Iluzionizam
| Magija | |
|---|---|
 Mađioničar, 1475–1480, Hijeronim Boš ili njegova radionica. Obratite pažnju na to kako čovek u zadnjem redu krade torbicu drugog čoveka dok nazgled gleda u nebo. Umetnik skreće pažnju posmatrača sa lopova stavljajući u fokus magičara. |
Iluzionizam (čarobnjaštvo, opsenarstvo) je stvaranje ili korištenje iluzija radi izokretanja stvarnosti; disciplina u umetnosti koju izvode mađioničari (iluzionisti) uglavnom u cirkusima i varijeteima i na televiziji.[1][2] Ovo treba razlikovati od paranormalne magije za koju se tvrdi da je efekat stvoren natprirodnim sredstvima. To je jedna od najstarijih scenskih umetnosti na svetu.
Početak iluzionizma se vezuje uz magiju, kada se osetnim varkama, veštim trikovima i psihološkim sugestijama postižu efekti znakova i poruka od strane demona i bogova, poslije i ikona svetaca i sl. Radi postizanja čudesnih efekata i zabavljanja publike koriste se i naučna dostignuća. Poznati iluzionistički postupci su:
- penjanje uz konopac (indijski fakiri),
- lebdenje bez oslonca, Kris Ejndžel
- zec iz šešira,
- obezglavljeni čovek koji govori,
- presečena i ponovno sastavljena žena (Buatier de Kolta),
- izlazak iz zakatančenog i potopljenog kaveza (Hari Hudini) i
- prolaska kroz Kineski zid (Dejvid Koperfild).
Moderna zabavna magija, koju je pokrenuo mađioničar iz 19. veka Žan Ežen Rober Uden, postala je popularna pozorišna umetnička forma.[3] Krajem 19. i početkom 20. veka, mađioničari poput Maskelajna i Devanta, Hauarda Terstona, Harija Kelara i Harija Hudinija postigli su široki komercijalni uspeh tokom onoga što je postalo poznato kao „Zlatno doba magije“.[4] Tokom ovog perioda, magijska performansa postala je osnovni deo Brodvejskog pozorišta, vodvilja i mjuzikholova. Magija je zadržala svoju popularnost u televizijsko doba, a mađioničari poput Pola Danielsa, Dejvida Koperfilda, Daga Heninga, Pena & Telera, Dejvida Blejna i Derena Brauna modernizuju ovu umetničku formu.[5]
Istorija
[uredi | uredi izvor]Termin „magija“ etimološki potiče od grčke reči mageia (μαγεία). U davna vremena Grci i Persijanci su vekovima ratovali, a persijski sveštenici, na perzijskom zvani магош, na grčkom su postali poznati kao magoi. Ritualni postupci persijskih sveštenika postali su poznati kao mageia, a zatim magika - što je na kraju značilo bilo kakvu stranu, neortodoksnu ili nelegitimnu ritualnu praksu. Široj javnosti uspešni postupci iluzije mogli bi se posmatrati kao da su slični magijskom podvigu za koji su pretpostavljali da su ga mogli izvršiti drevni magoji. Izvođenje trikova iluzija ili magijske iluzije, i očigledno dejstvo i efekti takvih dela često se nazivaju „magijom“, a posebno magični trikovi.
Najranija poznata knjiga koja objašnjava magične tajne, Otkriće veštičarenja, objavljena je 1584. Nju je stvorio Reginald Skot da spreči ubijanje ljudi zbog veštičarenja. Tokom 17. veka objavljene su mnoge knjige u kojima su opisani magični trikovi. Do 18. veka magične predstave bile su uobičajeni izvor zabave na vašarima. Osnivač moderne zabavne magije bio je Žan Ežen Rober Uden, koji je imao magično pozorište u Parizu 1845. Džon Henri Anderson pionir je iste tranzicije u Londonu 1840-ih. Krajem 19. veka velike magijske predstave koje su se trajno održavale na velikim pozorišnim prostorima postale su norma.[6] Kao vid zabave, magija se lako prebacivala sa pozorišnih prostora na televizijske magijske specijale.
