Pređi na sadržaj

Dijalekti makedonskog jezika

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Dijalekti makedonskog jezika su dijalekti posebnog južnoslovenskog jezika koji se naziva makedonskim. Prema različitim dijalektološkim podelama, ovaj jezik ima oko tridesetak dijalekata, koji se u zavisnosti od podele razvrstavaju u tri ili četiri glavne grupe. Dijalektima makedonskog jezika govore etnički Makedonci na područjima Severne Makedonije, Pirinske Makedonije (Bugarska), Egejske Makedonije (Grčka), Male Prespe i Golog Brda (Albanija). Takođe su zastupljeni u makedonskoj etničkoj dijaspori.

Proučavanje južnoslovesnkih dijalekata na širem prostoru istorijske oblasti Makedonije započelo je tokom 19. veka. Klasifikacija ovih dijalekata je dugo bila predmet lingvističkih i etnopolitičkih sporova. U starijoj bugarskoj, odnosno srpskoj dijalektologiji, južnoslovenski dijalekti sa područja Makedonije smatrani su dijalektima bugarskog, odnosno srpskog jezika, a takvi stavovi su i danas prisutni u delu bugarske, odnosno srpske javnosti.

Grupe[uredi | uredi izvor]

Dijalektička podela makedonskog jazika[1]
Severno narečje
  Tetovski i goranski
  Skopskocrnogorski
  Kumanovsko-kratovski
Zapadno/Severozapadno narečje
  Centralni
  Gostivarski
  Rekanski
  Malorekanski (Galički)
  Debarski
  Drimkolski / Golobrdski
  Vevčansko-radoški
  Gornoprespanski /Ohridski
  Dolnoprespanski
Istočno narečje
  Tikveški
  Štipsko-kočanski
  Strumički
  Maleševsko-pirinski
Jugoistočno narečje
  Gorički (Korčanski)
  Kosturski
  Nestramski
  Solunsko-vodenski
  Sersko-dramsko-lagadinsko-nevrokopski

Severno područje

  • Zapadna grupa:
  1. Tetovski dijalekt
  2. Skopskocrnogorski dijalekt
  3. Goranski dijalekt
  • Istočna grupa:
  1. Kumanovski dijalekt
  2. Kratovski dijalekt
  3. Krivopalanački dijalekt
  4. Ovčepoljski dijalekt

Zapadno područje:

  • Centralna grupa:
  1. Prilepsko-bitoljski dijalekt[2]
  2. Kičevsko-porečki dijalekt[3]
  3. Skopsko-veleški dijalekt
  • Zapadna i severozapadna grupa:
  1. Gostivarski dijalekt
  2. Rekanski dijalekt
  3. Galički dijalekt[4]
  4. Debarski dijalekt
  5. Drimkolsko-golobrdski dijalekt
  6. Vevčansko-radoški dijalekt[5]
  7. Struški dijalekt
  8. Ohridski dijalekt
  9. Gornjeprespanski dijalekt
  10. Donjeprespanski dijalekt

Istočno i južno područje

  • Istočna grupa:
  1. Tikveško-mariovski dijalekt
  2. Štipsko-kočanski dijalekt
  3. Strumički dijalekt
  4. Maleševsko-pirinski dijalekt[6]
  • Jugozapadna grupa[7]:
  1. Nestramsko-kostenarski dijalekt
  2. Korčanski dijalekt
  3. Kosturski dijalekt
  • Jugoistočna grupa:
  1. Solunsko-vodenski dijalekt[8]
  2. Sersko-dramsko-lagadinsko-nevrokopski dijalekt[9]

Rasprostranjenost područja[uredi | uredi izvor]

Dijalekte makedonskog jezika karakteriše položaj regiona u kojima se govore.

Makedonska jezička teritorija pokriva centralni deo Balkanskog poluostrva, kao i ušće reka Vardar, Struma i donji tok reke Mesta.

Tako se i dijalekti dele prema područjima:

  • - istočno
  • - zapadno
  • - severno
  • - južno

Istočno područje[uredi | uredi izvor]

Najčešće se koristi na granici sa Bugarskom. Prema makedonskim lingvistima, granicu predstavlja planinski masiv Dospat - pogled.

Makedonska populacija u Pirinskoj Makedoniji, koja je sastavni deo Bugarske, pored zvaničnog bugarskog jezika, koristi i njen maternji makedonski dijalekt.

U istočnim delovima Pirinske Makedonije i delovima Egejske Makedonije do Soluna jotovanje glasa ć izgovara se kao u istočnoj Bugarskoj - djado (deda), njama (none), mljako (mleko).

Zapadno područje[uredi | uredi izvor]

Najveći deo jezičke granice poklapa se sa granicom Severne Makedonije i Albanije, dok geografski ona predstavlja planinski masiv Korab - Dešat - Jablanica, odakle se spušta jugozapadno do Ohridskog jezera.

