Korisnik:Mirjana Pujo/pesak

Transgresija

Transgresija predstavlja nadiranje mora na kopno, tj. njegovo potapanje pod morski nivo i kao takva podrazumjeva širenje morskih površina na Zemlji. Pri transgresijama, usljed spuštanja kopna, odnosno usljed izdizanja morskog nivoa, postojeći marinski sedimenti bivaju pokriveni sedimentima drugih facija.

Ogovi zakoni

Geološkom metodom transgresije se zapažaju preko pojave nove serije marinskih sedimenata, u kojima se sreću fosili karakteristični za datu sredinu taloženja. Tu pojavu najbolje opisuju takozvani Ogovi zakoni:

1. Transgresiju označavaju bazalni konglomerati
2. Pri transgresijama povlatni slojevi su prostraniji od podinskih
3. Transgresiju na kopnu prati regresija u basenu, i obrnuto

Regresija

Suprotno od transgresije je regresija, u kojoj nivo mora pada u odnosu na zemlju i izlaže nekadašnje morsko dno. Za vreme pleistocenskog ledenog doba, toliko je vode uklonjeno iz okeana i skladišteno na zemlji kao celogodišnji glečeri koje je okean nazadovao za 120 m, otkrivajući Beringov most između Aljaske i Azije.

Pojava transgresije

Geološkom metodom je relativno lako utvrditi transgresiju. U slučaju transgresije, bazalni konglomerati (krupnozrni, malo uobljeni sedimenti) leže direktno preko autohtone osnove, najčešće diskordantno. Pod diskordancijom se podrazumijeva erozivna faza koja razdvaja dvije faze sedimentacije. Preko litoralnih, priobalnih sedimenata, talože se slojevi neritske facije, a preko njih sedimenti batijalne facije itd.

Transgresija se ne javlja samo kao posljedica epirogenih pokreta već i kao posljedica drugih tektonskih pokreta (radijalnih i tangencijalnih orogenih pokreta) i klimatskih promjena (pojave glacijalnih perioda na zemlji).

Promjena u zapremini basena može da nastane usljed javljanja lokalnih orogenih tektonskih pokreta. Tako, procesom izdizanja dna basena smanjuje se njegova zapremina, nivo vode u basenu izdiže, što se manifestuje transgresijom - kao da je došlo do tonjenja kopna. S druge strane, usljed erozije na kopnu i deponovanjem erodovanog materijala na dnu basena, njegova zapremina se takođe smanjuje, što takođe dovodi do transgresije, iako tektonskih pokreta uopšte nije ni bilo.

Karakteristike facije

Promene facijesa mogu ukazivati na transgresije i regresije i često se lako identifikuju, zbog jedinstvenih uslova potrebnih za deponovanje svake vrste sedimenta. Na primer, krupno zrnati klastiti kao što je pjesak obično se talože u neobalnim, visoko energetskim sredinama; Međutim, sitno zrnati sedimenti, kao što su mulj i karbonatna mulja, odlažu se dalje od obale, u dubokim, niskoenergetskim vodama.

Prema tome, transgresija se otkriva u sedimentarnoj koloni kada postoji promjena od farsi na kopnu (kao što je peščar) do onih na obalama (kao što je lapor), od najstarijih do najmlađih stijena. Regresija će imati suprotan obrazac, sa udaljenim facijama koji se mijenjaju do obalnih. Stratumi predstavljaju manje jasne regresije, jer su njihovi gornji slojevi često obilježeni erozijskom neusaglašenošću.

To su oba idealizovana scenarija; U praksi identifikovanje transgresije ili regresije može biti komplikovanije. Na primjer, regresija može biti naznačena promjenom od karbonata do škriljca, ili transgresijom od pješčenjaka do škriljca, i tako dalje. Lateralne promene u facijesu su takođe važne; Dobro označena transgresivna sekvenca u području gdje je unutrašnje more bilo duboko može biti samo djelimično udaljeno, gdje je voda bila plitka. Takve faktore treba uzeti u obzir pri tumačenju specifične sedimentne kolone.

Jadransko more

Današnji izgled Jadranskog mora i njegovih obala je nastao prije otprilike 10 000 godina kada je završilo posljednje ledeno doba što je prouzrokovalo izdizanje razine mora i potapanje nižih djelova kopna.

Primjeri za transgresiju su crnogorska i italijanska obala Jadrana, pri čemu se prva spušta, a druga izdiže. Dokaz za regresiju i transgresiju su i krečnjaci korala koji se mogu naći na dubinama do 1000 m, kao i na najvišim planinama, a znamo da korali žive u toplim morima od dubine do 50 m.

• 
  Prikaz morske obale

Tri transgresije Dunkerke

Tri transgresije Dunkerke su događaji morske transgresije (uzlazno more) oko obala niskih zemalja u kasnom rimskom periodu. Geološki dokazi o istraživanjima zemlje i nedostatak artefakata ljudskih okupacija naveli su naučnike da formulišu tvrdnju da je Holandija u velikoj meri bila pod vodom između 3. i 1050. godine. Ovo je takozvana treća transgresija Dunkerka. Razgovara se o realnosti događaja, hipotetički određenih cikličnim fazama jakog morskog nivoa u istorijskim vremenima.

Nizinska kontinentalna obala Evrope bila je slabo naseljena sve do 200. godine pne, kada su klima i životna sredina postali podložniji ljudskom boravku. Uslovi su ostali povoljni od 200. godine pne do 250. godine nove ere, a region je postao gusto naseljen. Međutim, region je prolazio kroz seriju morskih prestupa (zvanih Dunkirke 0 preko Dunkerka IIIb), koji su karakterisali rastući nivo vode i poplave koje su ostavljale slojeve gline na zemljištu. Najteži udarac došao je sa "Dunkirke II transgresijom" koja je počela u 3. veku i stalno se pogoršavala, ostavljajući velike dijelove obale neuseljive od 350 do 700 godine pne. Ljudi su bili primorani da napuste svoje domove i emigriraju.

Literatura

1. Dr. Dragutin Petrović, Dr Predrag Manojlović (1997), Geomorfologija. Geografski fakultet, Beograd.
2. Amidžić Lidija, Zaštićena prirodna dobra Srbije

Spoljašnje veze

• https://en.wikipedia.org/wiki/Marine_transgression
• https://en.wikipedia.org/wiki/Sea_level_rise
• https://en.wikipedia.org/wiki/Sea_level_rise#Past_changes_in_sea_level
• https://en.wikipedia.org/wiki/Dunkirk_transgression
• https://en.wikipedia.org/wiki/Ingression_coast

Vidi još

• Geomorfologija
• Regresija
• Erozija