Egiptologija

Egiptologija je nauka, tj. skup srodnih nauka koje se bave proučavanjem starog Egipta. Fenomeni koje proučava egiptologija su: svakodnevni život, jezik i literatura, istorija, kultura i umetnost, privreda, pravo, etika, religija i duhovni život. Iako je arheologija nauka koja je otkrila najspektakularnije stvari u vezi sa starim Egiptom, ona nije jedina grana nauke koja potpada pod egiptologiju. Tu su još: istorija, istorija umetnosti, epigrafika, paleolingvistika, itd.

U osnosu na periode istorije starog Egipta, egiptologija se bavi:

1. egipatskom praistorijom (od 5000. godine p. n. e. do početka prve dinastije negde oko 3000-e p. n. e.)
2. dinastičkim Egiptom (vreme starog, srednjeg i Novog kraljevstva, od oko 3000. p. n. e. do četvrtog veka p. n. e, tj. do vremena kada je Aleksandar Makedonski osvojio Egipat)
3. helenističkim i rimsko-vizantijskim Egiptom (od Aleksandra Makedonskog do pada pod arapsku vlast)

Oblast proučavanja

Egiptolozi se bave proučavanjem ostataka staroegipatske kulture od njenih početaka oko 3200. godine p. n. e. do prvih vekova nove ere. Materijalni ostaci ove kulture se nalaze pre svega u dolini Nila od Sredozemnog mora do Kartuma u današnjem Sudanu, i od Libijske pustinje na zapadu do jugozapadne Azije na istoku, kao i u celoj oblasti Sredozemlja. Osnove za razvoj egiptologije su postavili stručnjaci koji su se bavili istraživanjem egipatskog jezika i pisma, tekstova pisanih egipatskim hijeroglifima, hijeratskim, demotskim ili koptskim pismom. Hijeroglifi i hijeratsko pismo su služili za pisanje u svim istorijskim epohama starog Egipta. Ptolemejsko egipatsko pismo se prepoznaje po velikom broju novih znakova. Demotski i koptski su na višem stepenu razvoja i razvili su sopstvena pisma. Sačuvani tekstovi potiču iz raznih oblasti života. Tako nailazimo na nadgrobne natpise i stele, natpise na statuama, tekstove rituala, kalendare praznika, himne, religiozne tekstove itd, naročito one urezane na kamenu. Uz to postoje i književna dela koja su zapisana uglavnom na papirusu i na krečnjaku. Birokrate su za sobom ostavile izveštaje, pisma, oglase, spiskove, priručnike, zakonike i druga slična dela.

Danas mnogu univerziteti podučavaj studente egiptologiji. U osnovi njihovih programa su proučavanje jezika, razumevanje tekstova, arheološke teme i kulturna istorija. Za studije egiptologije korisno je znanje starogrčkog jezika, kao i jezika na kojim je napisana većina naučne literature - engleskog i francuskog. Danas rad egiptologa nije neophodno vezan za arheološka iskopavanja, već mogu da rade u muzejima i institutima koji se bave ovom tematikom, mogu da pripremaju izložbe ili predaju na univerzitetima.

Egiptologija se delom preklapa sa drugim naukama, poput „rane istorije“, „arheologije Bliskog istoka“, „klasične arheologije“, a u širem smislu i hrišćanskom teologijom, jer su egipatski Kopti bili jedni od prvih hrišćana.

Egiptologija kroz istoriju

Prvi egiptolozi bili su sami stari Egipćani. Tutmozis IV, u vreme dok je još bio princ, restaurisao je veliku sfingu. Manje od dva veka kasnije, princ Kemveset sin Ramzesa II je stekao reputaciju kao poznavalac i restaurator drevnih hramova, građevina i grobnica.

Prvi istoričari koji su pisali o istoriji Egipta potiču iz grčko-rimskog doba. To su bili: Herodot, Strabon, Diodor Sikulus i egipatski sveštenik Maneton iz 3 veka p. n. e.

Muslimanski istraživačli su delimično uspeli da razumeju hijeroglifsko pismo u 9. veku, polašeći od koptskog jezika. Abdul Latif al Bagdadi, profesor na univerzitetu Al Azhar, zapisao je detaljne opise egipatskih spomenika.

Moderna egiptologija

Deo Anijevog papirusa koji prikazuje kurzivne hijeroglife.

Žan Fransoa Šampolion i Ipolito Roselini su bili neki od prvih slavnih egiptologa. Nemac Karl Rihard Lepsijus je bio rani istraživač Egipta; bavio se iskopavanjima, izradom mapa i literature. Šampolion je dešifrovao sistem egipatskih hijeroglifa koristeći kamen iz Rozete kao osnov za analizu.

Oko 1830, Rifa el Tahtavi pojavio se kao jedan od prvih egipatskih egiptologa. Njega su inspirisali srednjovekovni muslimanski egiptolozi.

Glavna institucija koja kontroliše arheološka istraživanja danas je Vrhovni savet za starine.

Drugi značajni egiptolozi:

• Đovani Batista Belconi
• Flinders Pitri
• Hauard Karter
• Zahi Havas
• Ketlin Kuni

Egiptologija u Srbiji

Egiptologijom su se bavili naučnici iz mnogih država. Najpoznatije države koje se bave iskopavaljima u Egiptu su: Nemačka, Francuska i Ujedinjeno Kraljevstvo. Egiptologija nije toliko zastupljena u Srbiji, ali ima dosta nalaza iz Egipta u muzejima širom Srbije. Najpoznatiji je Beogradska mumija iz Narodnog Muzeja. Najpoznatiji srpski egiptolozi su Sava Tutundžić, Branislav Anđelković, Vera Vasiljević i Danijela Stefanović.

Značajni muzeji

• Egipatski muzej u Kairu
• Muzej Egipta u Torinu
• Luvr
• Britanski muzej
• Egipatski muzej i Novi muzej u Berlinu
• Luksorski muzej
• Bruklinski muzej
• Muzej Metropoliten
• Muzej lepih umetnosti u Bostonu
• Pitrijev muzej egipatske arheologije
• Egipatski muzej u Firenci
• Nacionalni muzej Sudana
• Državna zbirka egipatske umetnosti u Minhenu