Pređi na sadržaj

Knut Hamsun

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Knut Hamsun
Knut Hamsun u julu 1939. u 79. godini.
Lični podaci
Datum rođenja(1859-08-04)4. avgust 1859.
Mesto rođenjaVaga, Lom, Norveška
Datum smrti19. februar 1952.(1952-02-19) (92 god.)
Mesto smrtiGrimstad, Norveška
NagradeNobelova nagrada za književnost
Zvanični veb-sajt
hamsunsenteret.no/en/

Knut Hamsun (Vaga, 4. avgust 1859 — Grimstad, 19. februar 1952) je bio norveški pisac[1] i dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1920. godine. Rođen je 1859. a umro je 1952. godine. Posle Ibzena, najpoznatiji je norveški književnik. Tridesetih godina dvadesetog veka bio je angažovan kao političar, promovišući desničarske ideje. Podržavao je nacističku filozofiju i norvešku kvislinšku vladu, zbog čega je bio osuđen na robiju. Dešavalo se da su mu čitaoci, nezadovoljni političkim idejama koje je izlagao u svojim delima, vraćali kupljene knjige.

U književnim počecima pisao je romantičarskim stilom koji je naginjao ka modernoj književnosti. Njegovo prvo značajnije delo bilo je Misterije. Neki kritičari su ovo delo nazvali jevanđeljem modernizma, poredeći ga sa delima poput Tako je govorio Zaratustra. Delo je teško žanrovski definisati budući da se u njemu prepliću lirski i epski elementi uz dominantnu iracionalnost koja počiva na kritičkom odnosu prema građanskom društvu i njegovom nastojanju da se oslobodi stvaralačka ličnost. U vreme nastanka „misterija“ nastala su i dela Pan i Viktorija. Hamsun je u Viktoriji ispevao himnu ljubavi. Romani Pan i Viktorija su delovi trilogije u koju spada i roman Glad. Pan govori o čoveku koji na bolan način shvata kako stapanje čoveka sa prirodom više nije moguće. Hamsun prikazuje onaj deo ljudske istorije kada je „čovek postao bolesno čedo grada“. Bavio i dramom i poezijom, ali sa slabijim uspehom. Nikada se nije pokajao zbog svojih političkih uverenja, čak ni u autobiografiji Na zaraslim stazama.

Bio je pionir psihološke literature sa tehnikama toka svesti i unutrašnjeg monologa, i uticao je na autore kao što su Tomas Man, Franc Kafka, Maksim Gorki, Stefan Cvajg, Henri Miler, Herman Hese, Džon Fante i Ernest Hemingvej.[2] Isak Baševis Singer je Hamsuna nazvao „ocem moderne škole književnosti u svakom njegovom aspektu – njegovoj subjektivnosti, fragmentarnosti, upotrebi flešbekova, njegovom lirizmu. Cela moderna škola fikcije u dvadesetom veku potiče od Hamsuna“.[3] Od 1916. godine, nekoliko Hamsunovih dela je adaptirano u filmove. Dana 4. avgusta 2009, otvoren je Centar Knut Hamsun u Hamaroju.[4]

Mladi Hamsun se protivio realizmu i naturalizmu. On je tvrdio da glavni predmet modernističke književnosti treba da budu kompleksnosti ljudskog uma, da pisci treba da opisuju „šapat krvi i preklinjanje koštane srži“.[5] Hamsun se smatra „vođom neoromantističke pobune na prelazu iz 20. veka“, sa delima kao što su Glad (1890), Misterije (1892), Pan (1894) i Viktorija (1898).[6] Njegova kasnija dela — posebno njegovi „nordlandski romani“ — bila su pod uticajem norveškog novog realizma, prikazujući svakodnevni život u ruralnoj Norveškoj i često koristeći lokalni dijalekt, ironiju i humor.[7] Hamsun je objavio samo jednu zbirku poezije, Divlji hor, za koju je komponovalo muziku nekoliko kompozitora.

Hamsun je imao snažne antiengleske stavove, i otvoreno je podržavao Adolfa Hitlera i nacističku ideologiju.[8][9] Zbog iskazane podrške nemačkoj okupaciji Norveške, posle rata je optužen za izdaju. Nije osuđivan, zbog, kako se smatralo, psiholoških problema i svoje starosti.[10][11]

Rad i dela[uredi | uredi izvor]

Prvi put je privukao pažnju 1890. godine romanom Glad. U poluautobiografskom delu opisao je pad mladog pisca u ludilo kao rezultat gladi i siromaštva. Ostala dela: Pan, Misterije, Avgust, Skitnice, Ruža, Po zaraslim stazama, Plodovi zemlje, Poslednje poglavlje, Nitkov iz skitničkog života, Krug se zatvara, Glas života, Žene na studencu, Viktorija, Urednik Lunge, Zavodnik i druge priče.

