Korisnik:Boris Milicevic
Srednjovekovni rudarski gradovi Kratovo i Janjevo[uredi | uredi izvor]
Rudarska praksa u Srbiji je razvijena još od davnih vremena kada su se njome, na ovim prostorima, bavili Iliri, Kelti i Tračani. Nakon stvaranja srpske države ovakva praksa doživljava stagnaciju sve do doba Nemanjića kada su, dovođenjem Sasa, znatno unapredili rudarsku praksu srednjovekovne Srbije, sa centrom na prostoru današnje južne autonomne pokrajine Kosova i Metohije.
Kratovo[uredi | uredi izvor]
Kratovo je grad u današnjoj Makedoniji (BJRM). Naziv grada vezan je za njegov položaj, pošto se Kratovo nalazi u krateru zamrlog vulkana. Naziv je nastao tokom vizantijske vladavine Makedonijom, kada je grad nazivan „Koritosom“ ili „Koritonom“.
Kratovo odlikuje nadasve bogata istorija već u 12 veku ono postaje velik i napredan grad koji svoju grandioznost duguje upravo rudarstvu koje je uživalo veliki stepen razvijenosti i doprinelo njegovom razvitku. U sastav srpske srednjovekovne države dospeo je rudni reon Kratovo 1282 godine i otada se rudarstvo u njemu počinje naglo razvijati. Kratovski rudnici su radili punom parom čitavih 700 godina proizvodeći impozantne količine srebra i olova kao glavne a bakar i zlato kao sporedne metale. U 15 veku ono postaje važno trgovačko mesto, te se poredi sa Jedrenom i Plovdivom. U 16 i 17 veku Kratovo je po beleškama mnogih, putopisaca, najveći rudarski grad evropskog dela Osmanskog carstva. Polovinom 16 veka kratovski rudnici daju sultanu Selimu II godišnje 70.000 dukata čistog prihoda. Topionice u Kratovu prestale su sa radom 1882. godine.[1]
Janjevo[uredi | uredi izvor]
Janjevo je naselje u opštini Lipljan na Kosovu i Metohiji. Nalazi se 10 km jugoistočno od Prištine, i severoistočno od Lipljana na rečnim terasama Janjevske reke koja silazi sa zapadnih strana planine Koznice. Selo je poznato po, nekada brojnoj, hrvatskoj skupini Janjevaca. Atar se nalazi na teritoriji katastarske opštine Janjevo površine 1085 ha.
Janjevo takođe karakteriše visok stepen razvijenosti rudarstva. Naime, prvi spomen ovoga grada datira još iz početka 13 veka kada se Janjevo pominje kao trovinski i rudarski grad. U Janjevu se se selektivno eksploatisali srebro i zlato. Pored zlata i srebra iz Janjeva potiče i jedan srpski Patrijarh Pajsije I Janjevac. Početkom 17 veka u Janjevu ostaje 500 kuća a njegovi stanovnici bili su mahom rudari. Rudnici su radili još krajem 17 veka ali su ubrzo prestali. Janjevo nije na mestu nekadašnjeg srednjevekovnog grada. Staro Janjevo, kako se mesto još i sada zove, nalazilo se između brda Borelina i Surnjevice. Rudnike i naselje štitila je tvrđava, čiji se ostaci nalazili na vrhu brda Valetina. Usled turskog zuluma morali su da napuste stari grad i osnuju novo naselje. Besramnim gaženjem suvereniteta republike Srbije, samoproglašenjem države Kosovo, privremene kosovske institucije ne mare za istorijski značaj Janjeva tako da se na sadašnjem mestu ne mogu naći spomenici nekada slavnog rudnika. Takođe ne mare ni za potomke bivših rudara tako da je broj Hrvata u Janjevu desetkovan, od 4000 koliko ih je bilo pre desetak godina svega 25 ih je ostalo na svome vekovnom ognjištu.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Zvanični veb-sajt opštine Kratova
- Muzej grada Kratova
- Nestanak Janjeva
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Simić, Vasilije (1950). Naša velika rudišta i rudarski gradovi u srednjem veku. Beograd: Izdavačko preduzeće saveta za energetiku i ekstraktivnu industriju vlade FNRJ.