Krajputaš u Donjoj Crnući
| Krajputaš na raskrsnici u Donjoj Crnući | |
|---|---|
.jpg) Krajputaš na putu Gornji Milanovac – Kragujevac u Donjoj Crnući. | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Donja Crnuća |
| Opština | Opština Gornji Milanovac |
| Država |  Srbija |
| Vrsta spomenika | krajputaš |
| Vreme nastanka | 20. vek |
Krajputaš na raskrsnici u Donjoj Crnući (Opština Gornji Milanovac) nalazi se na autobuskom stajalištu „Crnućara”, na regionalnom putu Gornji Milanovac–Kragujevac. Krajputaš je podignut izvesnom Marjanoviću, vojniku I klase iz Crnuće.[1]
U popisima žitelja Gornje i Donje Crnuće stradalih u oslobodilačkim ratovima Srbije 1912-1918. godine, osim drugopozivca narednika Svetozara Marjanovića iz Donje Crnuće koji je umro 1915. godine, nema pomena drugih vojnika sa ovim prezimenom.[2]
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Spomenik je dugo je bio zanemaren. Priljubljen uz zidanu ogradu obližnje kuće, zatrpavan je dugogodišnjim nanosima i nivelisanjem puta. Godinama je služio kao priručno sedište dok se čeka autobus, o čemu svedoče izlizane stranice spomenika.[3]
Opis spomenika[uredi | uredi izvor]
Stub je oblika kvadra, sa stranicama širine 24 cm. Sadašnja visina spomenika iznosi 70 cm, što je najmanje polovina prvobitne visine. Na prednjoj i desnoj bočnoj strani uklesani su istovetni dekorativni krstovi na postolju, visine 50 cm. Na levom boku prikazana je puška okrenuta nadole, vidljiva do polovine.
Epitaf[uredi | uredi izvor]
U knjizi Srce u kamenu: krajputaši i usamljeni nadgrobnici rudničko-takovskog kraja fotografa Saše Savovićanavodi se da je na spomeniku moguće pročitati deo natpisa.[3]
Na prednjoj strani, ispod krsta piše: PR++/PUTN+/+PROČ/+TA+/OVAJ, što je uobičajena formulacija karakteristična za krajputaše: „Priđi putniče i pročitaj ovaj...”[4][5]
Na desnoj strani, takođe ispod krsta, piše „Marjanović iz”, a kada se otkopa oko stuba, čita se i nastavak teksta: „Crnuće, vojnik I klase”.[3] Na poleđini, s velikim trudom jer je spomenik od zida udaljen samo 10 cm, pomoću ogledala može da se pročita:
POGIBE / 14. G. / TUNA / KLADNICI[3]
.jpg)
.jpg)
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Savović, Saša (2009). Srce u kamenu: krajputaši i usamljeni nadgrobnici rudničko-takovskog kraja. Beograd: Službeni glasnik. str. 141—142. ISBN 978-86-519-0181-5.
- ^ Đukić, Isidor (2005). Rudničani i Takovci u oslobodilačkim ratovima Srbije 1912-1918. godine, (II dopunjeno i izmenjeno izd.). Gornji Milanovac: Muzej rudničko-takovskog kraja. str. 178—180; 204—206. ISBN 978-86-82877-16-5.
- ^ a b v g Savović, Saša (2009). Srce u kamenu: krajputaši i usamljeni nadgrobnici rudničko-takovskog kraja. Beograd: Službeni glasnik. str. 141—142. ISBN 978-86-519-0181-5.
- ^ Stojić, Nikola Nika (1986). Dragačevski epitafi: zapisi sa nadgrobnika i krajputaša (Prvo izd.). Čačak: Međuopštinski istorijski arhiv. str. 150—152.
- ^ Nikolić, Radojko (1998). Kamenopisci narodnog obraza: Kamenorezaštvo i kamenoresci zapadne Srbije. Čačak: Litopapir. str. 14—15.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Savović, Saša (2009). Srce u kamenu: krajputaši i usamljeni nadgrobnici rudničko-takovskog kraja. Beograd: Službeni glasnik. str. 141—142. ISBN 978-86-519-0181-5.
- Radičević Branko V, Plava linija života: srpski seoski spomenici i krajputaši, „Savremena škola” Beograd, 1961.
- Stojić Nikola Nika, Dragačevski epitafi: zapisi sa nadgrobnika i krajputaša, Međuopštinski istorijski arhiv Čačak, 1986.
- Dudić Nikola, Stara groblja i narodni belezi u Srbiji, Republički zavod za zaštitu spomenika kulture Beograd, Posebna izdanja 13, „Prosveta” Beograd. 1995. ISBN 978-86-07-00900-8.
- Nikolić Radojko, Kamenoresci narodnog obraza: kamenorezaštvo i kamenoresci zapadne Srbije, „Litopapir” Čačak, 1998.
- Đuković Isidor, Rudničani i Takovci u oslobodilačkim ratovima Srbije 1912-1918. godine, II dopunjeno i izmenjeno izdanje, Društvo za negovanje tradicija oslobodilačkih ratova Srbije do 1918. godine; Muzej rudničko-takovskog kraja Gornji Milanovac. 2005. ISBN 978-86-82877-16-5.
- Savović Saša, Srce u kamenu: krajputaši i usamljeni nadgrobnici rudničko-takovskog kraja, Službeni glasnik Beograd; Muzej rudničko-takovskog kraja Gornji Milanovac. 2009. ISBN 978-86-519-0181-5.. ISBN 978-86-82877-29-5.