Pređi na sadržaj

Grobnica antipape Jovana XXIII

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Grobnica antipape Jovana XXIII

Grobnica antipape Jovana XXIII je grobnica koju su Donatelo i Mikeloco napravili od mermera i bronze za Firentinsku krstionicu koja se nalazi pored Firentinske katedrale, a u kojoj je sahranjen antipapa Jovan XXIII (Baldazare Koza). Grobnicu su naručili izvršitelji antipapinog testamenta nakon njegove smrti 22. decembra 1419. godine, a završena je tokom 1420-ih godina, čime je uspostavljena kao jedno od ranih obilježja renesansne Firence. Prema Ferdinandu Gregorovijusu, grobnica je „istovremeno grob Velikog raskola u crkvi i posljednja papska grobnica koja je izvan samog Rima”.[1]

Antipapa je imao dugu istoriju saradnje sa Firencom, koja ga je neko vrijeme tokom Zapadnog raskola smatrala zakonskim papom. Grobnica se često tumači kao pokušaj jačanja legitimiteta Kozinog ponitifikata, povezujući ga sa duhovno moćnim mjestom krstionice.[2] Isticanje papske simbolike na grobnici i veze između Koze i Firence tumačena je kao odbijanje Kozinog nasljednika pape Martina V[2] ili kao indirektna „samopromocija Medičija”, jer bi takva grobnica smatrana neprihvatljivom za građane Firence.[3]

Dizajn grobnice obuhvatao je figure tri vrline u nišama, grb porodice Koza, pozlaćeni bronzani ležeći lik koji je postavljen iznad sarkofaga sa natpisom oslonjenom na nosače korbala, a iznad njega Bogorodica sa djetetom u poluluneti, sa baldahinom iznad svega. U vrijeme završetka grobnica je bila najviša skulptura u Firenci[4] i jedna od rijetkih grobnica u krstionici ili susjednoj katedrali.[5] Grobnica je bila prva od nekoliko saradnji Donatela i Mikeloca, a istoričari umjetnosti su raspravljali o pripisivanju različitih elemenata svakom od njih, kao i o tumačenjima njihovog dizajna i ikonografije.

Antipapa Jovan XXIII[uredi | uredi izvor]

Antipapa Jovan XXIII
Glavni članak: Antipapa Jovan XXIII

Antipapa Jovan XXIII imao je komplikovan život, nasljedstvo i odnos sa gradom Firencom. Baldazare Koza je bio napuljski plemić koji je odrastao u Bolonji. Papa Bonifacije IX je Kozu unaprijedio u nadbiskupa Bolonje 1396. godine i postavio ga za kardinala 1402. godine. Nakon Sabora u Pizi 1409. godine, Koza je podstakao pobunu protiv pape Grgura XII, koji je odbio da podnese ostavku. Koza je lišen kardinalitata, ali ga je obnovio antipapa Aleksandar V, koga je vijeće izabralo.[6]

Koza je naslijedio Aleksandra V kao Jovan XXIII 1410. godine. Jovana su kao papu priznale Francuska, Engleska, Bohemija, Pruska, Portugalija, dijelovi Svetog rimskog carstva i brojne sjevernoitalijaske gradovi-republike, među kojima su Firenca i Venecija; međutim avinjonskog papu Benedikta XIII su papom smatrali kraljevine Aragon, Kastilja i Škotska, a Grgura XII su i dalje favorizovali Ladislav Napuljski, Karlo I Malatesta, knezovi Bavarske, Ludvig III Palatinatski, i dijelovi Njemačke i Poljske.[7]