Nefikcija[uredi | uredi izvor]

  • 1889 Lars Oftedal. Udkast (Draft) (11 članaka, ranije objavljenih u Dagbladet)
  • 1889 Fra det moderne Amerikas Aandsliv (Kulturni život Moderne Amerike) - predavanja i kritike
  • 1903 I Æventyrland. Oplevet og drømt i Kaukasien (U zemlji čuda) - putopis
  • 1918 Sproget i Fare (Jezik u opasnosti) - eseji

Poezija[uredi | uredi izvor]

  • 1878 Et Gjensyn (A Reunion) - epska poema (Objavljeno kao Knud Pedersen Hamsund)
  • 1904 Det vilde Kor, poetry (Divlji hor)

Drame[uredi | uredi izvor]

  • 1895 Ved Rigets Port (Na kapiji Carstva)
  • 1896 Livets Spil (Igra života)
  • 1898 Aftenrøde. Slutningspil (Večernje crveno: Igre zaključivanja)
  • 1902 Munken Vendt. Brigantine's Saga I
  • 1903 Dronning Tamara (kraljica Tamara)
  • 1910 Livet i Vold (U stisku života)

Kolekcije pripovedaka[uredi | uredi izvor]

  • 1897 Siesta - kolekcija pripovedaka
  • 1903 Kratskog - kolekcija pripovedaka

Serije[uredi | uredi izvor]

  1. 1906 Under Høststjærnen. En Vandrers Fortælling (Pod jesenjom zvezdom)
  2. 1909 En Vandrer spiller med Sordin (Lutalica svira na prigušenim žicama/Vanderers) (2 sveske)

(A Wanderer Plays on Muted Strings/Wanderers) (2 toma)

Benoni i Roza

  1. 1908 Benoni
  2. 1908 Rosa: Af Student Parelius' Papirer (By Student Parelius' Papers) (Roza)

Avtustova trilogija

  1. 1927 Landstrykere I (Wayfarers) (2 toma)
  2. 1930 August (2 toma)
  3. 1933 Men Livet lever (Put vodi dalje) (2 toma)

Priče[uredi | uredi izvor]

  • 1877 Den Gaadefulde. En kjærlighedshistorie fra Nordland (Milostivi. Ljubavna priča iz Nordlanda) (Objavljeno sa Kudom Pedersenom)
  • 1878 Bjørger (Objavljeno sa Kudom Pedersenom)

Romani[uredi | uredi izvor]

  • 1890 Sult (Glad)
  • 1892 Mysterier (Misterije)
  • 1893 Redaktør Lynge (Urednik Linč)
  • 1893 Ny Jord (Plitka zemlja)
  • 1894 Pan (Pan)
  • 1898 Victoria. En kjærlighedshistorie (Viktorija)
  • 1904 Sværmere (Mothwise, 1921), (Sanjalice)
  • 1905 Stridende Liv. Skildringer fra Vesten og Østen (Borba protiv života. Prikazi sa Zapada i Istoka)
  • 1912 Den sidste Glæde (Osvrnite se na sreću)
  • 1913 Børn av Tiden (Deca doba)
  • 1915 Segelfoss By 1 (2 toma) (Sigelfos grad)
  • 1917 Markens Grøde 2 toma (The Plodovi zemlje)
  • 1920 Konerne ved 2 toma (Žene na pumpi)
  • 1923 Siste Kapitel (2 toma) (Poslednje poglavlje)
  • 1936 Ringen sluttet (Prsten je zatvoren)
  • 1949 Paa gjengrodde Stier (Po zaraslim stazama)

Dobitnik Nobelove nagrada, pisac Isak Baševis Singer preveo je neka od njegovih dela.

Filmske i TV adaptacije[uredi | uredi izvor]

Glavno među svim Hamsunovim delima prilagođenim filmu je Glad, film iz 1966. sa Perom Oskarsonom u glavnoj ulozi. Još uvek se smatra jednom od najboljih filmskih adaptacija svih Hamsunovih dela. Hamsunova dela su bila osnova za 25 filmova i adaptacija televizijskih mini serija, počevši od 1916. godine.[12]

Knjiga Misterije bila je osnova istoimenog filma iz 1978. (holandske filmske kompanije Sigma pikčers),[13] reditelja Pola de Lusanea, u kojem su glumili Silvija Kristel, Rutger Hauer, Andrea Fereol i Rita Tušingem.

Landstrykere (Putnici) je norveški film iz 1990. godine u režiji Ola Soluma.

