Pređi na sadržaj

Kler

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za druge upotrebe, pogledajte stranicu Kler (višeznačna odrednica).
Kler

Kler je jedan od naziva za sveštenstvo. Uglavnom se koristi u Rimokatoličkoj crkvi, dok je u Pravoslavnoj odgovarajući termin „klir“. Od ove reči izveden je i pojam klerikalizam.

Etimologija

[uredi | uredi izvor]

Reč „kler” potiče od crkvene latinske reči clericus, za one koji pripadaju svešteničkoj klasi. Izvor latinske reči je crkveno grčka reč klerikos (κληρικός), što znači pripadati nasledstvu, u kontekstu činjenice da levitski sveštenici Starog zaveta nisu imali nasledstvo osim Gospoda.[1] Engleska reč clergy je proistekla od starofrancuskih reči, clergié i clergie, koje se odnose na one koji uče, a one potiču iz srednjovekovne latinske reči clericatus, i od kasno latinske reči clericus (ista reči od koje potiče reč klerik).[2] Reč clerk, koja je nekada označavala manastirskog zaređenika, takođe potiče od clericus. U srednjem veku čitanje i pisanje bili su gotovo isključivo domen svešteničke klase, i to je razlog za blisku vezu tih reči.[3] U okviru hrišćanstva, posebno u istočnom hrišćanstvu i ranije u zapadnom rimokatoličanstvu, termin cleric se odnosio se na bilo koju zaređenu osobu, uključujući đakone, sveštenike i biskupe.[4] U latinskom rimokatoličanstvu, tonzura je bila preduslov za primanje bilo koga u niže ili više sveštenstvo. Ta praksa je napuštena nakon Drugog vatikanskog sabora.[5] Sada je sveštenička država vezana za prijem dijakonata.[6] Manji redovi su dalje prisutni u istočnim katoličkim crkvama, a oni koji se prime te redove su niži klerici.[7]

Budizam

[uredi | uredi izvor]
14. Dalaj Lama, Tenzin Gjatso 2007. godine

Budističko sveštenstvo se često naziva Sanga i sastoji se od različitih redova muških i ženskih monaha (koji su se originalno zvali bikšus i bikšunis). Ova raznolikost monaških redova i stilova prvobitno je bila jedna zajednica koju je osnovao Sidarta Gautama tokom 5. veka pre nove ere, živeći prema zajedničkom skupu pravila (zvanom Vinaja). Prema svetim zapisima, ovi monasi i monahinje su u vreme Bude živeli strogo meditativnim životom, živeći kao lutajući prosjaci tokom devet meseci u godini i ostajući u povlačenju tokom kišne sezone (mada je takvo ujedinjeno stanje predsektaškog budizma osporavaju neki učenjaci). Međutim, kako se budizam vremenom geografski proširio - susrećući se sa različitim kulturama, reagujući na nova društvena, politička i fizička okruženja - ovaj jedinstveni oblik budističkog monaštva se diverzifikovao. Interakcija između budizma i tibetanskog Bona dovela je do jedinstvenog tibetanskog budizma, u okviru kojeg su nastajale različite sekte, zasnovane na određenim linijama nastavnika i učenika. Slično tome, interakcija između indijskih budističkih monaha (posebno škole južne Madjamike) i kineskih konfucijanskih i taoističkih monaha iz perioda 200-900 godine proizvela je svojstveni čan budizam. Čan se, poput tibetanskog stila, dalje raščlanio u različite sekte zasnovane na stilu prenosa pojedinih učitelja (jedan od najpoznatijih je stil „brzog prosvećenja“ Linčija Jihsuana), kao i u odgovoru na posebna politička dešavanja poput pobune Ana Lušana i budističkih progona cara Vucunga. Na tim redovima, manuelni rad je uveden u praksu u kojoj su monasi prvobitno preživljavali od milostinje; dodavani su slojevi odeće tamo gde je izvorno bio dovoljan jedan tanki ogrtač; itd. Ova adaptacija forme i uloge budističke monaške prakse nastavljena je i nakon prenosa u Japan. Na primer, monasi su preuzeli administrativne funkcije za cara u pojedinim sekularnim zajednicama (registrujući rođenja, brakove, smrti), stvarajući tako budističke „sveštenike”. Ponovo, kao odgovor na razne istorijske pokušaje suzbijanja budizma (u najbližoj prošlosti tokom Meiđi perioda), praksa celibata je opuštena i japanskim monasima je dozvoljeno da se venčaju. Ovaj oblik je potom prenet u Koreju, tokom kasnije japanske okupacije,[8] gde danas monasi celibati i nelilibati postoje u istim sektama. (Slični obrasci mogu se primetiti i na Tibetu, gde tokom različitih istorijskih perioda koegzistiraju višestruki oblici monaštva, poput „ngagpa” lama, i vremena u kojima je neženjstvo opušteno). Kako su ovi različiti stilovi budističkog monaštva prenošeni zapadnim kulturama, nastajali su novi oblici.