Kad je Ladislav Napuljski osvojio Rim 1413. godine, Jovan XXIII je bio primoran da pobjegne u Firencu. Žigmund, vladar Svetog rimskog carstva, promorao je Jovana XXIII da sazove Sabor u Konstancu 1414. godine, iako je, kada je prijetnja njegovom pontifikatu i vjerovatno njegovoj ličnosti postala očigleda, pobjegao je 1415. godine. Iako je očekivao da će njegov odlazak rasturiti Sabor, članovi, koji su bili pozvani da mu se pridruže pod zaštitom Fridriha IV, vojvode od Austrije, nastavili su da djeluju tamo gdje su i bili. Dok je Jovan XXIII pokušavao da se probije prema teritoriji Jovana II, vojvode od Burgundije, Fridrih IV ga je predao u nadzor Žigmunda i Sabora, a Ludvig III Palatinatski ga je uhapsio.[8] U međuvremenu je Sabor smijenio Jovana XXIII 29. maja 1415. godine i izabrao papu Martina V 11. novembra 1417. godine; Martin V se uputio u Firencu februara 1419. godine.[9] Firentinska republika je otkupila Kozu 1419. godine (Ludvig III je prekinuo odanost Žigmundu 1417. godine), pod dirigencijom Đovanija Medičija.[10] Njegova otkupnina mogla je biti nagrada za njegovu pomoć Firenci u prošlosti, ili manevar za vršenje pritiska na Martina V (koji je i dalje bio u Firenci; u Rim je stigao septembra 1420. godine), ili oboje. Koza je pomogao Firenci da osvoji Pizu 1405. godine u svojstvu papinskog legata u Bolonji i, kao papa, odredio je banku Mediči kao generalno spremište za papine finansije.[11]

U Firenci se Koza potčinio Martinu V 14. juna 1419. godine, a 26. juna je nagrađen kardinalskim šeširom, da bi 22. decembra preminuo.[12] Iako je dobio titulu kardinala biskupa Tuskula, Koza je sebe nazivao „kardinalom Firence”.[13]

Sahrana[uredi | uredi izvor]

Kozino tijelo premješteno je u krstionicu, a devetodnevnu sahranu, kako je propisano u Ordo Romanus, posjetili su brojni članovi firentinske elite i papskog dvora.[14] Kozin leš je bio okrunjen bijelom mitrom sa njegovim kardinalskim šeširom kraj nogu na pogrebnom nosaču tokom rituala, koji su se u potpunosti odvijali unutar Firentinske krstionice i Firentinske katedrale.[15] Tokom prva tri dana ceremonija proslavljeni su uloga Koze kao kardinala i pape, uloga saveznika Firence i uloga privatnog građanina.[16] Privremeno je pokopan dok grobnica nije završena.[17]

Poručivanje[uredi | uredi izvor]

Đovani di Bići de Mediči, jedan od izvršitelja Kozine posljednje volje

Pregovori oko poručivanja Kozine grobnice trajali su oko deneciju nakon njegove smrti. Kozina poslednja volja i testament — napisano na njegovoj samrtnoj postelji 22. decembra 1419. godine — bili su sačinjeni od nekoliko uobičajenih firentinskih građanskih zaostavština, dobrotvornih djela i tradicionalnih crkvenih učtivosti, ali je glavni dio svoje imovine ostavio svojim nećacima Mikeleu i Đovaniju.[18] Nasljedstvo koje je ostavio svojim nećacima imalo je prioritet, a razni povjerioci su i dalje osporavali njegovu imovinu dok je grobnica bila završavana.[19]

Koza je za izvršitelje svoje volje odredio četiri istaknuta Firentinca: Bartolomea di Taldo Valorija, Nikoloa da Uzana, Đovanija di Bići de Medičija i Vijerija Gvadanjija,[20] pri čemu je bilo kojoj dvojici izvršitelja bilo dozvoljeno da djeluju u ime sve četvorice, što su Valori i Mediči uradili.[21] Valori je preminuo 2. septembra 1427. godine, a do tada je i Gvadanji već preminuo, a Uzano odavno izgubio interesovanja, pri čemu je preostali posao poručivanja grobnice pao na Đovanija — ili vjerovatnije — Kozima de Medičija.[22]

