Zgrada „Bela mačka”
43° 09′ 52″ S; 22° 35′ 30″ I / 43.16438° S; 22.59167° I
| Zgrada „Bela Mačka“ | |
|---|---|
 Fotografisano 2019. godine | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Pirot |
| Država |  Srbija |
| Vrsta spomenika | Spomenik kulture |
| Vreme nastanka | Sredina 19. veka |
| Vlasnik | Republika Srbija |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš |
| zzsknis | |
Zgrada Bela Mačka predstavlja naziv za tri objekta na uglu ulica Braće Daskalovića i Milorada Mančića u Pirotu. Bela Mačka nosi status spomenika kulture od velikog značaja.[1]
Istorija
[uredi | uredi izvor]Naziv je nastao po nadimku prvog vlasnika, bogatog pirotskog trgovca Manojla Panajotovića Bele Mačke, i pripisan je najistaknutijoj zgradi. Objekat je podignut još 1859. godine, na šta ukazuje urezana godina na kvadratnoj opeci u podu jedne od prostorija. Kazivanje o njenom nastanku 1848. moglo bi se odnositi na jednu od druge dve zgrade u dvorištu. Po jednoj priči, izgradnja kuće uslovljena je pružanjem gostoprimstva turskim begovima na njihovom proputovanju kroz Pirot, što se može uzeti kao dokaz njenog reprezentativnog karaktera i uloge konaka kao gostinske kuće.[1]
Izgled zgrade
[uredi | uredi izvor]Zgrada je podignuta sa plitko ukopanim zidanim podrumom u prizemlju i ispuštenim spratnim delom koji formira naknadno pregrađen i zatvoren trem gotovo sa tri strane podruma. Prostor sprata sa ugaonim čardakom, naknadno zatvorenim staklenim oknima, preko kojeg je ostvarena veza sa prizemljem, rešen je središnjom prostorijom u kojoj je zidano ognjište, koja deli gostinsku i sobu sa ikonlukom s jedne strane od tri prostorije s druge, među kojima je najveća sa zasebnim ulazom iz čardaka. Kao i u drugim gradskim kućama drveni elementi i detalji enterijera bogato su zastupljeni i lepo rezbareni i obrađeni. U enterijeru su postojale fresko dekoracije, koje su kasnije prekrečene. Pored ove glavne zgrade koja je bila podeljena na sedam prostorija, u dvorištu su se nalazili pomoćni objekti: prizemna zgrada sa magazama i dućanom, ambar za žitarice i još jedan objekat sa podrumom.[1][2]
Usled višedecenijske nebrige, kompleks je dugo bio u katastrofalnom stanju, predstavljajući time neposrednu opasnost za okolinu i prolaznike. Uz prethodnu saglasnost nadležnih iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture u Nišu, „Bela mačka” definitivno je porušena 2021. godine. Prema navodima predstavnika ove ustanove, pripremljen je projekat koji predviđa potpunu revitalizaciju kompleksa. Rekonstruisane zgrade oslikavaće starovarošku arhitekturu Pirota 19. veka, a u njima će prostor naći i muzej ćilimarstava, radionica za tkanje ćilima i galerija.
Galerija
[uredi | uredi izvor]- Izgled kompleksa 2019. godine
-
-
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ a b v „Zgrada "Bela mačka" — Spomenici kulture u Srbiji”. SANU.
- ^ „Zgrada "Bela mačka"”. Zavod za zaštitu spomenika kulture.
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]- Zgrada "Bela mačka"
- Stručnjaci Zavoda završili projekat revitalizacije kompleksa Bela mačka. Sutra prezentacija u Gradskoj upravi - izvor: portal https://www.plusonline.rs/, objavljeno 6. jula 2022.
- Republički zavod za zaštitu spomenika kulture-Beograd/Baza nepokretnih kulturnih dobara
- Lista spomenika
