Pređi na sadržaj

Ledeni breg

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Ledeni breg u Severnom ledenom okeanu.
Severna ivica ledenog brega B-15A u Rosovom moru, Antarktik, 29. januar 2002.

Ledeni breg je odlomljeni deo lednika koji je više od 15 m dug[1] i koji slobodno pluta u otvorenoj (slanoj) vodi.[2][3] Manji komadi plutajućeg leda dobijenog od leda glečera nazivaju se „groleri“ ili „bergi“ komadi.[4][5]

U polarnim oblastima snežna granica leži na nivou mora, što omogućava lednicima da se, kroz ledničke doline, spuštaju do mora, pa čak i zalaze daleko na pučinu, do 135 km od obale. Pod uticajem vetrova i talasa od krajeva lednika se odlamaju manji komadi i stvaraju ploveći ledeni bregovi, koji plutaju morima i po više godina. Njihov broj je poprilično veliki, jer samo sa zapadnih obala Grenlanda dospeva u Bafinovo more godišnje i preko 7.000 ledenih bregova.[6]

Do 90% ledenog brega je ispod površine. Izraz „vrh ledenog brega” ilustruje mali deo većeg nevidljivog pitanja. Ledeni bregovi se smatraju ozbiljnim pomorskim hazardom.[7] Gubitak „nepotopivog” RMS Titanika 1912. godine doveo je do formiranja Međunarodne patrole za led 1914. godine.

Ledeni bregovi koji se odvoje od glečera koji izlaze na otvoreno more, kao što je to slučaj u Grenlandu, su gomile nepravilnog oblika. Na Antarktiku ledeni slojevi se odvajaju u vidu velikih tabličastih (od gore ravnih) ledenih bregova. Najveći ledeni breg koji je ikada zabeležen bio je Ledeni breg B-15A koji se odvojio od Rosove ledene ploče na Antarktiku 2000. godine. Njegove dimenzije su bile skoro 300 sa 40 km (186 sa 25 mi).[8] Najveći ledeni breg koji je zabeležen bio je antarktički ledeni breg dimenzija 335 sa 97 mi (208 sa 60 milja) viđen 240 km (150 mi) zapadno od ostrva Skot, u južnom Tiһom okeanu, sa USS glečera 12. novembra 1956. godine. Taj ledeni breg je bio veći od Belgije.[9]

Izgled

[uredi | uredi izvor]
Iznad vode nalazi se samo 11% mase ledenog brega

Deo ledenog brega iznad vode može da bude različitog oblika: pločast, piramidalan, kupast i nepravilan. Ledeni bregovi severne hemisfere su kupastog oblika i znatno manji od antarktičkih, koji pretežno imaju oblik velikih ploča ili stolova. Nad vodom se nalazi samo 11%, dok je 89% ledene mase potopljeno i ne vidi se, što ledene bregove čini izuzetno opasnim za plovidbu. Zato postoji obalska straža, koja brodove obaveštava o kretanju ledenih bregova.

Budući da se ledeni bregovi uglavnom nalaze ispod morske površine, njih ne pokreću vetrovi, već ih nose morske struje. Ledeni bregovi u arktičkim vodama dostižu širinu Njufaundlenda i tamo se konačno otapaju u toplim vodama Golfske struje. Na južnoj hemisferi, nošeni morskim strujama, dosežu u Tihom okeanu do 50° JGŠ, u Indijskom do 45° JGŠ, a u Atlantskom do 40° JGŠ. U severnom delu Tihog okeana ima ih samo u zalivu Aljaske, u okolini lednika Malaspina, koji zalazi u okean i tamo se otapa i komada na manje ledene bregove.

Istorija

[uredi | uredi izvor]

Najveću izmerenu visinu od 510 m imao je ledeni breg registrovan 1868. godine u vodama južno od Afrike. S obzirom na to da se iznad vode nalazi svega 11% zapremine ledenog brega, može se samo pretpostaviti kolika je bila njegova stvarna veličina.

U sudaru sa jednim ledenim bregom južno od Njufaundlenda, potonuo je 14. aprila 1912. godine tada najveći prekookeanski putnički brod „Titanik“. Tom prilikom utopilo se 1.523 putnika (spaslo se samo 705), a mesto gde leži olupina broda otkriveno je tek 1985. godine pomoću sonara, na dubini od 3.810 m.