Izvršitelji su tvrdili da im je Koza otkrio želju da bude sahranjen u krstionici, ali da je bio suviše skroman da bi to zahtijevao u testamentu.[23] Većina kasnijih učenjaka prihvata ovo svjedočenje izvršitelja, pripisujući Kozi „taktičnost i taktiku”, mada je barem jedan pretpostavljao da su izvršitelji izabrali krstionicu protiv Kozinih želja.[24]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Lightbown, 1980, str. 4.
  2. ^ a b Lightbown, 1980, str. 16l; Caplow, 1977, str. 107.
  3. ^ McHam, 1989, str. 156; Strocchia, 1992, str. 142.
  4. ^ Lightbown, 1980, str. 26.
  5. ^ Lightbown, 1980, str. 24.
  6. ^ Lightbown, 1980, str. 4; Caplow, 1977, str. 98–99.
  7. ^ Lightbown, 1980, str. 4–5.
  8. ^ Lightbown, 1980, str. 5–6.
  9. ^ Strocchia, 1992, str. 137; Lightbown, 1980, str. 5.
  10. ^ McHam, 1989, str. 153.
  11. ^ Strocchia, 1992, str. 136.
  12. ^ Caplow, 1977, str. 99–100.
  13. ^ Strocchia, 1992, str. 137.
  14. ^ Caplow, 1977, str. 100.
  15. ^ McHam, 1989, str. 154–5; Strocchia, 1992, str. 138; Lightbown, 1980, str. 44.
  16. ^ Strocchia, 1992, str. 139.
  17. ^ Lightbown, 1980, str. 14.
  18. ^ Lightbown, 1980, str. 8–9.
  19. ^ Lightbown, 1980, str. 14–15.
  20. ^ Janson, 1963, str. 59.
  21. ^ Lightbown, 1980, str. 20–21.
  22. ^ Lightbown, 1980, str. 22.
  23. ^ McHam, 1989, str. 155–6.
  24. ^ Janson, 1963, str. 61.

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Avery, Charles. 1994. Donatello: An Introduction. New York: IconEditions. ISBN 978-0-06-430311-8.
  • Caplow, Harriet McNeal. 1977. Michelozzo. New York: Garland Publishing, Inc. ISBN 978-0-8240-2678-3.
  • Gardner, Julian. 1992. The Tomb and the Tiara. Oxford: Clarendon Press. ISBN 978-0-19-817510-0.
  • Grassi, Luigi. Colacicchi, Paul (translator). 1964. All the Sculpture of Donatello. New York: Hawthorn Books, Inc. OCLC 1039596
  • Janson, H.W. 1963. The Sculpture of Donatello. Princeton: Princeton University Press. ISBN 0-691-03528-8.
  • Levey, Michael; Florence, A Portrait, Jonathan Cape. 1996. ISBN 0-7126-7310-5.
  • Lightbown, R.W. 1980. Donatello & Michelozzo. London: Harvey Miller. ISBN 0-905203-22-4.
  • McHam, Sarah Blake. 1989. "Donatello’s Tomb of Pope John XXIII". In Life and Death in Fifteenth-Century Florence. Eds. Tetel, Marcel, Witt, Ronald G., and Goffen, Rona. Durham: Duke University Press. ISBN 978-0-8223-0872-0. str. 146–173.
  • Meyer, Alfred Gotthold. Konody, P.G. (translator). 1904. Donatello. Leipzig: Velhagen & Klasing. (Available online)
  • Pope-Hennessy, John, 1986 (revised ed.), Italian Gothic Sculpture, Phaidon. ISBN 0-7148-2415-1.
  • Panofsky, Erwin. 1964. Tomb Sculpture. New York: Harry N. Abrams, Inc. ISBN 0-7148-2824-6.
  • Strocchia, Sharon T. 1992. Death and Ritual in Renaissance Florence. Baltimore: Johns Hopkins University Press. ISBN 978-979-533-077-6.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Гробница_антипапе_Јована_XXIII&oldid=26861584”