Hrišćanstvo

[uredi | uredi izvor]

Uopšte, hrišćanski klirici se hirotonišu; odnosno izdvojeni su za određenu službu u verskim obredima. Drugi koji imaju određene uloge u bogosluženju, ali koji nisu rukopoloženi (na primer, laici koji deluju kao akoliti) se generalno ne smatraju sveštenstvom, iako im je možda potrebna neka vrsta zvaničnog odobrenja za vršenje ovih službi.[9]

Vrste sveštenika razlikuju se od ureda, čak i kada se u njima obično ili isključivo nalaze sveštenici. Rimokatolički kardinal, na primer, gotovo je bez izuzetka sveštenik, ali kardinal nije vrsta klerika. Arhiepiskop nije posebna vrsta klerika, već je jednostavno episkop koji zauzima određeni položaj sa posebnim autoritetom. Nasuprot tome, mladi sveštenik u parohiji može, ali i ne mora biti klerik. Različite crkve imaju različite sisteme sveštenstva, iako crkve sa sličnim uređenjem imaju slične sisteme.

Islam

[uredi | uredi izvor]

Islam, kao i judaizam, nema kler u sveštenom smislu; ne postoji institucija koja liči na hrišćansko sveštenstvo. Islamske verske vođe ne „služe kao posrednici između čovečanstva i Boga“,[10] imaju „proces rukopoloženja“,[11] niti „sakramentalne funkcije“.[10] Za njih se kaže da više liče na rabine, služeći kao „uzori, učitelji, sudije i vođe zajednice“, dajući verska pravila pobožnima o „čak i najmanjim i privatnim“ stvarima.[10]

Titula mula (persijska varijacija arapskog maula, „gospodar”), koja se na Zapadu obično prevodi kao „klerik” i za koju se smatra da je analogna „svešteniku” ili „rabinu”, naziv je adrese za svaku obrazovanu ili poštovanu osobu, čak ne nužno (iako često) religioznu. Slično se koristi i titula šeik („starešina“).

Većina religioznih titula povezanih sa islamom su školastičke ili akademske prirode: one priznaju nosiočevo primerno znanje o teoriji i praksi ad-din (religije) i ne daju nikakav poseban duhovni ili sveštenički autoritet. Najopštija takva titula je alim (pl. ulema), ili „učenjak”. Ova reč opisuje nekoga ko se bavi naprednim proučavanjem tradicionalnih islamskih nauka (ulum) na islamskom univerzitetu ili medresi. Mišljenja naučnika mogu biti dragocena drugima zbog njegovog/njenog znanja o verskim pitanjima; ali takva mišljenja generalno ne treba smatrati obavezujućim, nepogrešivim ili apsolutnim, pošto je individualni musliman direktno odgovoran Bogu za svoja verska uverenja i praksu.

Ne postoji sveštenička služba koja odgovara hrišćanskom svešteniku ili jevrejskom koenu, kao što ne postoji ni žrtveni obred pomirenja koji bi se mogao uporediti sa pričešćem ili kurbanom. Ritualno klanje ili zabiha, uključujući kurban u Kurban-bajramu, može obaviti svaki odrasli musliman koji je fizički sposoban i pravilno obučen. Profesionalni mesari mogu biti uposleni, ali nisu neophodni; u slučaju kurbana, posebno je poželjno da se po mogućnosti zakolje sopstvena životinja.[12]

Judaizam

[uredi | uredi izvor]

Rabinski judaizam nema sveštenstvo kao takvo, iako prema Tori postoji pleme sveštenika poznato kao Kohanim koji su bili vođe religije sve do uništenja Jerusalimskog hrama 70. godine kada je većina sadukeja nesala; svaki član plemena, Koen je imao svešteničke dužnosti, od kojih su mnoge bile usredsređene na žrtvene dužnosti, pomirenje i blagoslove izraelske nacije. Danas jevrejski kohanimi sprovode svoj status po porodičnoj tradiciji, a i dalje daju sveštenički blagoslov tokom određenih službi u sinagogi i obavljaju obred Pidion haben (iskup prvorođenog sina).

Od vremena uništenja Jerusalimskog hrama, verske vođe judaizma su često bili rabini, koji su tehnički izučavaoci jevrejskog prava, ovlašćeni da deluju kao sudije na rabinskom sudu. Sve vrste judaizma osim pravoslavnog judaizma dozvoljavaju da se žene, kao i muškarci, rukopolažu za rabine i kantore.[13][14] Rukovodstvo jevrejske skupštine je, zapravo, u rukama laika: predsednik sinagoge je njen stvarni vođa i svaki odrasli Jevrejin (ili odrasli Jevrejin u netradicionalnim skupštinama) može da vodi molitvene službe.

