Srpsko-banatska regimenta
| Srpsko-banatska regimenta Serbisch-Banatische Regiment | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1845—1873 | |||||||||
 Regimente u sastavu Banatske vojne krajine | |||||||||
| Glavni grad | Bela Crkva | ||||||||
| Zemlja |  Habzburška monarhija | ||||||||
| Događaji | |||||||||
| Status | bivša pokrajina | ||||||||
| Vladavina | |||||||||
| • Oblik | vojna pokrajina | ||||||||
| Istorija | |||||||||
• Uspostavljeno | 1845 | ||||||||
• Ukinuto | 1873 | ||||||||
| |||||||||
Srpsko-banatska regimenta (nem. Serbisch-Banatische Regiment), odnosno Ilirsko-banatska regimenta (nem. Illyrisch-Banatische Regiment) bila je pogranična vojno-upravna oblast u Habzburškoj monarhiji, odnosno Austrijskom carstvu i Austrougarskoj monarhiji. Prvobitno je u periodu od 1764. do 1776. godine postojala kao Ilirska graničarska regimenta, a zatim ponovo od 1845. do 1873. godine kao Ilirsko-banatska, odnosno Srpsko-banatska regimenta. Sve do 1850. godine bila je u sastavu Banatske vojne krajine, a potom je ušla u sastav proširene Banatsko-srpske vojne krajine. Nalazila se u južnom delu Tamiškog Banata, sa sedištem u Beloj Crkvi, a prostirala se duž reke Dunava. U nazivu regimente, ilirska odrednica je označavala Srbe.[1][2][3]
Istorija
[uredi | uredi izvor]Istorija ove graničarske regimente deli se u dva posebna perioda, stariji i noviji. Prvi se odnosi na staru Ilirsku graničarsku regimentu koja je postojala u 18. veku, a drugi na obnovljenu Ilirsko-banatsku, odnosno Srpsko-banatsku regimentu, koja je postojala u 19. veku.
Nastala je reorganizacijom prvobitnih graničarskih jedinica, koje su u oblastima Tamiškog Banata postojale sredinom 18. veka. U prvobitnom periodu, između 1751. i 1764. godine, o zaštiti habzburške državne granice na Dunavu starala se Banatska zemaljska milicija (nem. Banatische Land-Miliz), koja je bila preteča Banatske vojne krajine. Preuređenjem pograničnog pojasa, formirana je 1764. godine Ilirska graničarska regimenta (nem. Illyrische Grenzregiment), čija je teritorija zaokružena tokom narednih godina. Postojala je sve do 1776. godine, kada je spajanjem Ilirske regimente sa Vlaškim bataljonom (osnovan 1769. godine) formirana objedinjena Vlaško-ilirska regimenta.[4][5][6]
Obnova regimente izvršena je u prvoj polovini 19. veka. Prvo je 1838. godine u sklopu objedinjene Vlaško-ilirske regimente osnovan poseban Ilirski bataljon sa sedištem u Beloj Crkvi, koji je 1845. godine reorganizovan u posebnu Ilirsko-banatsku regimentu, sa rednim brojem XIV, dok je ostatak dotadašnje Vlaško-ilirske regimente preimenovan u Vlaško-banatsku regimentu. Nova Ilirsko-banatska regimenta postala je već od 1848. godine poznata i kao Srpsko-banatska regimenta, a postojala je sve do razvojačenja Banatske vojne krajine, koje je sporvedeno tokom 1872. i 1873. godine, nakon čega je njeno područje potpalo pod civilnu (županijsku) vlast.[1][2][3]
Vidi još
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ a b Ilić-Mandić 2015, str. 17-33.
- ^ a b Ilić-Mandić 2020.
- ^ a b Spasović 2004.
- ^ Pecinjački 1974, str. 73-80.
- ^ Ilić 2011, str. 289-310.
- ^ Ilić-Mandić 2015, str. 19-21.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Đere, Zoltan (2002). „Od Mohačke bitke do smrti cara Jozefa II”. Istorija Mađara. Beograd: Clio. str. 184—380.
- Ilić, Jelena (2011). „Oficiri Banatske zemaljske milicije 1757. godine” (PDF). Mešovita građa (Miscellanea). 32: 289—310.
- Ilić, Jelena (2014). „Naseljavanje potiskih i pomoriških graničara u Banat (1751-1753)” (PDF). Zbornik Matice srpske za istoriju. 89: 35—51.
- Ilić-Mandić, Jelena (2015). „Banatska vojna krajina u 18. i 19. veku” (PDF). Usmena tradicija Banatske vojne granice: Zbornik radova. Novi Sad: Matica srpska. str. 17—33.
- Ilić-Mandić, Jelena (2020). Banatska vojna krajina (1764-1800). Beograd: Istorijski institut.
- Ilić-Mandić, Jelena (2022). „Srpske migracije u zapadnom Banatu u 18. veku - između militarizacije i zemljišnog pitanja” (PDF). Attendite: Glasnik Istorijskog arhiva u Kikindi. 18: 61—76.
- Panić, Božidar R. (2020). „Srbi u Pomorišju i Banatskoj vojnoj granici u doba Karađorđevog ustanka”. Doba Karađorđa i Save Tekelije. Rača: Narodna biblioteka. str. 271—310.
- Pecinjački, Sreta (1970). „Prilozi za istoriju Banata i Banatske vojne granice XVIII veka”. Zbornik za istoriju. 2: 77—91.
- Pecinjački, Sreta (1974). „Dokumenta o banatskoj Zemaljskoj miliciji iz 1753-1761. godine”. Zbornik za istoriju. 10: 73—80.
- Popović, Daka (1953). „Statut za hrvatsko-slavonsku i banatsko-srpsku Vojnu granicu od 7 maja 1850”. Zbornik Matice srpske: Serija društvenih nauka. 5: 104—112.
- Spasović, Ivana B. (2004). Banatska vojna granica i njeno ukidanje 1872. godine. Pančevo: Istorijski arhiv.
