0	1	5	3	8
Ženski	0	0	2	8	9
UKUPNO	0	1	7	11	17
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	3	0	0	3
Ženski	0	0	0	1
UKUPNO	3	0	0	4

Galerija

Sneg u Vitoševcu
Stari bunar porodice Mihajlović
Dvorište sa cvećem 2020.g.

Reference

^ „Portal Ćićevac Ražanj (Vitoševac)”.
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

Spoljašnje veze

[http://www.cicevac-razanj.com/fotografije-naselja-u-opstini-razanj/category/5-vitosevac.html galerija fotografija iz Vitoševca
Prezentacija Vitoševca
Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
Gugl satelitska mapa (Maplandia)
Plan naselja na mapi (Mapquest)

[1] „Portal Ćićevac Ražanj (Vitoševac)”.

[2] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[3] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[4] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[1]

[2]

[3]

[4]