Godine 1987. od Antarktika se otcepio ledeni breg dugačak 155 km i debeo 230 m. Oko antarktičke obale je plutao skoro 2.000 km, da bi se posle dve godine raspao na tri dela. U njemu je, prema proračunatoj zapremini, bilo vode, koja bi bila dovoljna za Los Anđeles za 100 godina ili za sve stanovnike na Zemlji, koji bi pili po dve čaše dnevno tokom 2.000 godina.[6]

Nedavne veće sante leda

[uredi | uredi izvor]
  • Santa leda B-15, 11.000 km², 2000.
  • Santa leda A-38, oko 6.900 km², 1998.[10]
  • Santa leda A-68, (Larsen C) 5.800 km2 (2.200 sq mi), 2017[11]
  • Santa leda B-15A, 3.100 km², odlomljena 2003.
  • Santa leda C-19, 5.500 km², 2002.
  • Santa leda B-9, 5.390 km², 1987.
  • Santa leda D-16.310 km²}, 2006.
  • Ledena ploča, 260 km², odlomljena od Peterman glečera u severnom Grenlandu 5. avgusta 2010, smatrana je za najveću arktičku santu leda od 1962.[12] Oko mesec kasnije, ova santa leda je podeljena na dva dela kada se slomila kod Džoovog ostrva u Nersovom prolazu kod Grenlanda.[13] U junu 2011, veliki fragmenti Petermanovih ledenih ostrva bili su posmatrani sa obale Labradora.[14]
  • Santa leda B-17B 140 km², 1999, uzbuna za brodove objavljena u decembru 2009.[15]
  • Iceberg B-31, 615 km2 (237 sq mi), 2014[16]
  • Iceberg B-46, 225 km2 (87 sq mi), 2018[17]

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ „Iceberg Formation: International Ice Patrol” (PDF). International Ice Patrol. Arhivirano iz originala (PDF) 2017-05-09. g. Pristupljeno 2021-08-23. 
  2. ^ „Definitions of the word "Iceberg"”. Google. Pristupljeno 20. 12. 2006. 
  3. ^ „Common Misconceptions about Icebergs and Glaciers”. Ohio State University. „Icebergs float in salt water, but they are formed from freshwater glacial ice.” 
  4. ^ „bergy bit”. National Snow and Ice Data Center. Pristupljeno 2019-12-01. 
  5. ^ „Bergy Bits and Growlers”. www.athropolis.com. Pristupljeno 2019-12-01. 
  6. ^ a b Gavrilović, Ljiljana; Dukić, Dušan (2008). Hidrologija. Beograd. str. 298. ISBN 978-86-17-15346-3. 
  7. ^ Brian T. Hill (22. 5. 2009). „Ship Iceberg Collisions database”. IceData.com. Arhivirano iz originala 15. 3. 2012. g. 
  8. ^ Remy, J.-P.; Becquevort, S.; Haskell, T.G.; Tison, J.-L. (decembar 2008). „Impact of the B-15 iceberg "stranding event" on the physical and biological properties of sea ice in McMurdo Sound, Ross Sea, Antarctica”. Antarctic Science (na jeziku: engleski). 20 (6): 593—604. Bibcode:2008AntSc..20..593R. ISSN 0954-1020. S2CID 73604210. doi:10.1017/S0954102008001284. 
  9. ^ „Antarctica shed a 208-mile-long berg in 1956”. Polar Times. 43. 2005-01-20. str. 18. 
  10. ^ „Iceberg A-38B off South Georgia”. Visible Earth. Arhivirano iz originala 5. 10. 2008. g. Pristupljeno 9. 3. 2011. 
  11. ^ „Iceberg four times the size of London breaks off from Antarctica ice shelf”. The Telegraph. Pristupljeno 14. 7. 2017. 
  12. ^ „Huge ice sheet breaks from Greenland glacier”. BBC. 7. 8. 2010. Pristupljeno 9. 3. 2011. 
  13. ^ „Massive Iceberg Crashes into Island, Splits in Two”. Arhivirano iz originala 10. 3. 2011. g. 
  14. ^ „Massive ice island heading for southern Labrador”. CBC News. 23. 6. 2011. 
  15. ^ „Shipping alert issued over giant iceberg”. Associated Press. 12. 11. 2009. 
  16. ^ Brad Lendon, CNN (22. 4. 2014). „Iceberg is twice the size of Atlanta - CNN.com”. CNN. 
  17. ^ „Pine Island Glacier Quickly Drops Another Iceberg”. Nasa Earth Observatory. NASA. Pristupljeno 12. 11. 2018. 

Literatura

[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze

[uredi | uredi izvor]
Ledeni breg na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ледени_брег&oldid=28997258”