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ Douglas Harper. „cleric”. Online Etymology Dictionary. 
  2. ^ Douglas Harper. „clergy”. Online Etymology Dictionary. 
  3. ^ Douglas Harper. „clerk”. Online Etymology Dictionary. 
  4. ^ Cleric - Catholic Encyclopedia
  5. ^ Paul VI, Apostolic letter motu proprio Ministeria quaedam nos. 2–4, 64 AAS 529 (1972).
  6. ^ Ministeria quaedam no. 1; CIC Canon 266 § 1.
  7. ^ CCEO Canon 327; George Nedungatt, Clerics, in A Guide to the Eastern Code 255, 260 (2002).
  8. ^ Korean Buddhism#Buddhism during Japanese colonial rule
  9. ^ Common Worship Ordination Services Paperback. Church House Publishing. 2007. str. 37. ISBN 978-0-7151-2131-3. Arhivirano iz originala 1. 9. 2022. g. Pristupljeno 1. 9. 2022. 
  10. ^ a b v Pipes, Daniel (1983). In the Path of God: Islam and Political Power. Routledge. str. 38. ISBN 9781351512916. Pristupljeno 5. 6. 2018. 
  11. ^ Brown, Jonathan A.C. (2014). Misquoting Muhammad: The Challenge and Choices of Interpreting the Prophet's Legacy. Oneworld Publications. str. 24. ISBN 978-1780744209. Pristupljeno 4. 6. 2018. 
  12. ^ „Qurbani Meat Distribution Rules”. Muslim Aid (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-08-22. 
  13. ^ „Orthodox Women To Be Trained As Clergy, If Not Yet as Rabbis”. Forward.com. 21. 5. 2009. Pristupljeno 3. 9. 2013. 
  14. ^ „The Cantor”. myjewishlearning.com. My Jewish Learning. Arhivirano iz originala 27. 09. 2010. g. Pristupljeno 3. 9. 2013. 

Literatura

[uredi | uredi izvor]
  • Aston, Nigel. Religion and revolution in France, 1780-1804 (CUA Press, 2000)
  • Bremer, Francis J. Shaping New Englands: Puritan Clergymen in Seventeenth-Century England and New England (Twayne, 1994)
  • Dutt, Sukumar. Buddhist monks and monasteries of India (London: G. Allen and Unwin, 1962)
  • Farriss, Nancy Marguerite. Crown and clergy in colonial Mexico, 1759-1821: The crisis of ecclesiastical privilege (Burns & Oates, 1968)
  • Ferguson, Everett. The Early Church at Work and Worship: Volume 1: Ministry, Ordination, Covenant, and Canon (Casemate Publishers, 2014)
  • Freeze, Gregory L. The Parish Clergy in Nineteenth-Century Russia: Crisis, Reform, Counter-Reform (Princeton University Press, 1983)
  • Haig, Alan. The Victorian Clergy (Routledge, 1984), in England
  • Holifield, E. Brooks. God's ambassadors: a history of the Christian clergy in America (Wm. B. Eerdmans Publishing, 2007), a standard scholarly history
  • Lewis, Bonnie Sue. Creating Christian Indians: Native Clergy in the Presbyterian Church (University of Oklahoma Press, 2003)
  • Marshall, Peter. The Catholic Priesthood and the English Reformation (Clarendon Press, 1994)
  • Osborne, Kenan B. Priesthood: A history of ordained ministry in the Roman Catholic Church (Paulist Press, 1989), a standard scholarly history
  • Parry, Ken, ed. The Blackwell Companion to Eastern Christianity (John Wiley & Sons, 2010)
  • Sanneh, Lamin. "The origins of clericalism in West African Islam." The Journal of African History 17.01 (1976): 49-72.
  • Schwarzfuchs, Simon. A concise history of the rabbinate (Blackwell, 1993), a standard scholarly history
  • Zucker, David J. American rabbis: Facts and fiction (Jason Aronson, 1998)
  • Amico, Eleanor B., ed. Reader's Guide to Women's Studies ( Fitzroy Dearborn, 1998), pp 131–33; historiography
  • Collier-Thomas, Bettye. Daughters of Thunder: Black Women Preachers and Their Sermons (1997).
  • Flowers, Elizabeth H. Into the Pulpit: Southern Baptist Women and Power Since World War II (Univ of North Carolina Press, 2012)
  • Maloney, Linda M. "Women in Ministry in the Early Church." New Theology Review 16.2 (2013). online
  • Ruether, Rosemary Radford. "Should Women Want Women Priests or Women-Church?." Feminist Theology 20.1 (2011): 63-72.
  • Tucker, Ruth A. and Walter L. Liefeld. Daughters of the Church: Women and Ministry from New Testament Times to the Present (1987), historical survey of female Christian clergy
  • „Last Rites explanation”. Beliefnet.com. 17. 2. 2011. Arhivirano iz originala 15. 10. 2012. g. Pristupljeno 3. 9. 2013. 
  • Anglican Church of Canada. „Minister or Priest?”. Arhivirano iz originala 10. 5. 2012. g. Pristupljeno 17. 8. 2012. 

Spoljašnje veze

[uredi | uredi izvor]
Kler na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Клер&oldid=27552118”