Predstave koje bi savremeni posmatrači prepoznali kao dočaravajuće praktikovale su se kroz istoriju. Na primer, trik sa tri čaše i kuglicama izvodio se bar od 3. godine p. n. e,[7] a izvodi se i danas na sceni i u uličnim magijskim predstavama. Tokom mnogih vekova zapisi povezuju mađioničare sa đavolom i okultnim. Tokom 19. i 20. veka, mnogi scenski mađioničari su čak koristili ovo gledište u svojim reklamama.[8] Isti nivo domišljatosti koji je korišćen za stvaranje poznatih drevnih obmana kao što je Trojanski konj takođe bi se koristio za zabavu, ili barem za varanje u igrama s novcem. Takođe su ih koristili praktičari različitih religija i kultova od antičkih vremena pa nadalje da bi neobrazovane ljude zastrašili u poslušnost ili ih pretvorili u pristalice. Međutim, profesija iluzioniste je ojačana tek u 18. veku, i od tada uživa nekoliko popularnih formi.
Magični trikovi
[uredi | uredi izvor]
Mišljenja se među mađioničarima razlikuju o načinu kategorizovanja datog efekta, ali razvijen je niz kategorija. Mađioničari mogu izvući zeca iz praznog šešira, učiniti da nešto nestane ili pretvoriti crvenu svilenu maramicu u zelenu svilenu maramicu. Mađioničari takođe mogu nešto da unište, poput odsecanja glave, a zatim da to „obnove“, učiniće da se nešto premešta sa jednog mesta na drugo ili mogu pobeći iz uređaja za zadržavanje. Druge iluzije uključuju činjenicu da se čini da nešto prkosi gravitaciji, da čvrsti objekat prolazi kroz drugi predmet ili da se predviđa izbor gledaoca. Mnoge magične rutine koriste kombinacije efekata.
Jedna od najranijih knjiga na tu temu je Gancionijevo delo iz 1489. godine, Prirodna i neprirodna magija, koje opisuje i objašnjava stare trikove.[9] Godine 1584. Englez Reginald Skot objavio je Otkriće veštičarenja, čiji je deo bio posvećen razotkrivanju tvrdnji da su mađioničari koristili natprirodne metode, i pokazivanju kako su u stvarnosti ostvareni njihovi „magični trikovi“. Među trikovima o kojima se raspravljalo bile su manipulacije konopcem, papirom i novčićima. U to vreme su strah i vera u veštičarenje bili široko rasprostranjeni i knjiga je pokušala da pokaže da su ti strahovi bili neopravdani.[10] Uvreženo verovanje držalo je da su sve dostupne kopije spaljene nakon stupanja na presto Džejmsa I 1603.[11]
Tokom 17. veka objavljeno je mnogo sličnih knjiga u kojima su detaljno opisane metode brojnih magičnih trikova, uključujući Umetnost prizivanja (1614) i Anatomija opsenarstva: Umetnost žongliranja (oko 1675).
Do 18. veka magične predstave bile su uobičajeni izvor zabave na vašarima, gde su putujući izvođači zabavljali javnost magičnim trikovima, kao i tradicionalnijim demonstracijama gutanja mačeva, žongliranja i izdisanja vatre. Početkom 18. veka, kako je verovanje u veštičarenje opadalo, umetnost je postajala sve uglednija i predstave su izvođene za bogate privatne pokrovitelje. Značajna ličnost u ovoj tranziciji bio je engleski šoumen Isak Foks, koji je počeo da promoviše svoj čin reklamama tokom 1720-ih - čak je tvrdio da je nastupao za kralja Džordža II. Jedan od Foksovih oglasa detaljno je opisao njegovu rutinu:
On uzme praznu vreću, odloži je na sto i preokrene nekoliko puta, zatim od nje zahteva 100 jaja i nekoliko pljusaka pravog zlata i srebra, potom vreća počinje da bubri, nekoliko vrsta divlje peradi istrči iz nje na sto. On baci paket karata, i učini da postanu žive ptice koje lete po sobi. On uzrokuje da se na stolu pojave žive zveri, ptice i druga stvorenja. On duvanjem ukloni i postavi oznake sa kartama, i menja ih u bilo koje slike.[12]
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Foley, Elise (3 May 2016). "Do You Believe In Magic? Congress Does". The Huffington Post. Retrieved 22 May 2016.