Telegrafista je norveški film iz 1993. u režiji Erika Gustavsona. Zasnovan je na romanu Sanjalice (Sværmere, takođe objavljen na engleskom kao Mothwise).

Pan je bio osnova za četiri filma između 1922. i 1995. Najnoviju adaptaciju, istoimeni danski film, režirao je Hening Karlsen, koji je takođe režirao dansku, norvešku i švedsku koprodukciju filma Sult iz 1966. iz Hamsunovog romana istog imena.

Remodernistički reditelj Džesi Ričards najavio je da se priprema za režiju adaptacije Hamsunove kratke priče Zov života.[14]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Robert Ferguson (1987). Enigma: The Life of Knut Hamsun, New York, N.Y.: Farrar, Straus & Giroux, ISBN 978-0-374-52093-9
  2. ^ „The St. Petersburg Times - A complex legacy”. Sptimes.ru. 2009-11-06. Arhivirano iz originala 2012-03-29. g. Pristupljeno 2011-06-27. 
  3. ^ Isaac Bashevis Singer (1967). Introduction to Hunger
  4. ^ [1] Arhivirano januar 19, 2012 na sajtu Wayback Machine
  5. ^ Knut Hamsun (1890). "Fra det ubevidste Sjæleliv", Samtiden, September 1890
  6. ^ The new encyclopædia Britannica: Volum 5
  7. ^ Hal May, Contemporary Authors, Volum 119, Gale, 1986
  8. ^ Woodard, Rob (2008-09-10). „The Nazi novelist you should read”. the Guardian (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-04-29. 
  9. ^ Hagen, Erik Bjerck (2020-02-26), „Knut Hamsun”, Store norske leksikon (na jeziku: norveški bukmol), Pristupljeno 2021-04-29 
  10. ^ „- Dommen mot Hamsun holder ikke juridisk”. www.vg.no (na jeziku: norveški bukmol). Pristupljeno 2021-04-29. 
  11. ^ Rottem, Øystein (2020-02-25), „Knut Hamsun”, Norsk biografisk leksikon (na jeziku: norveški bukmol), Pristupljeno 2021-04-29 
  12. ^ „Knut Hamsun”. IMDb. 
  13. ^ „Sigma Pictures”. www.sigmapictures.com. 
  14. ^ „In Passing: Article on Remodernist Film in FilmInk Magazine”. Inpassing.info. Arhivirano iz originala 2013-12-25. g. Pristupljeno 2014-05-20. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Svetislav Pušonjić: Čovek i civilizacija u delu Knuta Hamsuna, [ pogovor romanu Poslednje poglavlje ], Logos, Beograd, 2010.
  • Svetislav Pušonjić: Značenje prvobitnosti u romanu 'Plodovi zemlje', [ pogovor romanu Plodovi zemlje Knuta Hamsuna ], Algoritam, Beograd, 2016.
  • Ferguson, Robert. 1987. Enigma: The Life of Knut Hamsun. Farrar, Straus and Giroux.
  • Hamsun, Knut. 1990. Selected Letters, Volume 1, 1879-98. Edited by Harald Næss and James McFarlane. Norwich, England: Norvik Press.
  • Hamsun, Knut. 1998. Selected Letters, Volume 2, 1898-1952. Edited by Harald Næss and James McFarlane. Norwich, England: Norvik Press.
  • Haugan, Jørgen. 2004. The Fall of the Sun God. Knut Hamsun - a Literary Biography Oslo: Aschehoug.
  • Humpal, Martin. 1999. The Roots of Modernist Narrative: Knut Hamsun's Novels Hunger, Mysteries and Pan. International Specialized Book Services.
  • Kolloen, Ingar Sletten. 2009. Knut Hamsun: Dreamer and Dissident. Yale University Press. ISBN 978-0-300-12356-2
  • Larsen, Hanna Astrup. 1922. Knut Hamsun. Alfred A. Knopf.
  • Næss, Harald (2007), Nobel Prize Laureates in Literature, Part 2Neophodna slobodna registracija, Farmington Hills, Michigan: Gale, ISBN 978-0-7876-8148-7 
  • Shaer, Matthew. 2009. Tackling Knut Hamsun. Review of Kollen Sletten, Dreamer and dissenter and Žagar, The dark side of literary brilliance. In Los Angeles Times, 25 October 2009.
  • D'Urance, Michel. 2007. Hamsun. Editions Pardès, Paris, 128 p.
  • Žagar, Monika. 2009. The dark side of literary brilliance. University of Washington Press.
  • Wark, Wesley K. (1980), review of Wayfarers, in Cencrastus No. 4, Winter 1980-81, pp48 & 49, ISSN 0264-0856

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Knut Hamsun na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Кнут_Хамсун&oldid=27553506”