Duž albanske granice nalazi se tridesetak naselja u kojima živi pretežno makedonsko stanovništvo: dolina reke Drim, područje Golog Brda i okolina grada Pogradec. Jezička granica skreće na jugoistok preko planine Galičice duž jugozapadne obale Prespanskog jezera, pa odatle na jug preko Mokre Gore.

Ova oblast pokriva teritoriju na relaciji Skoplje - Tetovo - Gostivar - Debar - Struga - Pogradec - Korča. Obzirom da je naseljena mešovitom makedonsko-albanskom populacijom, u ovom delu jezičko područje uglavnom je dvojezično.

Severno područje[uredi | uredi izvor]

Granica makedonskog jezika podudara se sa granicom između Severne Makedonije i Srbije.

Južno područje[uredi | uredi izvor]

Sa južne strane, jezička granica obuhvata čitavo područje planine Gramos sve do reke Mesta u Trakiji.

Prema mišljenju Božidara Vidoeskog i drugih lingvista, jezička granica prodire mnogo dublje na jug prema današnjoj granici između Severne Makedonije i Grčke, tako da se ovaj jezički dijalekt može čuti sve do linije Gramos - Pivo - Solun.

Na severozapadu moderne Grčke, pored makedonskog živi i grčko, albansko i vlaško stanovništvo, te je u velikom procentu ovo jezičko područje trojezično.

Samoglasnici i suglasnici[uredi | uredi izvor]

Centralni zapadni dijalekti razlikuju se u pet samoglasnika: a, e, i, o, u (/i, ɛ, a, ɔ, u/).

Ostali dijalekti uglavnom imaju vokal / Ә /. Osim toga, u različitim dijalektima javljaju se Fonemske transkripcije / ɑ /, / AE / i / I / i vokali / l / a / r /.

Većina dijalekata ima samoglasnik / ɛ / iz originalnog E (đ, Iat) osim u istočni regionu gde je razvijeno vo /a/ po /c/.

Na krajnje istočnim delovima Egejske i Pirinske Makedonije, fokus se stavlja na ě koje označava: kako,a,i . Egejski dijalekt za razliku od sersko-dramsko-lagadinsko-nevrokopskog / Ja / se upotrebljava ukoliko se nalazi u zadnjem slogu samoglasnika i ima / ɛ / kao i u prednjem.[10]

Što se tiče suglasnika, zapadni dijalekti se razlikuju od istočnih samo u izgovoru, gubi se / K / (osim u Tetovu, Gori i Korči), i / V / u međuglasovima (izuzev oblasti Male Reke i predela Kostur-Korač):„glava“ = gla, „glavi“ = glaj.

Dvofonemski refleksi uglavnom označavaju karakteristiku govora u Egeju, Pirinskoj Makedoniji, Kostur-Korči i Ohrid-Prespi.[11]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Poljsko-makedonska gramatika,After Z. Topolińska and B. Vidoeski (1984), z.1, PAN.
  2. ^ str.68 Gramatika makedonskog jazika, Blaže Koneski, Kultura- Skopje 1967
  3. ^ Kičevskiot govor, Akademik Božidar Vidoeski, MJ, 1957, VIII, 1, str. 31-90.
  4. ^ Srpska kraljevska akademija, Beograd – Sr. Kar­lov­ci, Belić 1935: A. Belić, Galički dijalekti,Srpski dija­lek­to­lo­ški zbor­nik, VII, 1-352+IV
  5. ^ Makedonski dijalekat: Struktura, Tekstovi, Leksikon P. Hendriks. Slovenski i evropski časopis Istok, Vol. 22, No. 1 (Proleće, 1978), pp. 111-112
  6. ^ Komparativna istorijska analiza nominalnog akcentovanja u anarhiji (Maleševo) i prelazni (Nivičino) Istočno Makedonski dijalekt," Treća konferencija u Severnoj Americi o Makedoniji. Indiana Slavic Studies 10:135-151. 1999
  7. ^ Makedonski dijalekt u Egejskoj Makedoniji: klasifikacija. Makedonski dijalekti u Egejskoj Makedoniji: naučni skup, Skopje 23-24 dekemvri 1991. Skopje: MANU, 1994, str. 23-60.
  8. ^ Makedonski jezik za srednje obrazovanje - str. 249- 252, S.Bojkovska, D.Pandev, L.Minova-Ǵurkova, Ž.Cvetkovski- Prosvetno delo AD- Skopje 2001
  9. ^ Makedonski jezik za srednje obrazovanje - str. 249- 252,S.Bojkovska, D.Pandev, L.Minova-Ǵurkova, Ž.Cvetkovski- Prosvetno delo AD- Skopje 2001
  10. ^ Makedonski jezik i knjižnjvnost
  11. ^ Glasovne promene
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Дијалекти_македонског_језика&oldid=27756665”