Gračac

Gračac
Gračac;
	Ulica u Gračacu
Administrativni podaci
Država	Hrvatska
Županija	Zadarska
Opština	Gračac
Oblast	Lika
Stanovništvo
— 2011.	3.063
Geografske karakteristike
Koordinate	44° 17′ 56″ S; 15° 50′ 48″ I / 44.2988818° S; 15.8467113° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	562 m
	Gračac Gračac na karti Hrvatske
	Gračac Gračac na karti Zadarske županije
Ostali podaci
Poštanski broj	23440
Pozivni broj	+385 23
Registarska oznaka	ZD
Veb-sajt	www.gracac.hr

Gračac je gradić i sedište istoimene opštine u prostranoj udolini u južnoj Lici, Republika Hrvatska.

Geografija

Leži na nadmorskoj visini od 562 m. Razvio se u središnjem delu u Gračačkog polja, oko donjeg toka Otuče i krečnjačkog uzvišenja (Gradina 618 m) na raskrsnici puteva od Gospića prema Kninu i Krbave prema Dalmaciji. Od Dalmacije je odvojen visokim masivom Velebita, preko čijeg prevoja Prezid prolazi put Gračac – Obrovac. U blizini su čuvene Cerovačke pećine. Kroz Gračac protiče reka Otuča.

Gračac je udaljen od Gospića oko 50 km, Udbine 34 km, Obrovca 24 km, od Knina 54 km i od Zadra 54 km.

Istorija

Na području Gračaca nalazila se srednjovjekovna župa Otuča. Današnje naselje Gračac jače se razvija u doba Vojne krajine, posebno nakon izgradnje puta Gospić – Gračac – Knin 1789. godine. Važnost Gračaca u saobraćajnom smislu je još više porasla nakon otvaranja Ličke pruge 1925. godine.

Gračac se od raspada Jugoslavije do avgusta 1995. godine nalazio u Republici Srpskoj Krajini. Tokom agresije na RSK, 5. avgusta 1995. godine hrvatska vojska zauzela je Gračac proteravajući većinsko srpsko stanovništvo u gradu i okolini. Mesto su potom naselile hrvatske izbjeglice, većinom sa područja Srednje Bosne. Manji broj uglavnom starijih Srba se do danas vratio na svoja ognjišta.

Kultura

U Gračacu je sjedište istoimene parohije Srpske pravoslavne crkve. Parohija Gračac pripada Arhijerejskom namjesništvu ličkom u sastavu Eparhije Gornjokarlovačke a čine je Gračac, Tomingaj, Kijani, Deringaj, Omsica, Grab, Vučipolje, Vraca i Glavica.^[1] U Gračacu se nalazi Crkva Vaznesenja Gospodnjeg, hram Srpske pravoslavne crkve sagrađen 1874. godine, koji je stradao u Drugom svjetskom ratu. Pop Nikolaj Mandić je najzaslužniji što je država (ali i brojni priložnici) finansijski pomogla podizanje pravoslavne crkve u Gračacu, a uz njega i svešteničkog doma i školske zgrade, vredne 100.000 f.^[2] Ta bogomolja je bila srušena do temelja 1954. godine, ali je kasnije obnovljena, kao i srpska pravoslavna Kapela Svetog Marka sagrađena na Velebitu 1863. godine, a stradala u Drugom svjetskom ratu.^[1] U Gračacu postoje i dvije rimokatoličke crkve, Župna crkva Sv. Jurja sagrađena 1715. godine i nova crkva Sv. Ivana Krstitelja.^[3]

Stanovništvo

Prema popisu stanovništva iz 2001. godine, Gračac je imao 2.689 stanovnika.^[4] Prema popisu stanovništva iz 2011. godine, naselje Gračac je imalo 3.063 stanovnika.^[5]

Popis 1991.

Na popisu stanovništva 1991. godine, naseljeno mesto Gračac je imalo 4.101 stanovnika, sledećeg nacionalnog sastava:

Popis 1991.‍

Srbi	3.906	95,24%
Hrvati	61	1,48%
Jugosloveni	60	1,46%
Muslimani	7	0,17%
Makedonci	4	0,09%
Albanci	3	0,07%
Crnogorci	3	0,07%
Nemci	2	0,04%
Jevreji	1	0,02%
Slovenci	1	0,02%
neopredeljeni	5	0,12%
nepoznato	48	1,17%
ukupno: 4.101

Raniji popisi

Nacionalnost^[6]	1981.	1971.	1961.
Srbi	3.116	2.864	2.600
Jugosloveni	496	78	5
Hrvati	62	113	200
Crnogorci	6	11	5
Albanci	8	6
Slovenci	3	5	7
Muslimani	7		2
Makedonci		1	4
Mađari	1		2
ostali i nepoznato	21	64	6
Ukupno	3.713	3.144	2.829

Demografija^[6]
Godina	Stanovnika
1961.	2.829
1971.	3.144
1981.	3.713
1991.	4.101
2001.	2.689
2011.		3.063

Znamenite ličnosti

Georgina Tesla, majka Nikole Tesle
Đoko Vještica, srpski novinar
Petar Škundrić, srpski političar i bivši ministar u Vladi Republike Srbije
Danilo Stanisavljević, četnički vojvoda i jedan od vođa ustanka Srba u Lici
Đuro Drobac, učesnik Narodnooslobodilačke borbe
Miloš Mandić, sveštenik Srpske pravoslavne crkve

Vidi još

Reference

^ ^a ^b „Arhijerejsko namjesništvo ličko: Parohija Gračac”. Srpska pravoslavna crkva: Eparhija gornjokarlovačka. Pristupljeno 19. 9. 2012.
^ "Bosansko-hercegovački istočnik", Sarajevo 1892. godine
^ „Gračac - povijest župe” (na jeziku: hrvatski). Franjevačka provincija Presvetog Otkupitelja.
^ „Popis stanovništva 2001.”. Državni zavod za statistiku RH. Arhivirano iz originala 14. 07. 2010. g. Pristupljeno 21. 3. 2012.
^ „Popis stanovništva 2011.”. Državni zavod za statistiku RH. 2011. Arhivirano iz originala 4. 7. 2011. g. Pristupljeno 17. 4. 2013.
^ ^a ^b Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ: Popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine.

Literatura

Gelo, Jakov (1998). Narodnosni i vjerski sastav stanovništva Hrvatske, 1880-1991: po naseljima. Zagreb: Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske. ISBN 978-953-6667-07-9.

Spoljašnje veze

Tromeđa: Gračac Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. mart 2016) (jezik: srpski)

[Парохија_Грачац-1] „Arhijerejsko namjesništvo ličko: Parohija Gračac”. Srpska pravoslavna crkva: Eparhija gornjokarlovačka. Pristupljeno 19. 9. 2012.

[2] "Bosansko-hercegovački istočnik", Sarajevo 1892. godine

[Gračac_-_povijest_župe-3] „Gračac - povijest župe” (na jeziku: hrvatski). Franjevačka provincija Presvetog Otkupitelja.

[4] „Popis stanovništva 2001.”. Državni zavod za statistiku RH. Arhivirano iz originala 14. 07. 2010. g. Pristupljeno 21. 3. 2012.

[5] „Popis stanovništva 2011.”. Državni zavod za statistiku RH. 2011. Arhivirano iz originala 4. 7. 2011. g. Pristupljeno 17. 4. 2013.

[Савезни_завод_за_статистику_СФРЈ-6] Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ: Popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Normativna kontrola
Međunarodne	VIAF
Državne	Češka