Dobrudža
Dobrudža (rum. Dobrogea — Dobrođa, bug. Добруджа — Dobrudža) je istorijsko-geografski region u jugoistočnoj Evropi koji dele Rumunija i Bugarska.
Geografija[uredi | uredi izvor]
Južni deo Dobrudže se nalazi u Bugarskoj - poznat i kao Južna Dobrudža, a severni u Rumuniji - Severna Dobrudža, koja je rumunski izlaz na Crno more. Obuhvata površinu od oko 23.100 km², od toga 15.500 km² pripada Rumuniji a 7.565 km² Bugarskoj. Uključujući deltu Dunava Rumunija ima oko 245 km obale. Područje Dobrudže je visoravan. Najveći grad je Konstanca.
Klima[uredi | uredi izvor]
Zbog izražene kontinentalnosti na koju Crno more nema puno uticaja klima je suva (oko 500 mm), ali su natapanjem iz dubokih bunara travnati delovi ove regije plodne površine. Vegetacija je uglavnom stepska.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Ušla je Dobrudža u sastav Rimskog carstva u provinciju Meziju, 29. godine pre nove ere. U doba Rimljana ona je deo Donje Mezije i prostire se između ušća Dunava i Crnog Mora. Za vreme dominacije Gepida, Dobrudža se zvala Scythia Minor (lat; "Mala Skitija").[1] Od Gota, prešla je u ruke Slovena u 7. veku, da bi 679. godine pripala Bugarima. Širenjem Vizantije na sever ona je u njenom sklopu 971-1186. godine. Sledeća dva veka tom močvarnom i maglovitom oblašću zagospodarili su bugarski vladari. Od 1396. godine sve je to postalo tursko.
Za vreme turske vladavine u Dobrudži su našli utočište donski kozaci koji su izbegli represalije od ruske carske vlasti zbog pobune. Zvali su se "Nekrasovci" po atamanu Nekrasovom koji ih je doveo. Turci su ima dali da se tu nasele sa privilegijama, ali pod uslovom da zajedno napadaju Rusiju. Drugo naseljavanje kozaka usledilo je nakon što je Srbin, ruski general Petar Tekelija mirnim putem uništio njihovu samoupravu zvanu "Zaporoška Seča", za vreme ruske carice Katarine II. Zaporošci su sa dopuštenjem Turaka u Dobrudži stvorili novu "Seč". Dobrudža se popunjavala stalnim pristizanje begunaca iz Rusije; pored sektaša (staroveraca) tu su se sjatili i Malorusi - odbegli kmetovi. Ali između Zaporožaca i Nekrasovaca je vladala velika netrpeljivost; te dve ruske etničke grupa su se neprekidno krvavo obračunavale. Nekrasovci su taj "rat" izgubili i većina ih se iselila u Malu Aziju. Obe grupe su ipak teško išle da ratuju protiv Rusije; nije im se išlo protiv svojih. Zato su i Zaporošci 1828. godine masovno otišli nazad u rusko carstvo u svoju postojbinu. Turci su preostale Nekrasovce 1864. godine oduzevši im privilegije, izjednačili sa ostalom rajom u toj turskoj oblasti.[2]
Na početku rata između Rusije i Anglo-francusko-turske koalicije 1854. Dobrudži je namenjena uloga ratišta. Francuske trupe, 40.000 vojnika pod komandom maršala Sent-Arnoa su iskrcane u Varni. Ali nezdrava klima i močvarni teren je za kratko vreme - od šest nedelja, sa pojavom kolere odnela čak 8.000 vojnika. Zato je ta ekspedicija propala.[3]
Za vreme Turaka, Englezi su izgradili željezničku prugu izmeđi Černovode i Konstance. Ista je služila izvozu rumunske nafte. Nakon rusko-turskog rata 1877-1878. godine Dobrudžu je oslobodila Rusija. Dobrudža je odlukama Sanstefanskog mira pa Berlinskog kongresa 1878. godine pripala Rumuniji, a njena Besarabija (deo) je u zamenu uzela Rusija.[4] Ostala je Dobrudža podeljena na dva dela: Severnu (rumunsku) i Južnu (bugarsku). Bugarski deo je bio ravničačast i plodan - bio velika žitnica. Za vreme Drugog balkanskog rata 1913. godine Rumuni su Dobrudži prisajedinili i Silistriju (Južnu Dobrudžu). Tokom Prvog svetskog rata 1916. godine tu su ratovale sile Antante sa Nemačko-bugarsko-turskom vojskom. U okviru ruskih trupa učestvovala je u oslobađanju Dobrudže i Prva Srpska dobrovoljačka divizija. Posle sloma Rusije i kapitulacije Rumunije, Bugarska je dobila Dobrudžu Bukureštanskim mirom, od 7. maja 1918. godine. Međutim, sporna teritorija Dobrudže je odvojena od Bugarske, Nejskim mirovnim ugovorom i vraćena Kraljevini Rumuniji. I tokom sledećih decenija tu će se preplitati pretenzije Rumuna i Bugara, koji su tražili za sebe Dobrudžu i to kao nedeljivu oblast.[5]
Između dva rata u toj oblasti je živelo oko 750.000 stanovnika, raznih naroda. Živeli su tu izmešani Rumuni, Bugari, Tatari (Nogajci), Rusi (Lipovani), Turci, Grci, Jevreji, Nemci, Poljaci.[6]
Demografija[uredi | uredi izvor]
Rumunski deo Dobrudže ima oko 971.643 (2002. godina), a bugarski 357.517 stanovnika (2001). Većinu stanovništva celog regiona čine Rumuni sa 66,58%, zatim slede Bugari sa 18,70% i Turci sa 7,87%. Prisutni su takođe Tatari, Romi, Rusi, Ukrajinci, Grci i drugi.
U rumunskom delu Dobrudže Rumuni čine 90,94% stanovništva, a u bugarskom Bugari čine 69,53%, Turci 21,55% i Romi 7,03%.[7][8]
Turizam[uredi | uredi izvor]
Uz obalu je u doba komunizma izgrađeno mnogo hotela ali turistički priliv je još uvek mali u rumunskoj deo Mamaja i Mangalija. Najvažnija turistička naselja Dobrudže su Albena i Balčik u Bugarskoj.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ "Delo", Beograd 1896.
- ^ "Vreme", Beograd 1940.
- ^ "Vreme", Beograd 12. avgusta 1940.
- ^ "Delo", Beograd 1894.
- ^ "Pravda", Beograd 3. avgust 1940.
- ^ „Ugovor iz Krajove i vraćanje južne Dobrudže Bugarskoj”. bnr.bg (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-01-31.
- ^ Calculated from the results of the 2002 Romanian census for the counties of Constanţa and Tulcea, from „Structura Etno-demografică a României”. Centrul de Resurse pentru Diversitate Etnoculturală. Pristupljeno 02. 05. 2007.
- ^ Calculated from the results of the 2001 Bulgarian census for the administrative regions of Dobrich and Silistra, from „Naselenie kъm 01.03.2001 g. po oblasti i etničeska grupa” (na jeziku: Bulgarian). Nacionalen statističeski institut. Pristupljeno 02. 05. 2007.