- ^ Gibson, Bill (18 March 2016). "David Copperfield Is The Magic Force Behind A Must-Read Congressional Resolution". The Washington Post. Retrieved 22 May 2016.
- ^ Recognizing magic as a rare and valuable art form and national treasure, H.Res Br. 642 March 2016
- ^ Steinmeyer, Jim (2003). Hiding the Elephant. Da Capo Press.
- ^ Chambers, Colin (2002). Continuum Companion to Twentieth Century Theatre. Continuum. str. 471.
- ^ „History of Magic”. This French site, Magiczoom, has now closed its doors. Arhivirano iz originala 2006-05-15. g.
- ^ Macknik, Stephen L. „Penn & Teller's Cups-and-Balls Magic Trick”. Scientific American Blog Network (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2020-04-30.
- ^ Romano, Chuck (januar 1995). „The Art of Deception, or The Magical Affinity Between Conjuring and Art”. The Linking Ring. 75 (1): 67—70.
- ^ Houdini, Harry (1908). The Unmasking of Robert-Houdin. str. 19.
- ^ „10 Facts About Magicians – Andi Gladwin – Close-Up Magician”. Illusionist.co.uk. Arhivirano iz originala 02. 10. 2010. g. Pristupljeno 2011-01-02.
- ^ Almond, Philip C. (2009). „King James I and the burning of Reginald Scot's The Discoverie of Witchcraft: The invention of a tradition”. Notes and Queries. 56 (2): 209—213. doi:10.1093/notesj/gjp002.
- ^ Christopher, Milbourne (1991) [1962]. Magic: A Picture History. New York: Courier Dover Publications. str. 16. ISBN 0-486-26373-8.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Daniel, Noel (2009). Mike Caveney; Jim Steinmeyer, ur. Magic. 1400-1950s. Los Angeles: Taschen. ISBN 9783836509770.
- Barrett, Caitlín E. „Plaster Perspectives on "Magical" Gems: Rethinking the Meaning of "Magic"”. Cornell Collection of Antiquities. Cornell University Library. Arhivirano iz originala 26. 5. 2015. g. Pristupljeno 24. 8. 2015.
- Burlingame, H. J. (1895). History of Magic and Magicians. Charles L. Burlingame & Company.
- Christopher, Maurine; Christopher, Milbourne (1996). The Illustrated History of Magic
. Heinemann. ISBN 0-435-07016-9. - Christopher, Milbourne (1962). Panorama of Magic.
- Daniel, Noel; Caveney, Mike; Steinmeyer, Jim, ur. (2009). Magic. 1400–1950s. Los Angeles: Taschen. ISBN 978-3-8365-0977-0.
- Dunninger, Joseph. The Complete Encyclopedia of Magic.
- Nadis, Fred, ur. (2006). Wonder Shows: Performing Science, Magic, and Religion in America. Rutgers University Press.
- Frost, Thomas (1876). The Lives of the Conjurors. Tinsley Brothers.
- Hart, Martin T. (2014). We know how they did it!. Piddington's Secrets. Manipulatist Books Global.
- Price, David (1985). Magic: A Pictorial History of Conjurers in the Theatre. Cornwall Books.
- Randi, James (1992). Conjuring: A Definitive History. New York: St. Martin's Press. ISBN 0-312-08634-2.
- Stebbins, Robert A. (1993). Career, Culture and Social Psychology in a Variety Art: The Magician. Malabar, FL: Krieger.
- Hawk, Mike. The Illusionist. 1st Ed. 01. Tiverton, ON: IBM, 1999. 234–238. Print. (Hawk 234–238)
- Alfredson, James B.; Daily, George L. (1986). A Bibliography of Conjuring Periodicals in English: 1791–1983. York, Pennsylvania.
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]
- Razotkriveni najveći mađioničarski trikovi („Blic“, 23. novembar 2011)
- Boston Public Library. Magic posters
- State Library of Victoria (Australia). Magic and magicians Research Guide
- Science, Math and Magic Books From the Rare Book and Special Collections Division at the Library of Congress
- Magic Apparatus From the Rare Book and Special Collections Division at the Library of Congress
